Marta Michalicka, Bożena Janisiewicz Program nauczania techniki

Marta Michalicka, Bożena Janisiewicz
Program nauczania techniki w gimnazjum
Bliżej techniki
Program nauczania dopuszczony do użytku szkolnego przez
Ministra Edukacji Narodowej, wpisany do wykazów programów
nauczania techniki na III etapie edukacji na podstawie opinii
rzeczoznawców:
dr inż. Mieczysława Rudnickiego – rekomendacja Uniwersytetu
Szczecińskiego,
prof. dr hab. Andrzeja Stępnika – rekomendacja Uniwersytetu
Marii Curie-Skłodowskiej
Nr dopuszczenia: DKOS-5002-94/07
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
1
Spis treści
1. Wstęp
2. Charakterystyka programu nauczania
2.1. Idee programu nauczania techniki
2.2. Dobór zakresu materiału nauczania
2.3. Proponowany przydział godzin
3. Przedmiotowe cele edukacyjne
3.1. Cele kształcenia
3.2. Cele wychowawcze
4. Materiał nauczania i zakładane osiągnięcia uczniów
5. Procedury osiągania celów
6. Ocena osiągnięć ucznia
2
1. Wstęp
Program nauczania techniki na poziomie gimnazjum – III etapie edukacji zatytułowano:
Bliżej techniki. Jest on przedsięwzięciem mającym na celu rozbudzenie zainteresowań
młodzieży techniką. Ma sprawić, że młodzi ludzie uwierzą we własne siły, oswoją się z
kulturą techniczną XXI wieku, zrozumieją jej znaczenie w życiu każdego człowieka i
narodów. Że niektórzy z nich staną się nawet młodymi innowatorami czy
racjonalizatorami.
Program ten ma na celu rozwijanie zainteresowań myślą techniczną oraz uświadomienie
uczniom, że żyją w świecie cywilizacji technicznej. W świecie tym trzeba nauczyć się
korzystania z wytworów techniki, a także uczestniczyć w jej rozwoju. Poznanie historii
powstania wynalazków daje możliwości lepszego zrozumienia rozwoju ludzkości oraz
złożoności współczesnych urządzeń technicznych. Poznanie dorobku współczesnej
techniki uświadamia uczniom, jak w wielu dziedzinach wiedzy się ona rozwinęła.
Jednocześnie, nadal istnieje wiele potrzeb, na które technika nie znalazła właściwego
rozwiązania – może to być wyzwaniem dla uczniów.
2. Charakterystyka programu nauczania
2.1. Idee programu nauczania techniki
Ideą programu jest uświadomienie uczniom potrzeby zrozumienia i nauczenia się życia
w świecie cywilizacji technicznej.
Założeniami programu są:
-
rozwijanie umiejętności korzystania z dóbr techniki;
-
kształtowanie aktywnej postawy na potrzeby świata;
-
zachęcenie uczniów do podejmowania własnych poszukiwań;
-
poszukiwanie innowatorów i przyszłych wynalazców.
3
Program przygotowuje do samodzielnego udziału uczniów w codziennym korzystaniu z
wytworów techniki, ale także uświadamia im, jak dużo jeszcze problemów
technicznych czeka na rozwiązanie. Program ma na celu poszukiwanie innowatorów i
przyszłych wynalazców. W każdej klasie, w każdej szkole znajdują się uczniowie,
którzy chcą wiedzieć, jak działa dane urządzenie i jak można je udoskonalić. Zadaniem
nauczyciela jest jedynie stworzenie uczniom warunków do podejmowania własnej
działalności technicznej.
Program ten pokazuje, jak przy minimalnych nakładach można zainteresować uczniów
techniką oraz spowodować ich dalsze poszukiwania w rozwiązywaniu problemów
technicznych.
2.2. Dobór zakresu materiału nauczania
Materiał jest zgodny z Podstawą programową kształcenia ogólnego. Powstał na bazie
wieloletniej pracy nauczycieli, nauczających techniki w gimnazjum. Jest on
odpowiedzią na potrzebę rozwijania aktywności uczniów w zakresie twórczości
technicznej.
