O słownikach ogólnie

O słownikach ogólnie
Czym jest słownik? Jaką książkę można nazwać słownikiem? Najpierw trzeba oddzielić od
książki encyklopedyczne, które składają się z artykułów hasłowych, czyli zwartych objaśnień
słowa hasłowego. W dużej encyklopedii może być wiele tysięcy haseł. Między encyklopedią
(leksykonem, słownikiem encyklopedycznym) a słownikiem językowym są słowniki
terminologiczne, które można traktować jako tematyczne wyciągi z encyklopedii. Są jej bliższe
ze względu na cel - zgromadzenie wiedzy o pewnej dziedzinie nauki lub życia. Miewają jednak
informację językową, zwłaszcza etymologię, źródło zapożyczenia słów obcych.
Część fachowej terminologii różnych dyscyplin nauki, działalności i twórczości wchodzi do
słowników językowych. Zwłaszcza słownik wyrazów obcych będzie miał elementy wspólne ze
słownikiem terminologicznym, ale nie ma ambicji definiowania absolutnie ścisłego, tylko
objaśnia, popularyzuje raczej.
Słowniki językowe gromadzą przede wszystkim znaczące jednostki używane w codziennej
komunikacji między ludźmi. Wygodnie jest podzielić słowniki językowe na dwie grupy według
tego, czy dotyczą języka jednego, czy dwu i więcej. Te ostatnie nazywają się słownikami
przekładowymi, gdyż zestawiają odpowiedniki znaczeniowe z dwu języków, a więc takie
jednostki, które są nawzajem swoim przekładem. Używa się ich podczas tłumaczenia tekstu na
język obcy lub odwrotnie - tekstów obcojęzycznych na język ojczysty; najogólniej zaś tłumaczenia z jednego języka na drugi. Zdarza się jeszcze i dziś, aczkolwiek coraz rzadziej, że
wydawane są słowniki wielojęzyczne, gromadzące odpowiedniki słów większej liczby języków,
nawet dziesięciu.
Słowniki jednojęzyczne są dla każdego języka najważniejsze. Wśród nich fundamentalne
znaczenie ma wielki słownik opisowy. Są to w każdym kraju największe słowniki, liczące sobie
zwykle dziesiątki grubych i wielkich tomów. Słowniki jednojęzyczne dobrze jest podzielić na
dwie (nierówne) grupy w zależności od funkcji. W nauce o znaczeniu (semantyce) rozróżnia się
dwie dyscypliny: semazjologię i onomazjologię.
Pierwsza bada treść słów - co znaczą, do czego się odnoszą, co nazywają. Druga zajmuje się
odwrotnym zjawiskiem: jakich słów, wyrażeń używa się aby nazwać pewne stany rzeczywistości
istniejącej niezależnie od języka. Objaśnienia, co znaczą słowa i wyrażenia danego języka
znajdujemy w słownikach semazjologicznych. Natomiast słowniki pomagające wyrazić w
najtrafniejszy sposób myśl lub nazwać właściwie rzecz, nazywamy onomazjologicznymi.
Słownik opisowy języka narodowego jest słownikiem semazjologicznym. Najpotrzebniejszym
słownikiem onomazjologicznym jest słownik synonimów.
(AD)
1/1