Dobrostan zwierząt w ogrodach zoologicznych .... - spis

Spis treści
Wstęp (Hanna Machińska)....................................................................................... 7
Wykaz skrótów........................................................................................................... 9
Część I. Regulacje prawne
1. Dyrektywa Zoo (dyrektywa 1999/22/WE): sukces, porażka – czy wciąż
trwająca praca? (Daniel Turner)......................................................................... 15
2. Dyrektywa 1999/22/WE a unijna polityka ochrony i dobrostanu zwierząt
(Oksana Cabaj)..................................................................................................... 32
3. Dyrektywa Rady 1999/22/WE jako instrument harmonizacji prawa państw
członkowskich w zakresie regulacji dotyczących dobrostanu zwierząt
dzikich utrzymywanych w ogrodach zoologicznych (Teresa Gardocka,
­Agnieszka Gruszczyńska)...................................................................................... 47
4.Przepisy prawa krajowego w zakresie funkcjonowania ogrodów
zoologicznych (Anna Ronikier-Dolańska)........................................................... 86
5. Działanie systemu licencjonowania ogrodów zoologicznych w Wielkiej
Brytanii (Brian Bertram)....................................................................................... 93
Część II. Dobrostan zwierząt dzikich w niewoli
1. Dobrostan zwierząt: obszar wspólnego zainteresowania
(David van Gennep, Godelieve Kranendonk)...................................................... 107
2.Zachowanie się zwierząt w ogrodach zoologicznych a ich dobrostan
(Tadeusz Kaleta).................................................................................................... 117
3. Dobrostan naczelnych w ogrodach zoologicznych (Kirsten Pullen)................. 126
4. Dobrostan niedźwiedzi w niewoli (Agnieszka Sergiel, Robert Maślak)............. 138
5. Dobrostan słoni w ogrodach zoologicznych (Moira Harris).............................. 148
Część III. Rola ogrodów zoologicznych
1. Rola współczesnych ogrodów zoologicznych w ratowaniu zagrożonej fauny
– co więcej możemy zrobić? (Andrzej Kruszewicz)............................................. 163
2.Europejskie Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych (EAZA) a ogrody
niestowarzyszone – podobieństwa i różnice (Radosław Ratajszczak).............. 170
O autorach................................................................................................................. 177
O sponsorach
Fundacja Born Free.............................................................................................. 180
ENDCAP............................................................................................................... 181
VIER PFOTEN – fundacja ochrony dobrostanu zwierząt............................... 182
Wydział Prawa i Nauk Społecznych SWPS........................................................ 183
Hanna Machińska
Instytut Nauk o Państwie i Prawie, Wydział Prawa i Administracji UW,
Biuro Rady Europy, Warszawa
Wstęp
Problematyka dobrostanu zwierząt zajmuje niezwykle ważne miejsce w debacie publicznej. Jej refleksem jest zaangażowanie Unii Europejskiej i Rady Europy
w proces tworzenia standardów prawnych ochrony zwierząt. Zarówno Unia Europejska jak i Rada Europy uznają, iż zwierzęta są istotami zdolnymi do odczuwania,
co powoduje wbudowanie do obu systemów prawnych standardów dotyczących
ich dobrostanu. Artykuł 13 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej nakłada
na Unię i państwa członkowskie obowiązek uwzględniania wymagań dotyczących
dobrostanu zwierząt w różnych dziedzinach polityki Unii. Liczne konwencje Rady
Europy, m.in. Konwencja o ochronie gatunków flory i fauny europejskiej oraz ich
siedlisk, Europejska Konwencja o ochronie zwierząt hodowlanych i gospodarskich
czy o ochronie zwierząt rzeźnych, wyraźnie wskazują na potrzebę ochrony zwierząt
i oszczędzania zwierzętom cierpień oraz bólu1.
Zalecenie Zgromadzenia Parlamentarnego 1084 (1988) podkreśla potrzebę zapewnienia zwierzętom odpowiedniej opieki oraz najwyższych standardów
w zakresie warunków przebywania i zarządzania ogrodami zoologicznymi, a także zwraca się do Komitetu Ministrów o ustanowienie Europejskiej Nagrody dla
ogrodu spełniającego najwyższe standardy opieki, o prowadzenie przez państwa
rejestrów ogrodów i wydawanie licencji na ich prowadzenia, promowanie edukacyjnych projektów związanych z ogrodami zoologicznymi oraz zapewnienie stałego i odpowiedniego nadzoru weterynaryjnego2.
