Studium wykonalności współpracy konsularnej krajów

Studium wykonalności współpracy
konsularnej krajów wyszehradzkich
na Ukrainie i w Mołdowie
Piotr Kaźmierkiewicz
17.10.2005
Znaczenie polityki wizowej dla
wschodnich sąsiadów
• Polska i Węgry wydają najwięcej wiz Ukraińcom w UE:
– Sieć powiązań gospodarczych i społecznych obszarów
pogranicza
– Praca sezonowa i dorywcza
– Bezpłatne wizy jako wyraz aktywnej narodowej polityki
sąsiedztwa
• Rozbudzone oczekiwania sąsiadów
– Odpowiedź na jednostronne zniesienie wiz przez Ukrainę po
Pomarańczowej Rewolucji (jak dotąd tylko Czechy i Słowacja)
– Symboliczna i praktyczna waga gestu ze strony Unii
Wizy dla sąsiadów a Schengen
• Dostosowanie obecnych praktyk węgierskich i polskich
do stosowanych przez kraje obszaru Schengen oznacza
–
–
–
–
–
Wydawanie wiz krótkoterminowych głównie w celu turystycznym
Ograniczone zaufanie wobec stwierdzeń we wnioskach
Wprowadzenie jednolitych opłat za złożenie wniosku
Odmowa wjazdu osobom niepożądanym w innych krajach UE
Możliwy znaczny wzrost odmów (z obecnego poniżej 1 %)
• Status obecnych ułatwień wizowych
– Zobowiązanie do harmonizacji w negocjacjach akcesyjnych
– Zgoda obecnych stron układu z Schengen na pełną integrację
nowych krajów uzależniona od stopnia kontroli granic
Potrzeba współpracy konsularnej krajów
wyszehradzkich
• Konsulowie: brak dostępu do wspólnego systemu
informacji o podróżnych
– Problem wielu paszportów
– Niedostępna informacja o osobach wydalonych z innych krajów
– Niepełne dane o wcześniejszych odmowach wiz
• Podróżni: trudności w uzyskaniu informacji o
procedurach
–
–
–
–
–
Różnice w listach wymaganych dokumentów
Wskazówki o szczegółach procedury rozproszone
Różne podejścia do przepisów (np. błędów we wniosku)
Brak konsulatów w niektórych lokalizacjach (np. Mołdowa)
Wersje językowe wniosków, objaśnień oraz ogłoszeń
Cele współpracy
•
Budowa zaufania wewnątrz Grupy Wyszehradzkiej
– Przekonanie innych członków o możliwości pogodzenia liberalnego
podejścia do polityki wizowej z terminową akcesją do Schengen
– Wykorzystanie kompetencji poszczególnych krajów do budowy
stanowiska Grupy na rzecz nowej polityki wizowej UE wobec sąsiadów
•
Utrzymanie liberalnych rozwiązań po integracji z Schengen
– Minimalne opłaty wizowe
– Narodowe polityki faworyzujące poszczególne kategorie podróżnych
– Postawa konsulów biorąca pod uwagę miejscowe warunki
•
Większy wpływ na politykę innych krajów członkowskich
– Promocja rozwiązań w ramach Grupy na innych forach
– Dążenie do usunięcia krajów sąsiednich z ‘czarnej listy wizowej’
– Przykład dla innych krajów członkowskich możliwości wydawania dużej
ilości wiz z zachowaniem warunków bezpieczeństwa
Doświadczenia współpracy
• Konkurencja między kandydatami przed akcesją
– Czechy i Słowacja wprowadziły wizy wobec Ukrainy już w 2000 r
– Polska i Węgry nie uzgadniały swoich strategii i planów, które
okazały się bardzo zbliżone (bez opłat za wizy, rozbudowa
konsulatów)
• Ograniczona rola Grupy Wyszehradzkiej
– Brak konsultacji krajowych polityk wizowych
– ‘Nie mówi jednym głosem na zewnątrz’
– Różnice w narodowych priorytetach polityki zagranicznej
• Współpraca w terenie
– Wymiana informacji o podróżnych
– Dzielenie się doświadczeniami z wprowadzania rozwiązań
– Pomysły na reprezentację innych krajów (p. Kiszyniów)
Pytania na przyszłość
• Rozwiązania regionalne przed i po integracji z Schengen
– Możliwości wzajemnego poparcia dla rozwiązań liberalnych
– Wpływ na politykę UE (‘reforma podejścia Schengen’)
• Inne konfiguracje krajów
– Grupa Wyszehradzka + Austria + Słowenia (Forum Salzburskie)
– Sąsiedzi Ukrainy (+ ew. kraje bałtyckie)
– Koalicje z dużymi krajami członkowskimi (Niemcy)
• Rozwiązania wspólnotowe czy krajowe
– Tereny pogranicza: jedna czy wiele formuł
– Kategorie preferowane (mniejszości, studenci, przedsiębiorcy)
– Uznaniowość czy jednolite podejście konsulów
Propozycje rozwiązań I:
