Istota rachunkowości zabezpieczeń cz. I
Transkrypt
Istota rachunkowości zabezpieczeń cz. I
ACCOUNTICA Miesięcznik Nr 5/Lipiec 2009/www.gierusz.com.pl Spis treści : 1. Istota rachunkowości zabezpieczeń – mgr Katarzyna Gierusz Artykuł stanowi kontynuację cyklu poświęconego instrumentom pochodnych i rachunkowości zabezpieczeń. Autor zwrócił szczególną uwagę na sposoby zabezpieczania się przed ryzykiem finansowym (hedging wewnętrzny i zewnętrzny) oraz na odmienny sposób traktowania transakcji zabezpieczających przez ekonomię i rachunkowość. 1 Istota rachunkowości zabezpieczeń. Działalność przedsiębiorstw jest pochodnych. Sposób ten charakteryzuje zdominowana przez szeroko rozumiane się ryzyko. Obecnie, na wartość firmy i jej kosztami przyszłość ma wpływ nie tylko ryzyko zabezpieczenia charakterystyczne sposobów dla danego rodzaju działalności, ale coraz częściej kluczową rolę odgrywa ryzyko finansowe (wspólne dla wszystkich branŜ), w którego skład wchodzą wahania kursów walut, stóp procentowych i cen towarów. W celu ograniczenia fluktuacji strat tych gospodarcze wynikających kategorii rozpoczęły z jednostki poszukiwania skutecznych metod zabezpieczania się. Początkowe przyszłego próby poziomu prognozowania poszczególnych zmiennych spełzły na niczym. Dopiero gwałtowny rozwój rynków finansowych przyniósł oczekiwane efekty. Obecnie, mniejszym w chcąc stosunku i niŜszymi do hedgingu- zewnętrznego. zabezpieczania Do wewnętrznego moŜna zaliczyć1: - indeksowanie- wyraŜana jest kwota i kontraktu płatna w walucie kupującego przy jednoczesnym określeniu zasady przeliczania ceny z waluty sprzedającego na walutę kupującego; - podział ryzyka- transakcji, obok wyraŜonej stałej bądź w ceny walucie sprzedającego bądź w walucie kupującego, ustalany jest przedział zmiany kursu waluty akceptowany przez obie strony. W przypadku, gdy kurs waluty zmieni się w granicach transakcji przedsiębiorstwa ryzykiem wcześniej nie przeciwnym ustalonych, ulega wypadku cena zmianie, cena w podlega zabezpieczyć swoje transakcje finansowe korekcie do poziomu wartości rynkowej; mają sposobność wyboru spośród dwóch - wycena w dwóch walutach- wyraŜenie moŜliwości, przy czym naleŜy zauwaŜy, Ŝe ceny towaru lub usługi w dwóch walutach. warianty te nie wykluczają się. Pierwsza Taki opcja to zabezpieczenie wewnętrzne, które zagranicznych pozwala wyeliminować ryzyko finansowe transakcji, gdyŜ ryzyko zmiany kursu bez potrzeby uŜycia sposób wyceny klientów do zachęca zawarcia instrumentów 1 Por. C. Kotyla, 2003, str. 46- 48 2 waluty obciąŜa dostawcę. NaleŜy jednak drugiej. Tak więc „ mechanizm transakcji mieć na uwadze, Ŝe często sprzedawca zabezpieczających opiera się na zasadzie, zastrzega sobie prawo do zmiany ceny w Ŝe przypadku znacznych wahań kursu lub dokonywana jest cena wyraŜona w obcej walucie zawiera zabezpieczająca, zmieniają kwotę uwzględniającą dodatkowe ryzyko; odwrotnym kierunku do zmian cen na - przyspieszanie lub opóźnianie płatności- rynkach natychmiastowych” sposób ceny ten znajduje ramach zastosowanie grup i w koncernów międzynarodowych. Polega korygowaniu terminów walutowych w na przepływów celu eliminacji ruchów kursów walutowych. UmoŜliwia równieŜ sięgnięcie do wewnętrznych źródeł walutowych bez potrzeby zawierania zewnętrznych kontraktów. przed obu rynkach na którym transakcja się w 2. Niestety nie ulegają doskonałe zabezpieczenie (perfect hedging), gwarantujące pokrycie strat w całości jest niemal nieosiągalne. Z zabezpieczenia zewnętrznego mogą korzystać zarówno sprzedawcy jak i