Przewlekła obturacyjna choroba płuc

A N A L I Z A
// 1 / 2 0 1 6
P R Z Y P A D K U
MGR SEBASTIAN RUTKOWSKI1, MGR ANNA RUTKOWSKA1, PROF. NADZW. JAN SZCZEGIELNIAK1, 2
Instytut Fizjoterapii, WWFiF, Politechnika Opolska
1
2
Szpital Specjalistyczny MSW w Głuchołazach
Przewlekła obturacyjna
choroba płuc
– analiza aktywności fizycznej chorych
w trakcie leczenia szpitalnego
Praca recenzowana
W
2002 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)
wydała zalecenia dotyczące
aktywności fizycznej osób dorosłych.
Przyjęto, że zdrowe osoby pomiędzy
18. a 65. rokiem życia powinny podejmować umiarkowaną aktywność
fizyczną przez 30 minut dziennie,
co najmniej 5 dni w tygodniu. Zalecenia te potwierdzają wnioski Komisji
Eksperckiej powołanej przez Komisję
Europejską (1).
Rekomendacje WHO dotyczące
aktywności fizycznej w prewencji
przewlekłych chorób niezakaźnych
dla osób w wieku 18-64 lat wskazują
na konieczność podejmowania w tygodniu 150-minutowej umiarkowanej
aerobowej aktywności fizycznej lub
75-minutowej aerobowej aktywności
o dużej intensywności. Należy przyjąć, że zwiększenie aktywności do 300
minut w tygodniu daje dodatkowe korzyści zdrowotne, a regularne spacery
mogą stanowić formę profilaktyki nadTitle: Analysis of physical activity in COPD
patients during hospitalization
Streszczenie: Celem pracy była ocena aktywności fizycznej chorych na POChP w trakcie
leczenia stacjonarnego. Analizowano liczbę
kroków, średni wydatek energetyczny wyrażony w MET, czas aktywności fizycznej oraz
wydatek energetyczny wyrażony w kcal.
Zbadano 20 chorych na POChP, którzy
przebywali na leczeniu stacjonarnym w Szpitalu Specjalistycznym MSW w Głuchołazach.
Stwierdzono, że chorzy w trakcie pobytu
ciśnienia tętniczego, choroby niedorkwiennej serca i cukrzycy. Regularne
podejmowanie aktywności fizycznej
przez chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) może
prowadzić do poprawy tolerancji wysiłku, czynności wentylacyjnej płuc,
zmniejszenia duszności oraz poprawy
jakości życia.
W dotychczasowym piśmiennictwie
brakuje jednak kompleksowych opracowań dotyczących oceny aktywności
fizycznej chorych na POChP podczas
leczenia stacjonarnego, w tym oceny
wydatku energetycznego chorego
zarówno w trakcie usprawniania, jak
i w czasie wolnym.
Założenia i cel pracy
Celem pracy była analiza aktywności
fizycznej chorych na POChP w trakcie leczenia stacjonarnego. W pracy
postanowiono ocenić długość trwania
oraz intensywność aktywności fizycznej w ciągu całego dnia, przez 5 kolejw szpitalu wykonywali średnio 9500 kroków
dziennie. Wykazano, że pacjenci po zakończeniu programu usprawniania podejmowali
w ciągu dnia aktywność fizyczną na poziomie
zbliżonym do obciążeń określonego modelu
rehabilitacji.
Słowa kluczowe: rehabilitacja pulmonologiczna, POChP, aktywność fizyczna
Summary: The aim of the study was to assess
physical activity in patients with COPD during
hospitalization. The number of steps, the
average energy expenditure expressed in MET,
nych dni kalendarzowych, w tym dokładną liczbę kroków wykonywanych
przez tych chorych każdego dnia.
Materiał i metody badań
Grupę badaną stanowiło 20 (8 kobiet
i 12 mężczyzn) chorych na przewlekłą
obturacyjną chorobę płuc, leczonych
na oddziale rehabilitacji pulmonologicznej w Szpitalu Specjalistycznym
MSW w Głuchołazach w okresie
od stycznia do czerwca 2013 roku.