Cele edukacyjne
Î
Przygotowanie do życia w cywilizacji technicznej.
Î
Rozwijanie twórczości technicznej młodzieży.
Î
Wpojenie przekonania o własnych możliwościach wynalazczych.
Treści
1.
Prezentacja wybranych wybitnych polskich i zagranicznych wynalazców.
2.
Zapoznanie się z rozwojem myśli technicznej oraz z problematyką wpływu techniki
na życie codzienne.
3.
Przybliżenie
problematyki
projektowania,
konstruowania,
różnorodności
materiałów i sposobów wytwarzania.
4.
Zapoznanie się z problemem ochrony praw autorskich, wynalazczości, ochrony
patentowej.
5.
Poznanie zagadnień dotyczących wymagań: użytkowych, bhp, ekonomiki oraz
wymagań konstrukcyjnych wybranych urządzeń.
4
6.
Zasady planowania pracy indywidualnej i zespołowej, podział obowiązków,
koordynacja działań.
7.
Przybliżenie problematyki bezpiecznego wykorzystania wytworów współczesnej
techniki, ich zastosowań i sposobów właściwego eksploatowania.
Osiągnięcia
1.
Podejmowanie działań technicznych indywidualnych i zespołowych.
2.
Ocena własnych możliwości i określanie niezbędnych wymagań potrzebnych
do realizacji konkretnego działania technicznego.
3.
Posługiwanie się terminologią techniczną oraz stosowanie różnorodnych metod
i środków.
4.
Umiejętność czytania i sporządzania prostych dokumentacji technicznych.
5.
Właściwe posługiwanie się przyrządami i urządzeniami.
Program składa się z dwóch części:
■ Pierwsza część jest wprowadzeniem do świata techniki. Przypomina się tu
zagadnienia ze szkoły podstawowej oraz przybliża problematykę wynalazczości.
Uczniowie poznają zasady projektowania i wykorzystują je do własnych prac.
■ W drugiej części więcej miejsca zajmuje problematyka urządzeń technicznych w
domu. Uczniowie poznają m.in. silnik elektryczny, który jest podstawą działania
wielu urządzeń elektrycznych
i elektronicznych. Wykonują wiele różnorodnych
ćwiczeń.
Zaleca się realizację treści programowych w klasie 1 i 2.
2.3. Proponowany przydział godzin
Program jest przygotowany do realizacji w systemie jednej godziny tygodniowo w
cyklu dwuletnim. W jednym roku są to 32 godziny.
Na lekcje dotyczące projektu uczniowskiego przewiduje się od 4 do 6 godzin:
- przygotowanie dokumentacji danego projektu;
- zebranie materiałów;
- wykonanie i prezentacja.
Do dyspozycji nauczyciela (na ciekawe wystawy, wycieczki) zostaje od 5 do 7 godzin.
5
Liczba godzin planowanych na realizację programu nauczania
Liczba godzin
Lp.
Nazwa działu tematycznego
Na
Na
realizację
powtórzenie
tematyki
materiału
działu
Część 1: Ludzie a wynalazki
O technice, problemach i wynalazkach
1
1
Rozwój myśli technicznej
5
1
Wpływ wynalazków na nasze życie
4
1
Długa droga powstawania wynalazku
7
1
Wskazówki dla przyszłych wynalazców
4
1
Poczuj się projektantem i wynalazcą
4
Część 2: Technika w domu
Ach ten prąd elektryczny
4
1
Gdyby nie ten magnetyzm
4
1
Elektronika – miniaturyzacja w domu i dalsze
4
1
Praca przyjemna i pożyteczna
3
1
Estetyka w domu i przy stole
6
1
Bądź projektantem w domu
4
usprawnienia
Na końcu każdego działu przewidziane jest podsumowanie w formie Kart ćwiczeń, na
które można przeznaczyć 1 godzinę. W podsumowaniu proponowane są różnego typu
zadania (zamknięte, otwarte, problemowe), które można też realizować w trakcie
omawiania konkretnych lekcji z danego działu. A na zakończenie części pierwszej i
drugiej samodzielne wykonanie projektu. Na wykonanie projektu proponujemy co
najmniej 4 godziny.