nabywcy, przy czym ich oczekiwania co do przyszłego kształtowania się cen będą odmienne. W przypadku sprzedawcy za korzystny naleŜałoby uznać wzrost ceny Drugim się na instrumentu, równoległym zmianom w związku z czym niepotrzebnego obrotu lub wykorzystania nieoczekiwanych ceny sposobem ryzykiem zabezpieczenie zabezpieczania finansowym okresu bieŜącego. Odwrotnie sytuacja zwane przedstawia się w przypadku nabywcy, dla hedgingiem. Metoda ta opiera się na którego spadek ceny naleŜałoby uznać za wykorzystaniu instrumentów pochodnych zjawisko pozytywne. W związku z tym i hedging moŜna podzielić na: polega zewnętrzne, jest przedmiotu transakcji w stosunku do na przyjęciu terminowym pozycji, przeciwstawna do rynku kasowym. tej na rynku która jest zajmowanej na Dzięki temu straty wynikające z jednej z tych operacji są rekompensowane przez zyski osiągane z - hedging zakupowy- zajmowanie długiej pozycji na rynku terminowym (zakup kontraktów terminowych). W przypadku 2 C. Kotyla, 2003, str. 50 3 gdy cena instrumentu bazowego wzrośnie, ramach wbrew oczekiwaniom nabywcy, poniesie będzie on stratę na rynku kasowym (nabywając rachunkowość zabezpieczeń. Wynika to z towar po cenie wyŜszej niŜ w dniu zakupu faktu, kontraktu terminowego), ale jednocześnie widzenia ekonomicznego nie jest toŜsame osiągnie ze stanowiskiem rachunkowości w tej zysk na sprzedaŜy wcześniej zabezpieczenia tak Ŝe samo kwestii. wzrostem zabezpieczenie aktywu bazowego ich wartość teŜ wzrosła), - hedging Według zarządzania sprzedaŜowy- traktowana zabezpieczenie zakupionych kontraktów (gdyŜ wraz ze ceny zewnętrznego, z punktu pierwszego to poglądu część ryzkiem, przez procesu mająca na celu zajmowanie ochronę jednostki przed niekorzystnymi dla krótkiej pozycji na rynku terminowym niej zmianami czynników zewnętrznych3, (sprzedaŜ kontraktów terminowych). W takimi jak wahania kursów walut i stóp przypadku, procentowych. gdy cena instrumentu Z kolei w bazowego spadnie, wbrew oczekiwaniom przepisów sprzedawcy, poniesie on stratę na rynku oznacza kasowym, ale jednocześnie osiągnie zysk instrumentów zabezpieczających, których zrealizowany na powtórnym zakupie (po zmiany niŜszej zmianę cenie) wcześniej sprzedanego kontraktu. Transakcje wybór w ramach hedgingu mają likwidują niekorzystnym ryzyko związane kształtowaniem się z cen instrumentów bazowych, ale jednocześnie pozbawiają firmę dodatkowych zysków w godziwej wartości więcej kompensują godziwej lub pozycji związanych z nią nabyty kontrakt terminowy został uznany za zabezpieczający przed ryzykiem finansowym musi wpisywać się w drugą definicję oraz spełnić wymagania stawiane mu przez rachunkowość zabezpieczeń. Wykorzystanie instrumentów pochodnych w ograniczaniu ryzyka na poziomu tych cen. nie lub to przepływów pienięŜnych. Tak więc, aby przypadku pomyślnego ukształtowania się Niestety, pojęcie jednego wartości zabezpieczanej jedną wspólną cechę- bez względu na ich rodzaj rachunkowości, rozumieniu kaŜda transakcja zawarta przez jednostkę gospodarczą w jakie 3 naraŜone jest przedsiębiorstwo P. Czajor, 2006, str. 972 4 wymagało wprowadzenia odpowiednich rozwiązań księgowych. derywatów nabytych Osiągnięcie powyŜszego celu Ewidencja moŜliwe jest dzięki zastosowaniu dwóch celach metod. Pierwsza z nich odnosi się do w zabezpieczających jako aktywa finansowe zmiany przeznaczone do zabezpieczanej w stosunku do innych odzwierciedlała prawdziwego obrotu jednostki. Ponadto, ujmowania kontraktów powodował nie sposobu wyceny obrazu wymagań. taki sposób zezwala na pomiar wartości