Średnia wieku badanych wynosiła
64 lata (± 9,1). Chorzy zostali losowo
dobrani do badań. Badani byli zakwalifikowani do usprawniania według
modelu B na podstawie wyniku testu
6-minutowego marszu, badania czynności wentylacyjnej oraz oceny stopnia duszności (tab. 1) (2).
Chorzy zakwalifikowani do rehabilitacji zostali poddani treningowi w systemie treningu monitorowanego przez
okres 3 tygodni, 6 dni w tygodniu,
30 minut dziennie, z odpowiednio
physical activity time and energy expenditure
in kcal were analyzed. The research material
consisted of 20 COPD patients of MIAA Specialist Hospital in Głuchołazy.
It was found that patients during hospitalization performed an average of 9,500 steps
a day. The analysis of the results showed that
the study participants undertook physical activity at a similar level to the loads of a specified
model of rehabilitation.
Keywords: pulmonary rehabilitation, COPD,
physical activity
33
A N A L I Z A
P R Z Y P A D K U
Ryc. 1. Średnie wartości dziennej liczby kroków
Ryc. 2. Średnie wartości czasu trwania aktywności fizycznej powyżej 3 MET
r e h a b i l i t a c j a //
że badani po zakończeniu usprawniania w ciągu każdego dnia podejmowali zalecaną aktywność fizyczną (AF).
Wyniki badań wskazują, że aktywność
ta była na podobnym poziomie do aktywności podejmowanej w trakcie
usprawniania (tab. 3).
Analizując wartości wskaźników
w kolejnych dniach badania, stwierdzono, że wartości nie różnią się między
sobą w sposób istotny statystycznie
(p < 0,05) (ryc. 1-4).
Analiza badań wykazała, że większość badanych chorych w trakcie pobytu w szpitalu wykonywała zalecane
przez autorów i prowadzące do korzyści zdrowotnych ok. 10 000 kroków
dziennie (ok. 8 km) (3, 4).
Dyskusja
Ryc. 3. Średnie wartości dziennego wydatku energetycznego w MET
Ryc. 4. Średnie wartości dziennego wydatku energetycznego w kcal
narastającym obciążeniem. Rehabilitacja obejmowała również ćwiczenia
oddechowe i ogólnie usprawniające,
pozycje drenażowe, inhalacje, drenaż
ułożeniowy z oklepywaniem klatki
piersiowej i ewakuacją wydzieliny
z drzewa oskrzelowego, relaksację.
Chorzy mieli zalecaną dodatkowo rekreację obejmującą spacery w parku
okalającym szpital.
Aktywność fizyczną oceniono za pomocą urządzenia Sensewear Armband
(SWA). Urządzenie to pozwala na ocenę wydatku energetycznego wyrażonego w jednostkach MET i kilokaloriach,
pozwala także monitorować łączną
liczbę kroków, poziom i czas trwania
aktywności fizycznej, czas trwania snu,
czas odpoczynku, temperaturę ciała.
Badania chorych obejmowały 5 kolejnych dni – od czwartku do poniedziałku, w ciągu pierwszych 5-10 dni
pobytu w szpitalu MSW w Głuchołazach. Pacjenci otrzymywali urządzenie w czwartek rano, przed rozpoczęciem ćwiczeń, zabiegów. Urządzenie
umieszczone było na prawym ramieniu przez cały czas trwania badania,
wyłączając czas potrzebny na kąpiel,
nie więcej jednak niż 30 minut w ciągu
dnia. Analizie poddano wyniki badań
chorych, u których urządzenie moni-
torowało minimum 95% czasu badanej
doby. Przed przystąpieniem do badań
zaprogramowano w urządzeniach minimalny poziom odnotowywania wysiłku fizycznego intensywnego (> 6 MET)
oraz umiarkowanego (> 3 MET).
W pracy postanowiono porównać
poziom aktywności fizycznej chorych
w trakcie usprawniania leczniczego
(od godz. 7.00 do 15.00) do poziomu
aktywności fizycznej w czasie wolnym
(od godz. 15.00 do zaśnięcia). Dodatkowo postanowiono ocenić i porównać poziom aktywności fizycznej w poszczególnych dniach badania.
Wyniki badań zostały zebrane w arkuszu kalkulacyjnym Excel, a następnie poddane analizie statystycznej
w programie Statistica V PL V.9.1. Wykorzystano analizę wariancji ANOVA
oraz nieparametryczny test Wilcoxona.
