Edudu.pl - Renesansowy humanizm

Ściąga eksperta
Renesansowy humanizm - czytanie ze zrozumieniem
Paul Oskar Kristeller, Humanizm i filozofia: cztery studia, Warszawa 1985, rozdział I Ruch humanistyczny (fragment)
Jeśli mamy zrozumieć rolę studiów klasycznych w renesansie, mu¬simy zacząć od ruchu humanistycznego. Termin "humanizm" wiązano z
renesansem i jego studiami klasycznymi od ponad stu lat, ale w ostat¬nich czasach stało się to źródłem wielkich nieporozumień w filozofii i
historii.(…)
Jeśli chcemy zrozumieć filozofię renesansu lub jakiegokolwiek innego okresu, musimy próbować nie tylko oddzielić interpretację autentycznej
myśli tego okresu od oceny i krytyki jej zasług, lecz także uchwycić oryginalne znaczenie używanych wtedy pewnych kategorii i klasyfikacji,
które stały się nam obce albo zyskały inne konotacje. W przypadku terminu "humanizm" jego rodowód historyczny stał się całkowicie jasny w
wyniku ostatnich badań. Termin Humanismus został utworzony w roku 1808 przez niemieckiego pedagoga, F. J. Niethammera, który kładł
nacisk na studium klasyków greckich i łacińskich w szkolnictwie średnim w opozycji do podnoszonych wówczas żądań o bardziej praktyczne i
scientyficzne ukierunkowanie kształcenia. W tym znaczeniu słowo to było stosowane przez wielu historyków dziewiętnastowiecznych dla
określenia uczonych z czasów renesansu, kiedy to obroniono i ugruntowano centralną rolę studiów klasycznych w programie nauki i kiedy w
niektórych miastach niemieckich w XVI stuleciu założono te same szkoły, które w tej tradycji trwały jeszcze w XIX wieku. Terminu
Humanismus w znaczeniu specjalnym programu i wzoru wykształcenia klasycznego, nie można pomijać z powodu jego stosunkowo
niedawnego pochodzenia. Wywodzi się on bowiem z innego podobnego słowa: "humanista", którego początek odnaleźć można właśnie w
renesansie. Humanista w łacinie oraz jego rodzime odpowiedniki w języku włoskim, francuskim, angielskim i innych były terminami ogólnie
używanymi w XVI stuleciu dla określenia profesora, nauczyciela lub studenta nauk humanistycznych; takie zastosowanie utrzymywało się i
było dobrze rozumiane aż do XVIIIw. (…)
Jeśli próbujemy opisać wkład humanistów renesansowych do nauki o starożytności klasycznej, pożyteczne będzie wprowadzenie
rozróżnienia między obszarami łaciny i greki. Na polu studiów łacińskich istniały o wiele ściślejsze związki z zainteresowaniami retorycznymi i
praktycznymi, wspomnianymi powyżej, a także ze szkolnymi tradycjami średniowiecza, chociaż musimy pamiętać, że tradycje te we
Włoszech, kolebce humanizmu renesansowego, były zachowywane w mniejszym stopniu niż w krajach północnych i że zanikły nawet we
Francji w okresie bezpośrednio poprzedzającym renesans. (…)
Studia humanistów nad greką były o wiele mniej uzależnione od tradycji retorycznej praktyki i od ich zachodnich średniowiecznych
poprzedników. Greckie książki i nauczanie greki należały do rzadkich wyjątków w średniowieczu, a w związku z tym praca humanistów
okazuje się o wiele bardziej nowatorska, jeśli wziąć pod uwagę klasyczne studia greckie, a nie łacińskie. Z drugiej jednak strony, studia nad
grecką starożytnością klasyczną rozwijały się w sposób mniej lub bardziej ciągły na bizantyńskim wschodzie w ciągu wieków średnich i na
humanistów renesansowych w ich studiach nad greką wyraźnie wpłynęły kontakty naukowe z bizantyńskimi kolegami. Zakresu tych wpływów
nie można jeszcze obecnie ocenić, nie tylko jeśli chodzi o zdobywanie szczegółowej wiedzy, lecz także podejście i stosunek uczonych
zachodnich do literatury greckiej. Jak dobrze wiadomo, humaniści wprowadzili grekę do programu wszystkich uniwersytetów i lepszych szkół
średnich Zachodniej Europy, a także sprowadzili ż bizantyńskiego, a później tureckiego wschodu drogą kupna oraz mniej uczciwymi
sposobami dużą liczbę rękopisów zawierających niemal całość zachowanej literatury greckiej; w ten sposób znalazła się ona w zachodnich
bibliotekach i była rozpowszechniana poprzez kopie rękopiśmienne i wydania drukowane. Ponieważ jednak znajomość greki była stosunkowo
rzadka nawet w okresie renesansu, gdy tymczasem łacina pozostała powszechnym środkiem porozumiewania się w nauce i kształceniu,
szerokie rozpowszechnienie literatury greckiej zależało w nie mniejszym stopniu od przekładów łacińskich niż od wydań oryginalnych tekstów
greckich. Dlatego bardzo ważnym, choć jeszcze nie w pełni docenianym, osiągnięciem uczonych renesansowych było stopniowe
przetłumaczenie na łacinę niemal całości znanej ówcześnie literatury greckiej i wprowadzenie jej w ten sposób do głównego nurtu myśli
zachodniej. (…)
Dlatego więc chciałbym rozumieć humanizm renesansowy, przynajmniej jeśli chodzi o jego początki i typowych przedstawicieli, jako szeroki
ruch kulturalny i literacki, który nie był filozoficzny w treści, ale miał ważne implikacje i konsekwencje filozoficzne. Nie jestem w stanie
doszukać się w literaturze humanistycznej żadnej wspólnej doktryny filozoficznej z wyjątkiem przekonania o wysokiej wartości człowieka i
studiów humanistycznych oraz wiary w ożywienie starożytnej wiedzy.
Przełożył: Grzegorz Błachowicz
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 1/1