Rozliczanie nadgodzin w samorządzie przy pracy w czasie dyżuru

Rozliczanie nadgodzin w samorządzie przy pracy w czasie dyżuru
Wpisany przez Marek Rotkiewicz
Dyżur, w czasie którego pracownik nie wykonywał pracy, nie podlega wliczeniu do czasu pracy.
Pracownicy ekipy wodociągowej naszej jednostki pełnią dyżury domowe, co oznacza, że
uczestniczą w akcjach usuwania awarii wodociągów poza godzinami pracy. Czy mogą
oni w świetle obowiązujących przepisów o pracownikach samorządowych oraz kodeksu
pracy otrzymywać za pełnione dyżury dodatek? Jak powinno ich wynagradzać za
godziny nadliczbowe, jak przyznawać wolne za nadgodziny?
Nic nie stoi na przeszkodzie, by pracownicy samorządowi pełnili dyżury w rozumieniu art. 151 5
KP. Dyżury pracownicze polegają na pozostawaniu pracownika poza normalnymi godzinami
pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę, przy założeniu, że
faktyczne jej wykonywanie może wcale nie nastąpić. Może zatem dotyczyć to wyłącznie pracy
normalnie wykonywanej przez pracownika (określonej w umowie o pracę i zakresie
obowiązków). Zadaniem pracownika jest tutaj samo oczekiwanie na pracę, przy zastrzeżeniu,
że pozostaje zdolnym i gotowym do jej podjęcia (czyli np. nie może spożywać alkoholu) oraz
podjęcie wykonywania pracy w razie zaistnienia takiej konieczności.
Dyżur, podczas którego pracownik nie wykonywał pracy, nie podlega wliczeniu do czasu pracy.
Za jego czas pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze równym długości
dyżuru. Dopiero w razie braku możliwości udzielenia mu wolnego, należne mu będzie
wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową
lub miesięczną. Jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony, pracownikowi
przysługuje 60% wynagrodzenia.
1/4
Rozliczanie nadgodzin w samorządzie przy pracy w czasie dyżuru
Wpisany przez Marek Rotkiewicz
Żadna rekompensata (czas wolny lub wynagrodzenia) za dyżur nie przysługuje za dyżur
pełniony w domu. Oczywiście mówimy tutaj nadal o dyżurze, podczas którego pracownik nie
wykonywał pracy. Podjęcie pracy (w przedstawionej sytuacji - w razie wystąpienia awarii)
skutkować będzie zmianą dyżuru na pracę w godzinach nadliczbowych.
W regulaminie pracy wynagrodzenia jednostki można przewidzieć wynagrodzenie także za
dyżury domowe. Pracodawca samorządowy może bowiem wprowadzać szczególne składniki
wynagrodzenia - dodatki, premie itp.
W związku z tym, że dyżur jest pełniony poza normalnymi godzinami pracy, praca wykonywana
w jego trakcie będzie co do zasady pracą w godzinach nadliczbowych. Takie też stanowisko
zajął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 31.1.1978 r., I PRN 147/77 (PiZS 1979/4/73)
wskazując, iż godziny efektywnej pracy w czasie dyżurów jako przekraczające normalny czas
pracy ustalone dla pracownika muszą być traktowane jako godziny nadliczbowe. W momencie
podejmowania pracy pracownik przestaje pełnić dyżur (oczekiwać na pracę) a zaczyna
efektywnie pracować. Rekompensata przepracowanego czasu odbywać się będzie na
zasadach rozliczenia nadgodzin (dodatek do wynagrodzenia lub czas wolny).
Inaczej może stać się jedynie w systemach równoważnego czasu pracy, gdzie niekiedy dyżur
może odbywać się w dniach, w których przepracowany przez pracownika czas nie wyczerpał
dobowej normy czasu pracy. W takich jednak przypadkach praca wykonywana podczas dyżuru
może stać się pracą w nadgodzinach średniotygodniowych, czyli w rezultacie będzie droższa
dla pracodawcy.
2/4
Rozliczanie nadgodzin w samorządzie przy pracy w czasie dyżuru
Wpisany przez Marek Rotkiewicz
Zaznaczmy, że cały czas mówimy o dyżurach pracowniczych, a nie pracy w systemie czasu
pracy polegającym na pozostawaniu w pogotowiu pracy. Pamiętać musimy także o tym, że
dyżury nie mogą być nieograniczenie długie - nie mogą ograniczać prawa do wypoczynku
dobowego pracowników.
Art. 42 ustawy o pracownikach samorządowych wskazuje, iż w sytuacjach, w których wymagają
tego potrzeby jednostki, w jakiej pracownik samorządowy jest zatrudniony, wykonuje on na
polecenie przełożonego pracę w godzinach nadliczbowych, w tym w wyjątkowych przypadkach
także w porze nocnej oraz w niedziele i święta.
Pracownikowi samorządowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach
nadliczbowych przysługuje, według jego wyboru, wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym
wymiarze, z tym, że wolny czas, na wniosek pracownika, może być udzielony w okresie
bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu.
Sprawa rekompensaty nadgodzin dla samorządowców jest kontrowersyjna. Kancelaria
Premiera stoi na stanowisku, że dodatki do wynagrodzenia im nie przysługują, gdyż ustawa
wskazuje tylko na wynagrodzenie albo czas wolny jako formy rekompensaty. Niektórzy
prawnicy wskazują jednak, że takie rozumienie przepisów oznacza w rzeczywistości
nierówność wobec prawa pracowników samorządowych.
Uważam, że są podstawy do uznania, iż pracownikom samorządowym przysługują dodatki do
wynagrodzenia za pracę nadliczbową. Ustawa w art. 42 odnosi się do sposobu rekompensaty
(wynagrodzenie lub czas wolny) nie dookreślając jednak sposobu ustalania wynagrodzenia.
Powinniśmy według mnie sięgnąć tutaj do przepisów KP w sprawie dodatku za taką pracę.
3/4
Rozliczanie nadgodzin w samorządzie przy pracy w czasie dyżuru
Wpisany przez Marek Rotkiewicz
Skorzystanie przez pracownika samorządowego z możliwości rekompensaty nadgodzin
wskazanej w art. 42 ustawy o pracownikach samorządowych nie wyłącza moim zdaniem
uprawnienia do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych (tak też do tej kwestii już na tle
poprzednio obowiązujących przepisów odniósł się - w stosunku do mianowanych pracowników
samorządowych, wobec których istniała zbliżona regulacja - T. Szewc w Komentarzu do art.24
ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych, LEX/el 2003, stwierdzając:
„Skorzystanie przez mianowanego pracownika samorządowego z przedstawionych uprawnień z
tytułu pracy poza normalnymi godzinami pracy (czyli wynagrodzenia lub czasu wolnego - przyp.
MR) nie wyklucza prawa do innych świadczeń płacowych. Należy do nich w szczególności
dodatek za pracę w porze nocnej oraz dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych"). Prof.
Szewc wskazuje także na prawo do tego dodatku pracowników samorządowych na tle aktualnie
obowiązujących przepisów.
Z całą pewnością dodatek do wynagrodzenia za nadgodziny można przyznać pracownikom
samorządowym w przepisach regulaminu wynagradzania.
W przypadku pracowników samorządowych czasu wolnego za nadgodziny udzielamy w
wymiarze 1 do 1. Wniosek pracownika zmienia jedynie termin udzielenia czasu wolnego - uznać
należy, że na podstawie tego wniosku czas wolny nie musi zostać udzielony za nadgodziny w
tym samym okresie rozliczeniowym czasu pracy, w którym nadgodziny wystąpiły.
4/4