Warszawa 2002 - Rzecznik Finansowy

Warszawa, 24-09-2014
RU/231/AD/14
Pani
Dorota Karczewska
Wiceprezes Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów
Plac Powstańców Warszawy 1
00-950 Warszawa
W odpowiedzi na pismo z dnia 5.09.2014 r. (znak: DDK-076/249/14/ISZK),
dotyczące
projektu
założeń
do
ustawy
o
pozasądowym
rozwiązywaniu
sporów
konsumenckich, uprzejmie proszę o przyjęcie stanowiska Rzecznika Ubezpieczonych.
Rzecznik Ubezpieczonych pragnie odnieść się głównie do punktu 2.6.4.5 projektu,
odnoszącego się do zmian w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o nadzorze ubezpieczeniowym i
emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz. U. z 2013 r., poz. 290 ze zm.). Jak
wskazano w projekcie zmiany wymaga brzmienie art. 20 pkt 5, jednakże w ocenie Rzecznika
zmiana przepisu nie może ograniczać się do skreślenia wyrazów: „w szczególności poprzez
organizowanie sądów polubownych do rozpatrywania tych sporów”. Rzecznik proponuje, aby
przepis ten otrzymał następujące brzmienie:
„Do zadań Rzecznika należy podejmowanie działań w zakresie ochrony osób,
których interesy reprezentuje, a w szczególności:
(…)
5) pozasądowe rozwiązywanie sporów:
Rzecznik Ubezpieczonych
Al. Jerozolimskie 87
02 – 001 Warszawa
tel. 022 333 73 92, 022 333 73 26
fax. 022 333 73 29
www.rzu.gov.pl
a) między ubezpieczającymi, ubezpieczonymi, uposażonymi lub uprawnionymi z umów
ubezpieczenia a zakładami ubezpieczeń,
b) między towarzystwami emerytalnymi a członkami funduszy emerytalnych, wynikłych z
uczestnictwa w pracowniczych programach emerytalnych oraz związanych z
otrzymywaniem emerytury kapitałowej.”
Rzecznik proponuje zrezygnować z pkt b) i c) w obecnym brzmieniu art. 20 pkt 5
ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym, gdyż w praktyce Rzecznik takich
sporów nie rozpatruje, chodzi tutaj o spory między ubezpieczającymi, ubezpieczonymi,
uposażonymi lub uprawnionymi z umów ubezpieczenia a agentami ubezpieczeniowymi oraz
między ubezpieczającymi, ubezpieczonymi, uposażonymi lub uprawnionymi z umów
ubezpieczenia a brokerami ubezpieczeniowymi. Jeżeli chodzi o odpowiedzialność za
działania agentów ubezpieczeniowych, należy bowiem zauważyć, że w myśl art. 11 ust. 1
ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz. U. Nr 124, poz. 1154
ze zm.), za szkodę wyrządzoną przez agenta ubezpieczeniowego w związku z wykonywaniem
czynności
agencyjnych
odpowiada
zakład
ubezpieczeń,
na
rzecz
którego
agent
ubezpieczeniowy działa. W przypadku, gdy agent ubezpieczeniowy wykonujący czynności
agencyjne na rzecz więcej niż jednego zakładu ubezpieczeń w zakresie tego samego działu
ubezpieczeń, zgodnie z załącznikiem do ustawy o działalności ubezpieczeniowej, odpowiada
za szkody powstałe z tytułu wykonywania tych czynności wyrządzone klientowi,
ubezpieczającemu, ubezpieczonemu lub osobie uprawnionej z umowy ubezpieczenia,
jednakże w zakresie odpowiedzialności za szkody powstałe z tytułu wykonywania czynności
agencyjnych agent ubezpieczeniowy wykonujący czynności agencyjne na rzecz więcej niż
jednego zakładu ubezpieczeń w zakresie tego samego działu ubezpieczeń, zgodnie z
załącznikiem do ustawy o działalności ubezpieczeniowej, podlega obowiązkowemu
ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej (art. 11 usta. 2 i 3 ustawy o pośrednictwie
ubezpieczeniowym).
W praktyce spory dotyczące działalności agentów ubezpieczeniowych będą w
zasadzie sporami z zakładami ubezpieczeń.
Jeśli chodzi o spory między ubezpieczającymi, ubezpieczonymi, uposażonymi lub
uprawnionymi z umów ubezpieczenia a brokerami ubezpieczeniowymi, warto nadmienić, iż
Rzecznik zasadniczo nie otrzymuje skarg dotyczących sporów miedzy brokerami a ich
klientami. Podkreślenie wymaga również fakt, iż klientami brokerów są przede wszystkim
przedsiębiorcy, w mniejszym stopniu zaś osoby fizyczne. Ponadto brokerzy działają na rzecz i
imieniu klienta, najczęściej na podstawie pełnomocnictwa, ale również w oparciu o umowy
2
brokerskie. Broker - podobnie jak multiagent - podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu
odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania działalności brokerskiej.
W dotychczasowej dzielności sądu polubownego przy Rzeczniku Ubezpieczonych
nie odnotowano wniosków o rozpatrzenie sprawy dotyczącej sporu z agentem, czy też
brokerem.