Lepsza obsługa podróżnych
• Regionalna instrukcja konsularna
– Wspólne standardy obsługi podróżnych
– ‘Idealny konsulat wyszehradzki’: procedura, infrastruktura
– Uzupełnienie formalnej Wspólnej Instrukcji Konsularnej
• Wspólna lista wymaganych załączników do wniosku
– Zasada przejrzystych wymagań
– Szeroko dostępna informacja o wymaganiach
– Dodatkowe dokumenty wymagane w uzasadnionych wypadkach
• Pilotaż szybkich procedur obsługi wniosku
– Początkowo dla wybranych grup (przedsiębiorcy, studenci)
– Rejestracja internetowa lub telefoniczna
– Wydzielone dedykowane ‘okienka’
Propozycje rozwiązań II:
Krajowe polityki wizowe
•
Dłuższe wizy dla osób trwale związanych z krajem
– Studenci, przedsiębiorcy, profesjonaliści, diaspora, rodziny …
– Wielokrotne wizy o dłuższej ważności
– Okres pobytu ustalany indywidualnie przez konsula na podstawie
udokumentowanego celu podróży
– Wizy wydawane z większym wyprzedzeniem
•
Wizy turystyczne wyłącznie dla prawdziwych turystów
– Docelowo obowiązkowa rozmowa z konsulem
– Odpowiedzialność agencji turystycznych za podane informacje
– Ściśle określone warunki wjazdu i pobytu (np. rejestracja hotelowa)
•
‘Kontrakt’ z wyjeżdżającymi
– Wyraźny i jednolity sygnał braku tolerancji dla nadużyć wizowych
– Obowiązkowe pytanie o wcześniejszą odmowę wizy kraju UE
– Stałe terminy zakazu wjazdu po anulowaniu/odmowie wizy, wydaleniu
Propozycje rozwiązań III:
Współpraca dla bezpieczeństwa
•
Wymiana informacji konsularnych nt. osób niepożądanych
–
–
–
–
•
Stałe procedury zapytań konsularnych
Szerszy zakres informacji: powody wpisu na listę
Szybka ścieżka konsultacji międzykonsularnych i z centralą
Ostateczna decyzja odpowiedniego konsula
Modernizacja ukraińskich baz danych paszportowych
– Wprowadzenie jednolitego i niepowtarzalnego indeksu osób
– Szybka informacja o wypadkach fałszerstwa dokumentów
– Aktualizacja w czasie rzeczywistym informacji o zmianach tożsamości
•
Dostęp konsulów do kluczowych informacji o wnioskodawcach
– Rzeczywiste miejsce pobytu
– Status ekonomiczny
– Karalność (w szczególności za przestępstwa graniczne)
Propozycje rozwiązań IV:
Strategia polityczna w ramach UE
•
Wprowadzenie minimalnych opłat wizowych przez kraje UE
– Odrębna kategoria wiz dla ‘krajów sąsiednich’
– Promocja możliwości bezpiecznego wydawania znacznej liczby wiz
•
Wykorzystanie precedensów w polityce krajów UE
– Wskazywanie na niekonsekwentną politykę UE (np. priorytetowe
traktowanie Rosji—zasada niedyskryminacji krajów sąsiednich)
– Przypominanie o złożonych deklaracjach (np. po Pomarańczowej
Rewolucji)
– Podkreślanie znaczenia reżimu wizowego dla realizacji Polityki
Sąsiedztwa (‘przyjazna granica’)
•
Budowanie wizerunku Grupy jako kompetentnego źródła polityki UE
– Poszukiwanie koalicji (np. z krajami bałtyckimi, Niemcami, Austrią)
– Artykułowanie różnych doświadczeń krajowych jako opcji, nie konfliktów
– Utrzymanie równowagi między bezpieczeństwem a współpracą
Szczegóły w: ‘Kraje wyszehradzkie
pomiędzy Schengen a Sąsiedztwem’
•
Wnioski i rekomendacje
•
Polityki wizowe krajów wyszehradzkich: aspekty polityczne i
techniczne
–
–
–
–
•
Historia wprowadzenia wiz przez cztery kraje Grupy
Analiza zastosowanych środków zaradczych
Krajowe i unijne rozwiązania kwestii ruchu przygranicznego
Opis i ocena praktyki wydawania wiz przez konsulów i podróżnych
Ograniczenia i perspektywy współpracy krajów wyszehradzkich w
polityce wizowej i konsularnej
– Doświadczenia dotychczasowej współpracy
– Zapotrzebowanie na dalszą współpracę (analiza korzyści i przeszkód)
– Warunki pogłębionej współpracy oraz szczegółowe sugestie działań
•
Zespół 6 ośrodków, 7 badaczy, 50 wywiadów pogłębionych, 17 tabel
Seria publikacji ISP
• ‘Polska droga do Schengen: Opinie ekspertów’
2001
• ‘Od zagrożeń do szans: Wpływ wprowadzenia
przepisów Schengen na nowe pogranicze’ 2003
• ‘Sąsiedztwo ponad podziałem: społeczności
pogranicza a rozszerzenie UE’ 2004