W każdym roku nauki pozostawiamy do dyspozycji nauczyciela 7 godzin. W ich
ramach nauczyciel może zorganizować wycieczkę do muzeum techniki, do zakładu
6
produkcyjnego, zaprezentować osiągnięcia techniczne lub zabytki techniki swego
regionu. W ramach tych godzin można także zaprezentować filmy, gry edukacyjne –
multimedialne dotyczące techniki.
Oczywiście zaproponowane w tym programie treści edukacji technicznej mogą być
realizowane w każdym innym układzie godzin nauczania techniki, np. 2 godziny w
klasie 1. lub 2., lub 3. itp.
3. Przedmiotowe cele edukacyjne
Najważniejszym
celem
nauczania
techniki
w
gimnazjum jest
kształtowanie
umiejętności życia w świecie cywilizacji technicznej, rozbudzenia zainteresowań
uczniów wytworami techniki oraz pobudzenia do aktywności w poszukiwaniu nowych
rozwiązań technicznych, a także motywowania do poznania różnorodnych urządzeń
technicznych pod kątem ich racjonalnego i bezpiecznego stosowania.
3.1. Cele kształcenia
Î
Umiejętność
organizowania
swojego
stanowiska
pracy
oraz
sprawne
gospodarowanie czasem podczas pracy w grupie.
Î
Umiejętność pełnego wykorzystania własnych predyspozycji i zainteresowań oraz
poszczególnych członków grupy.
Î
Wskazywanie wytworów człowieka, ich pochodzenia, powiązania z życiem.
Î
Wykształcenie umiejętności czytania instrukcji obsługi różnych urządzeń,
schematów, kart energetycznych.
Î
Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa podczas pracy na lekcjach techniki.
Î
Rozumienie i przestrzeganie zasad bezpieczeństwa podczas posługiwania się
używanymi na co dzień urządzeniami, np. gospodarstwa domowego.
Î
Korzystanie z informacji naukowych dotyczących danego problemu.
Î
Umiejętność wykonywania prostego rysunku technicznego.
Î
Wskazywanie przyrodniczych i społecznych źródeł wynalazków.
Î
Poszukiwanie rozwiązań problemów także w środowisku.
Î
Umiejętność wskazywania funkcji wynalazku.
7
Î
Poszukiwanie rozwiązań problemów dotyczących potrzeb ludzkości.
Î
Umiejętność
wykonania
projektu
wynalazku
(uwzględnienie
7
etapów
wytwarzania).
3.2. Cele wychowawcze
Î
Rozwijanie zainteresowań otaczającym światem.
Î
Budzenie szacunku dla środowiska i podziwu dla jego piękna.
Î
Rozbudzanie zainteresowań techniką.
Î
Uczenie przestrzegania reguł współpracy w grupie podczas zajęć.
Î
Kształtowanie takich cech, jak: dociekliwość, rzetelność i staranność.
Î
Budzenie szacunku dla pracy naukowej.
Î
Kształtowanie aktywnej postawy wobec potrzeby rozwiązywania problemów.
Î
Budzenie szacunku dla systematycznej i wytrwałej pracy.
Î
Zachęta do pokonywania trudności.
Î
Kształtowanie przekonania, że wytrwałość i upór w dążeniu do celu są najlepszą
drogą do sukcesu.
Î
Uczenie współpracy w zespole oraz współodpowiedzialności za sukcesy i porażki
zespołu.
Î
Kształtowanie odpowiedzialności indywidualnej i grupowej.
Î
Rozumienie potrzeby prawnej ochrony wytworów własnej i innych pracy.
Î
Umiejętność zaprezentowania wykonanej przez siebie pracy.
Î
Umiejętność dostrzegania szkodliwych zjawisk takich, jak: piractwo, plagiat.