Słuszną
propozycją
jest
wyodrębnienie
w
strukturach
Biura
Rzecznika
Ubezpieczonych komórki organizacyjnej, która będzie zajmowała się pozasądowym
rozwiązywaniem sporów. W projekcie zaproponowano, aby utworzyć dodatkowy wydział o
nazwie Wydział ds. pozasądowego rozwiązywania sporów konsumenckich. Rzecznik
proponuje, aby w nazwie tej pominąć określenie „konsumenckich, z uwagi na fakt, iż
Rzecznik
Ubezpieczonych
reprezentuje
również
ubezpieczających,
ubezpieczonych,
uposażonych lub uprawnionych z umów ubezpieczenia niebędących konsumentami. Mając na
względzie specyfikę działalności Rzecznika Ubezpieczonych, postępowanie w trybie ADR
powinno dotyczyć wszystkich tych osób, których interesy Rzecznik Ubezpieczonych
reprezentuje. Tym bardziej, iż w przypadku Rzecznika Ubezpieczonych tryb ten ma być
poniekąd drugim etapem postępowania Rzecznika w sytuacji, gdy postępowanie skargowe nie
zakończy sporu.
W ustawie powinna znaleźć się również regulacja, która będzie wyraźnie
wskazywała, ze postępowanie w sprawie pozasądowego rozwiazywania sporów będzie
poprzedzone postępowaniem w trybie art. 26 ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i
emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych.
Regulacje należałoby uzupełnić o przepisy określające zakres i zasady prowadzenia
przez Rzecznika postępowania w zakresie pozasądowego rozwiązywania sporów.
Rzecznik pragnie również zwrócić uwagę na następującą, bardzo istotną kwestię
zgodnie z pkt 2.1.3 projektu założeń do ustawy odnoszącym się do wyłączeń w stosowaniu
dyrektywy ADR, które muszą zostać uwzględnione w ustawie implementującej. Otóż jak
zostało nadmienione w projekcie dyrektywa ADR nie ma zastosowania do sporów
związanych z dochodzeniem roszczeń o charakterze odszkodowawczym. Zdaniem Rzecznika
Ubezpieczonych należałoby tutaj doprecyzować, iż wyłączenie odnosi się jedynie do roszczeń
kierowanych bezpośrednio do sprawcy szkody, nie dotyczy natomiast roszczeń dochodzonych
w ramach umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) od ubezpieczyciela w
ramach jego odpowiedzialności gwarancyjnej. Należy podkreślić, iż skargi dotyczące
realizacji umów obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, w
tym problematyki odszkodowań w zakresie szkody na osobie, jak i szkody majątkowej
3
stanowiły w pierwszym półroczu bieżącego roku 40,7 % wszystkich skarg otrzymanych przez
Rzecznika. Skargi dotyczące pozostałych umów ubezpieczenia OC (np. ubezpieczanie OC w
życiu prywatnym, ubezpieczenia OC zawodowe) w tym samym okresie stanowiły 9,7 %
wszystkich skarg. Oznacza to, że spory z umów ubezpieczenia OC stanowią zdecydowaną
większość (ponad połowę), jeśli chodzi o tematykę skarg rozpatrywanych przez Rzecznika.
Istotną kwestią jest również wprowadzenie przepisu, który obligowałby, czy
przynamniej zachęcałby przedsiębiorcę do podania się rozwiązaniu sporu w trybie ADR, w
przypadku, gdy postępowania skargowe prowadzonego przez Rzecznika Ubezpieczonych nie
doprowadziło do zakończenia sporu.
Odnosząc się pkt 2.2. zawierającego propozycję definicji pojęć, które mają zostać
użyte w ustawie implementującej dyrektywę ADR, Rzecznik zwraca uwagę na problem
definicji konsumenta zawartej w art. 221 k.c., do której ma odwoływać się ustawa i
występujące w praktyce wątpliwości interpretacyjne dotyczące korzystania z ochrony
konsumenckiej przez osoby, które nie są stronami umowy, jednakże z takiej umowy
korzystają. Szereg problemów z tym związanych dotyczy sporów umowy ubezpieczenia OC,
w których roszczeń dochodzi osoba trzecia - poszkodowany, ale również umów
ubezpieczenia na życie, w których występuje uposażony oraz umów ubezpieczenia
grupowego, w których ubezpieczony nie jest zazwyczaj stroną umowy ubezpieczenia.
Definicja z art. 221 k.c. definiuje konsumenta jako osobę fizyczną dokonującą
czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową i
tym samym nie pozwala objąć jej zakresem osób fizycznych, które nie są stroną umowy, ale
występują na rynku w celach niezwiązanych z działalnością gospodarczą i wobec których
adresowane są różne działania przedsiębiorców.
W przypadku działalności Rzecznika Ubezpieczonych niezmiernie ważne jest, aby z
alternatywnego trybu rozstrzygania sporów mogli skorzystać wszyscy ubezpieczający,
ubezpieczeni, uposażeni lub uprawnieni z umów ubezpieczenia, członkowie funduszy
emerytalnych, uczestnicy pracowniczych programów emerytalnych, osoby otrzymujące
emeryturę kapitałową lub osoby przez nie uposażone.
W związku z faktem, iż projektowane przepisy wymagają wprowadzenia zmian w
działalności Rzecznika Ubezpieczonych, konieczne jest zabezpieczenie odpowiednich
środków finansowych, które umożliwią nam faktyczne zrealizowanie nowych zadań. Zgodnie
z art. 22 ust. 1 ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku
Ubezpieczonych, koszty działalności Rzecznika i jego Biura ponoszą obecnie krajowe
zakłady ubezpieczeń oraz zagraniczne zakłady ubezpieczeń, jak również powszechne
4
towarzystwa emerytalne. Podstawą gospodarki finansowej Biura jest roczny plan finansowy,
którego projekt sporządza Rzecznik i wraz z opinią Rady Ubezpieczonych przekazuje
ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych, w trybie określonym w przepisach
dotyczących prac nad projektem ustawy budżetowej (art. 22a ustawy). W przepisie tym
właśnie należałoby uwzględnić kwestię finansowania postępowań z zakresu alternatywnego
rozwiązywania sporów.
5