34
Wyniki
Wyniki badań poddano analizie porównawczej. Analizę wyników przygotowano, określając średnie wartości
poszczególnych parametrów (tab. 2).
Dodatkowo postanowiono ocenić
badane parametry, uwzględniając
okres od przebudzenia do zaśnięcia
oraz od zakończenia usprawniania
(godz. 15.00) do zaśnięcia. Wykazano,
Pomiar aktywności fizycznej może być
oceniany za pomocą dziennika aktywności fizycznej, kontrolerów ruchu,
takich jak pedometry lub akcelerometry (5-7). Niektórzy autorzy uważają,
że pomiary otrzymane za pomocą
dziennika aktywności są stronnicze
(7). Inni porównywali wyniki pomiaru aktywności fizycznej za pomocą
dziennika aktywności fizycznej oraz
obiektywnych źródeł oceny aktywności, uzyskując korelację słabą (8, 9). Natomiast według doniesień Moy i wsp.
poziom aktywności fizycznej obliczany
przy użyciu notatek z dziennika oraz
obiektywnych źródeł oceny, np. akcelerometru, jest znacząco skorelowany
(5).
Od kilku lat coraz większą popularność zyskują multisensoryczne urządzenia pomiaru poziomu aktywności
fizycznej. Urządzenie SWA umożliwia
pomiar parametrów fizjologicznych
oraz ruchowych przy pomocy wbudowanych czujników, w tym 2-osiowego
akcelerometru do pomiaru liczby kroków oraz czujnika temperatury. Wielu
autorów podaje urządzenie, umożliwiające monitorowanie poziomu wydatku energetycznego podczas aktywności fizycznej i w trakcie odpoczynku,
za wiarygodne źródło oceny poziomu
aktywności fizycznej (3, 10, 11).
Watz i wsp. przeprowadzili badania
na grupie 170 chorych na POChP.
A N A L I Z A
// 1 / 2 0 1 6
Za pomocą SenseWear Pro Armand
zbadano poziom aktywności fizycznej chorych przez 5 dni po zakończeniu rehabilitacji pulmonologicznej.
Wykazano, że pacjenci o gorszym
stanie fizycznym, biorąc pod uwagę
wskaźnik BODE oraz GOLD, charakteryzowali się mniejszą aktywnością
fizyczną. Badania wykazały również,
że 5-dniowy trening nie przyniósł
istotnej statystycznie poprawy poziomu aktywności fizycznej wyrażonej
w liczbie kroków w ciągu dnia oraz
aktywności fizycznej o natężeniu powyżej 3 MET (3).
Celem fizjoterapii chorych na POCHP jest ograniczenie postępu choroby, w tym zmniejszenie występującej
duszności, poprawa czynności wentylacyjnej, tolerancji wysiłkowej oraz
jakości życia, co związane jest z aktywnością fizyczną chorych.
Na podstawie wyników badań własnych wykazano, że chorzy podejmo-
wali zalecaną dobrowolną aktywność
fizyczną poza godzinami usprawniania. U większości badanych była
to aktywność o podobnej intensywności i czasie trwania do aktywności
podejmowanej i zaprogramowanej
indywidualnie w określonym modelu
rehabilitacji. Zasadna wydaje się więc
możliwość monitorowania aktywności
fizycznej chorych na POChP przebywających na leczeniu stacjonarnym,
co może wpływać na efekty rehabilitacji.
Ważnym elementem programu rehabilitacji wydaje się także ciągła edukacja chorych na POChP, dotycząca
zarówno konieczności określonej aktywności fizycznej, jak i odpowiedniego zarządzania czasem.