instrumentu na kontach zabezpieczanego (np. wyrobów gotowych) niedopasowanie zabezpieczeń i według wartości godziwej mimo iŜ ustawa nierzadko straty pomimo zastosowania czy teŜ MSSF-y narzucają inny sposób. zabezpieczenia. doprowadzić Dzięki temu, Ŝe obie pozycje wyceniane są wizerunek podmiotów gospodarczych do w ten sam sposób (instrumenty pochodne zgodnego z prawdą księgowi potrzebowali wyceniane są zawsze w wartości godziwej) nowego zdarzeń moŜliwe jest uzyskanie kompensujących uwzględniającego specyfikę instrumentów się zmian wartości, a co za tym idzie pochodnych. wykazanie Chcąc sposobu Tworząc księgowe Rachunkowość pozycji ewidencji zasady rachunkowości zabezpieczeń za najwaŜniejszy uznano cel uzyskania kompensującego wpływu na rachunek zysków instrumentu i strat z wyceny zabezpieczającego zabezpieczanego. i Uzyskanie symetrycznych i znoszących się zmian w wartości pozycji zabezpieczanej i zabezpieczającej wyeliminowałoby problem niedopasowania księgowego i pozwoliłoby na uniknięcie wyniku znaczących finansowego fluktuacji prezentowanego pomiędzy okresami bilansowymi. w księgach pełnego zabezpieczenia. W przypadku gdy jednostka nie stosuje zasad rachunkowości zabezpieczeń moŜe dochodzić do znacznych wahań wyniku finansowego w sprawozdawczości śródrocznej. miesiącu przychody Podmiot moŜe z ujawniać tytułu zabezpieczenia warunków pozytywnie zabezpieczaną ten rynkowych jak i jednym znaczne zastosowanego poniewaŜ zarówno w zmiana wpłynęła na na pozycję instrument zabezpieczający. Z kolei w następnym 5 okresie moŜe wykazywać stratę na obu szczegółowych zasad uznawania, metod pozycjach. wyceny, zakresu ujawniania i sposobu PowyŜszy scenariusz nigdy nie prezentacji instrumentów finansowych wystąpi w firmie stosującej rachunkowości (Dz.U. z 2001r. Nr 149, poz. 1674) nie zabezpieczeń. narzucają firmą powyŜszego rozwiązania. Wahania istotnych czynników takich jak kursy walut lub JeŜeli stopy wycenie i w momencie ujęcia transakcji to procentowe strony powodują wzrost zabezpieczanej instrumentu z jednej jednostka wartości pozycji nie drugiej spadek rachunkowości z zabezpieczającego, bądź ma pozorom ona duŜa akceptuje obowiązku róŜnice stosowania zabezpieczeń. liczba w spółek Wbrew preferuje odwrotnie. Dzięki temu przedsiębiorstwa tradycyjne podejście do problemu. Równie nie tracą na tym rodzaju transakcji, ale i częstą praktyką jest wybiórcze stosowanie nie zyskują, gdyŜ nie jest to cel ich zasad zawarcia. znaczy tylko do niektórych transakcji. Druga metoda polega na zmianie Taka rachunkowości wybiórcza zabezpieczeń to implementacja momentu ujęcia wyceny w rachunku spowodowana jest duŜą liczbą wymogów zysków i strat. Modyfikacja tradycyjnego, jakie memoriałowego zastosować to preferencyjne rozwiązanie. podejścia umoŜliwia muszą być spełnione by móc rozpoznanie w rachunku wyników zysków lub strat związanych z instrumentem zabezpieczającym w tym samym okresie co kompensujące je straty lub zyski na pozycji zabezpieczanej4. W ten sposób zachowana jest zasada współmierności przychodów i kosztów. Zarówno MSR Nr 39 jak i Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 4 grudnia 2001r. w sprawie PwC, 2005, str.11 6 Literatura: 1. Czajor P., Instrumenty finansowe, w Rachunkowość i Sprawozdawczość finansowa tom I, pod red.: E. Walińskiej, Dom Wydawniczy ABC Polskie Wydawnictwa Profesjonalne, Warszawa 2006. 2. Kotyla C., Zabezpieczenia w rachunkowości, ODDK, Gdańsk 2003. 3. PriceWaterhouseCoopers, IFRS- IAS 39 Achieving hedge accounting in practice, grudzień 2005. 7