4. Materiał nauczania i zakładane osiągnięcia uczniów
Część pierwsza: Ludzie a wynalazki
■ O technice, problemach i wynalazkach
Materiał nauczania:
• Definicja pojęć: technika, problem techniczny
8
Osiągnięcia ucznia:
• Umie wskazywać problemy techniczne oraz sposoby ich rozwiązywania
• Umie zdefiniować pojęcia: technika, wynalazek
■ Rozwój myśli technicznej
Materiał nauczania:
• Wynalazek a własność intelektualna
• Prawo patentowe
• Przegląd osiągnięć technicznych
• Prawo autorskie
Osiągnięcia ucznia:
• Zna przykłady wynalazków i ich autorów
• Rozumie konieczność ochrony własności intelektualnej
• Wie, na czym polega prawo patentowe
• Umie wskazać przykłady łamania prawa autorskiego
• Przyjmuje postawę promującą zwalczanie plagiatów
• Potrafi wymienić różne źródła energii elektrycznej
■ Wpływ wynalazków na nasze życie
Materiał nauczania:
• Omówienie najważniejszych funkcji wynalazku
• Wskazanie problemów, którymi powinni zainteresować się wynalazcy
Osiągnięcia ucznia:
• Potrafi wskazać przykłady wynalazków, które:
o ułatwiają życie
o wyręczają człowieka w życiu codziennym
o chronią zdrowie człowieka i jego mienie
9
• Umie wskazać przykłady wytworów techniki, które otwierają nowe horyzonty przed
człowiekiem
■ Długa droga powstawania wynalazku
Materiał nauczania:
• Potrzeba a wynalazek
• Projektowanie
• Materiały konstrukcyjne
• Proces technologiczny
• Proces produkcyjny
• Zasady prawidłowej eksploatacji
• Gospodarka odpadami
Osiągnięcia ucznia:
• Rozumie powiązanie wynalazku z konkretną potrzebą jego zastosowania
• Zna etapy powstawania projektu
• Zna podstawowe materiały konstrukcyjne
• Wie, co to jest proces technologiczny i potrafi podać jego przykłady
• Wie, co to jest proces produkcyjny i potrafi podać jego przykłady
• Rozumie konieczność ścisłego przestrzegania instrukcji obsługi urządzeń
• Zna sposoby likwidacji zużytych maszyn i urządzeń
■ Wskazówki dla przyszłych wynalazców
Materiał nauczania:
• Informacja techniczna
• Rysunek techniczny
• Normy bezpieczeństwa
• Kody kreskowe
• Karty energetyczne
10
Osiągnięcia ucznia:
• Uczeń umie wykonać nieskomplikowany rysunek techniczny
• Potrafi odczytywać instrukcję obsługi urządzeń
• Rozumie potrzebę wprowadzenia norm bezpieczeństwa
• Potrafi posługiwać się piktogramami
• Rozumie znaczenie i umie korzystać z karty energetycznej urządzeń
■ Poczuj się projektantem i wynalazcą
Osiągnięcia ucznia:
• Praktycznie wykorzystuje zdobyte umiejętności
• Potrafi obserwować i zauważać potrzeby innych
• Korzysta z dodatkowych źródeł informacji
• Organizuje warsztat pracy
• Wykonuje dokumentację techniczną projektu
• Współpracuje w grupie
Część druga: Technika w domu
■ Ach ten prąd elektryczny
Materiał nauczania:
• Źródła prądu elektrycznego
• Sposoby wytwarzania energii elektrycznej
• Obwody elektryczne
• Urządzenia gospodarstwa domowego
Osiągnięcia ucznia:
• Potrafi wymienić różne źródła prądu elektrycznego
• Umie rozróżnić podstawowe typy obwodów elektrycznych i je zbudować
• Zna zasady działania wybranych urządzeń elektrycznych
11
■ Gdyby nie magnetyzm
Materiał nauczania:
• Zasada działania silnika elektrycznego
• Transformator i jego zastosowania
Osiągnięcia ucznia:
• Zna zasadę działania silnika elektrycznego
• Zna zasadę działania prądnicy
• Potrafi wskazać przykłady zastosowania transformatora i prądnicy
■ Elektronika – miniaturyzacja w domu i dalsze usprawnienia
Materiał nauczania:
• Rezystory i kondensatory
• Diody i tranzystory