Wnioski
1.Wyniki badań wskazują na podobny poziom aktywności fizycznej
podejmowanej przez chorych na
Spirometria
Wydatek energetyczny
< 3 MET
3-4,9 MET
5-6,9 MET
≥ 7 MET
< 30% FEV1
D
D
C
B
30-50% FEV1
D
D/C
C/B
B/A
50-80% FEV1
D
C
B
A
> 80% FEV1
D
C
B
A
Tab. 1. Kryteria kwalifikacji chorych na POChP do odpowiedniego modelu rehabilitacji (2)
Dzień tygodnia
Parametr
czwartek
piątek
sobota
niedziela
poniedziałek
Liczba kroków
8907,1 ±
4959,6
9965,5 ±
3664,0
9621,9 ±
4260,2
9984,9 ±
6311,7
10529,3 ±
3327,1
Czas trwania
aktywności
fizycznej > 3MET
[min]
142,3 ± 127,5 129,7 ± 98,6
109,2 ± 66,5
124,4 ± 87,2
107,9 ± 23,3
Wydatek
energetyczny
[MET]
1,9 ± 0,7
1,7 ± 0,4
1,6 ± 0,3
1,6 ± 0,4
1,6 ± 0,1
Wydatek
energetyczny
[kcal]
1626 ± 350
2025 ± 508
1977 ± 605
1767 ± 737
1948 ± 390
Tab. 2. Całodzienne wartości badanych parametrów w poszczególnych dniach
Wartości pomiaru
Parametr
po godz.
15.00
całodzienne
procent AF w trakcie
usprawniania
do całego dnia
Liczba kroków
4392,9 ± 2389,3
9529,2 ± 3284,7
46%
Czas trwania aktywności fizycz50,8 ± 38,9
nej > 3 MET [min]
112,9 ± 63,7
44%
Wydatek energetyczny [kcal]
1816 ± 436
50%
914 ± 227
Tab. 3. Wartości badanych parametrów z uwzględnieniem czasu pomiaru
P R Z Y P A D K U
POChP w poszczególnych dniach
badania.
2.Wykazano, że chorzy po zakończeniu programu usprawniania podejmowali w ciągu dnia aktywność
fizyczną na poziomie zbliżonym
do obciążeń określonego modelu
rehabilitacji. q
Piśmiennictwo dostępne
na www.rehabilitacja.elamed.pl
PODSUMOWANIE
Materiał
20 chorych na POChP (8 kobiet, 12 mężczyzn).
Zastosowany program rehabilitacji
Chorzy byli usprawniani według modelu
B rehabilitacji pulmonologicznej według
Szczegielniaka.
Model B:
• ćwiczenia ogólnousprawniające i oddechowe
raz dziennie, 30 min, 5 x w tygodniu,
• trening na ergometrze rowerowym lub
bieżni ruchomej 2 x dziennie, 20-30 minut
– do uzyskania tętna treningowego 60%
HR dla wieku (220 – wiek w latach),
• trening oporowy, 1 x dziennie, ok. 30 min,
• spacery/nordic walking (zależne od pogody
i stanu zdrowia pacjenta) 45 min,
• trening relaksacyjny wg Shultza lub
Jacobsona.
Metody oceny
Aktywność fizyczną oceniono przy użyciu
urządzenia Sensewear Armband. Badani
chorzy byli zakwalifikowani do usprawniania
na podstawie wyniku testu 6-minutowego
marszu, badania czynności wentylacyjnej oraz
oceny stopnia duszności. Wykorzystano analizę
wariancji ANOVA oraz nieparametryczny test
Wilcoxona.
Wskazania i przeciwwskazania
Kryteria włączenia do badań: kobiety oraz
mężczyźni w wieku: 40-70 lat; zdiagnozowane
POChP w kategorii wg GOLD.
Kryteria wyłączenia z badań: brak zgody
pacjenta na udział w badaniach; wiek poniżej
40. oraz powyżej 70. roku życia; zapalenie
płuc, gruźlica i inne choroby nieswoiste
układu oddechowego we wszystkich stadiach
i postaciach; stan po zawale serca; cukrzyca;
stan po zabiegu torakochirurgicznym
i kardiochirurgicznym; niewydolność serca
(III°, IV° NYHA); zaawansowane nadciśnienie
tętnicze; choroby i urazy narządu ruchu
upośledzające funkcję lokomocji; zaburzenia
poznawcze, uniemożliwiające kontakt
z pacjentem.
Rezultaty
Dzięki przeprowadzonym badaniom udało
się potwierdzić, że chorzy po zakończeniu
programu usprawniania podejmowali w ciągu
dnia aktywność fizyczną na poziomie zbliżonym
do obciążeń określonego modelu rehabilitacji.
35