W ostatnim czasie problematyka ta nabrała szczególnego znaczenia w związku
z debatą w sprawie uboju rytualnego oraz ochrony zwierząt podczas transportu.
Unia Europejska, budując strategie w zakresie ochrony i dobrostanu zwierząt na
lata 2012–2015, odwołuje się do ogólnych aspektów dobrostanu zwierząt zawartych
1 Europejska
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk z 19 września 1979 r.; Europejska Konwencja o ochronie zwierząt hodowlanych i gospodarskich z 10 marca 1976 r.; Europejska Konwencja o ochronie zwierząt rzeźnych z 10 maja 1979 r.
2 Recommendation 1084 (1988), Situation of zoos in Europe, Parliamentary Assembly.
8
WSTĘP
w dyrektywie Rady 98/58 dotyczącej ochrony zwierząt hodowlanych, jak i szczególnych aspektów zawartych w wielu dyrektywach, do których należy dyrektywa Rady
1992/22 dotycząca trzymania dzikich zwierząt w ogrodach zoologicznych3. Strategia Unii Europejskiej ma oczywiście znacznie szerszy zakres, niemniej jednak wiele jej elementów odnosi się wprost do zwierząt w ogrodach zoologicznych. Przede
wszystkim wskazuje się główne czynniki, które wpływają na dobrostan zwierząt, do
których zalicza się m.in. brak egzekwowania przepisów Unii Europejskiej przez
państwa członkowskie, a związane jest to m.in. z kulturowym postrzeganiem kwestii dobrostanu zwierząt, potrzebą uproszczenia i opracowania wyraźnych zasad
w odniesieniu do dobrostanu. W przypadku ogrodów zoologicznych wskazuje się
na zbyt ogólne przepisy, zwłaszcza w art. 3 dyrektywy 1999/22, dotyczącym zapewnienia zwierzętom właściwych warunków ­utrzymywania.
Poprawy sytuacji upatruje Unia Europejska w przyjęciu niniejszej strategii,
która skupiać się powinna m.in. na ocenie dotychczasowych ram prawnych, poprawie przestrzegania prawa, wspieraniu współpracy międzynarodowej, poprawie
polityki informacyjnej i edukacyjnej. Na uwagę zasługuje postulat badania sposobu włączenia dobrostanu zwierząt do europejskiej polityki sąsiedztwa i propagowanie standardów Unii Europejskiej w wymiarze międzynarodowym i światowym.
Te działania w odniesieniu do ogrodów zoologicznych, położonych poza Unią Europejską, będą miały szczególne znaczenie dla poprawy warunków życia utrzymywanych w nich zwierząt. Wśród przewidzianych strategią konkretnych działań na
lata 2012–2015 nie znalazły się jednak te, które wprost odnoszą się do ogrodów
zoologicznych, poza ewentualnym wnioskiem legislacyjnym w sprawie uproszczonych ram prawnych Unii Europejskiej dotyczących dobrostanu zwierząt.
O problemach dotyczących dobrostanu zwierząt w ogrodach zoologicznych
mówi niniejsza publikacja, odnosząc się do roli ogrodów, ram prawnych oraz polityki Unii Europejskiej, w tym wspomnianej strategii Unii, regulacji krajowych oraz
funkcjonowania brytyjskiego systemu licencjonowania ogrodów, ukazuje dobrostan zwierząt oraz główne problemy związane z jakością życia zwierząt w ogrodach
zoologicznych. Publikacja ta podejmuje niezwykle ważne i aktualne zagadnienia
dotyczące dobrostanu zwierząt i powinna stać się przyczynkiem do dalszej debaty
nad poprawą funkcjonowania ogrodów zoologicznych w Unii Europejskiej oraz
poza jej granicami.
3 Komunikat
Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie strategii Unii Europejskiej w zakresie ochrony i dobrostanu
zwierząt na lata 2012–2015, Bruksela, 19 I 2012, KOM(2012)6.