• Obwody elektroniczne
• Przykłady praktycznego wykorzystania obwodów elektronicznych
Osiągnięcia ucznia:
• Zna działanie podstawowych elementów elektronicznych
• Buduje obwody elektroniczne
• Potrafi wskazać praktyczne przykłady zastosowań obwodów elektronicznych
■ Praca przyjemna i pożyteczna
Materiał nauczania:
• Maszyny proste
• Rower
• Maszyny proste a sport
12
Osiągnięcia ucznia:
• Podaje przykłady podstawowych maszyn prostych i ich zastosowania
• Umie wskazać maszyny proste w rowerze
• Potrafi podać przykłady maszyn prostych stosowanych w sporcie
■ Estetyka w domu i przy stole
Materiał nauczania:
• Estetyka podawania i spożywania posiłków
• Zasady racjonalnego żywienia
• Funkcjonalność wnętrza
• Przegląd technik dekoracyjnych
Osiągnięcia ucznia:
• Zna podstawowe składniki odżywcze
• Potrafi wymienić zasady prawidłowego odżywiania się
• Umie skomponować menu na różne okazje
• Rozumie potrzebę funkcjonalności wnętrz
• Potrafi dostrzec styl i estetykę wnętrza
• Zna niektóre techniki dekoracyjne i potrafi je zastosować
■ Bądź projektantem w domu
Osiągnięcia ucznia:
• Praktycznie wykorzystuje nabyte umiejętności
• Planuje pracę łączącą różne dziedziny sztuki
• Korzysta z dodatkowych źródeł informacji
• Praktycznie wykorzystuje techniki artystyczne
• Organizuje warsztat pracy
• Wykonuje dokumentację techniczną projektu
• Współpracuje w grupie
13
5. Procedury osiągania celów
Każda lekcja techniki powinna zawierać krótką informację tematyczną oraz ćwiczenia.
Uczniowie na lekcjach analizują treści pod kątem ich praktycznego wykorzystania.
Rozwiązują ćwiczenia, które odnoszą się do życia codziennego. Poznane treści
inspirują ich do samodzielnego poszukiwania podobnych problemów i ich
rozwiązywania.
Podstawą pracy na lekcjach techniki może być ciekawie opracowany podręcznikozeszyt, który powinien zawierać niezbędne treści oraz ćwiczenia utrwalające poznaną
wiedzę.
Na końcu każdego działu tematycznego uczniowie na lekcji powinni rozwiązać zadania
z Karty ćwiczeń.
Uczniowie powinni wykonywać także zadania projektowe. Tematyka tych projektów
może być zmieniana w zależności od możliwości, potrzeb oraz pomysłowości uczniów.
Praca nad projektem jest bardzo ważna, ponieważ daje możliwości:
• poszerzania wiedzy technicznej;
• praktycznego wykorzystania wykonywanego przez siebie projektu;
• rozwijania umiejętności planowania pracy;
• przewidywania kosztów i czasu wykonywania projektu;
• umacniania poczucia wartości;
• rozwijania zainteresowań;
• współdziałania w grupie i zdrowej rywalizacji.
Zadania te powinny być wykonywane w niewielkich grupach uczniowskich najwyżej
3 – 4 osobowych.
6. Ocena osiągnięć ucznia
Praca ucznia jest oceniana pod kątem jego aktywności, pomysłowości, umiejętności
korzystania z różnych źródeł wiedzy oraz stopnia samodzielności.
14
Stawiane przed uczniem zadania powinny wymagać od niego samodzielnego
interpretowania treści oraz wyciągania wniosków. Aktywność ucznia jest rozumiana
jako działania zmierzające do wyszukiwania sposobów rozwiązywania zadanych
problemów. Uczeń podejmuje się realizacji, czyli doprowadzenia do końca wybranych
przez siebie projektów.
Podstawą oceny może być m.in. Karta ćwiczeń. Zadania Karty ćwiczeń oceniane są pod
względem:
ƒ treści – uczeń podaje wyczerpujące odpowiedzi na każde pytanie;
ƒ pomysłowości – duża oryginalność rozwiązań poszczególnych zadań;
ƒ twórczego podejścia do zadań – nietypowe rozwiązania techniczne zadań
projektowych.
15