Nauczyciel jako wzorzec osobowy

Nauczyciel w percepcji
uczniów i rodziców
Prof. dr hab. Zbigniew B. Gaś
Zakład Psychoprofilaktyki i Pomocy Psychologicznej
WPiP WSEI
Lublin
Funkcje kompetentnego
nauczyciela
funkcja modelowa – to konstruktywny
wzorzec osobowy
funkcja dydaktyczna - sprawny
dydaktyk, przybliŜający uczniom w sposób
przystępny i zrozumiały współczesne osiągnięcia
naukowe
funkcja instruktaŜowa - sprawny trener
w zakresie uczenia i usprawniania podstawowych
umiejętności potrzebnych do Ŝycia
funkcja wychowawcza - sprawny
przewodnik w odkrywaniu osobistych potencjałów
ucznia, realizacji zadań rozwojowych, rozwijaniu
odpowiedzialności za własny rozwój
2/22
Nauczyciel wspierający ucznia w
rozwoju
OSOBA
nauczyciela
UMIEJĘTNOŚCI
nauczyciela
WARUNKI
DO
ROZWOJU
dla
ucznia
ZMIANY
ROZWOJOWE
u ucznia
3/22
Osoba nauczyciela
1. Świadomość siebie i swojego
systemu wartości
2. PrzeŜywanie i okazywanie
uczuć
3. Dostarczanie wzorców
zachowań
4. WraŜliwość na sprawy
społeczne
5. Jasne zasady etyczne
6. Poczucie odpowiedzialności
4/22
Umiejętności nauczyciela
Umiejętności rozumienia i
okazywania zrozumienia (słuchania,
prowadzenia, odzwierciedlania,
podsumowywania, konfrontowania,
interpretowania, informowania)
Umiejętności dostarczania
wsparcia i postępowania w
sytuacji kryzysu (wspieranie,
interweniowanie w kryzysie, skupianie się na
najwaŜniejszym, kierowanie do pomocy
specjalistycznej)
Umiejętności rozwijania
pozytywnego działania i zmian w
zachowaniu (rozwiązywanie
problemów/podejmowanie decyzji,
modelowanie, nagradzanie, uzgadnianie)
5/22
Warunki sprzyjające zmianom w
uczniach
1. Doświadczanie przez wychowanka
zrozumienia i akceptacji
2. Poczucie więzi uczuciowych z
nauczycielem
3. Otwartość we wzajemnych relacjach
4. Wzajemny szacunek nauczyciela i
ucznia
5. Świadomość granic w Ŝyciu i rozwoju
6. Dzielenie się odpowiedzialnością za
osiąganie zmian w procesie
wychowania
6/22
Obszary oczekiwań od
nauczyciela
1. Nauczyciel, jako wzorzec
osobowy
2. Nauczyciel, jako
naturalny taksator
społeczny
3. Nauczyciel, jako osoba
wspierająca w sytuacjach
trudnych
7/22
Obraz typowego nauczyciela w grupach rodziców
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
rodzice uczniów SP
rodzice uczniów SG
nauczyciele
AC
A1
A2
A3
A4
A
FC
C
P
N
P.
as
Fe
m
ls
rodzice uczniów SPG
M
M
Sc
f
Pa
d
Is
s
Cp
s
D
ef
C
rs
Sc
n
Af
f
H
et
Ex
h
Au
t
Ag
g
C
ha
Su
c
Ab
a
t
N
ur
In
En
d
O
rd
U
fv
C
om
Ac
h
D
om
N
ck
Fa
v
0
8/22
Nauczyciel jako wzorzec osobowy
- rodzice
• Wysoce spójny obraz wszystkich grup
rodziców i nauczycieli
• Zdecydowani najbardziej krytyczni rodzice
uczniów SPG i nauczyciele
• Obraz ubogi i schematyczny
• Wysoka sprawność zadaniowa, wynikająca
z uporządkowania i konsekwencji
• Ograniczenia w relacjach interpersonalnych
• Nastawienie na pokazanie siebie i
zachowanie niezaleŜności
• W sytuacjach trudnych usztywnianie
zachowania i agresywność
• W transakcjach społecznych dominuje
krytyczny rodzic
9/22
Obraz typowego nauczyciela w percepcji uczniów
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
uczniowie SP
uczniowie SG
uczniowie SPG
nauczyciele
AC
A1
A2
A3
A4
FC
A
C
P
N
P.
Is
s
C
ps
M
ls
M
as
Fe
m
In
t
N
ur
Af
f
H
et
Ex
h
Au
t
Ag
g
C
ha
Su
c
Ab
a
D
ef
C
rs
Sc
n
Sc
f
Pa
d
En
d
O
rd
U
fv
C
om
Ac
h
D
om
N
ck
Fa
v
0
10/22
Nauczyciel jako wzorzec osobowy
- uczniowie
• Wysoce spójny obraz wszystkich grup uczniów,
róŜny od nauczycieli
• Zdecydowani najbardziej krytyczni uczniowie SG i
SPG
• Obraz ubogi i schematyczny
• Wysoka sprawność zadaniowa, oparta na
dominacji i podporządkowywaniu sobie innych
• Nadmierny dystans w relacjach interpersonalnych
• Silna potrzeba pokazanie siebie i agresywnej walki
o pozycję i niezaleŜności
• W sytuacjach trudnych deprecjonowanie
otoczenia i podporządkowywanie sobie
• W transakcjach społecznych dominują krytyczny
rodzic i adoptowane dziecko
11/22
Percypowane postawy nauczycieli wobec palenia
papierosów przez uczniów
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
aprobują
nie przejmują się
uczniowie SP
nie aprobują
uczniowie SG
uczniowie SPG
nie wiem
12/22
Percypowane postawy nauczycieli wobec picia
piwa przez uczniów
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
aprobują
nie przejmują się
uczniowie SP
nie aprobują
uczniowie SG
Serie3
nie wiem
13/22
Percypowane postawy nauczycieli wobec picia
wina/wódki przez uczniów
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
aprobują
nie przejmują się
uczniowie SP
nie aprobują
uczniowie SG
uczniowie SPG
nie wiem
14/22
Percypowane postawy nauczycieli wobec uŜywania
narkotyków przez uczniów
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
aprobują
nie przejmują się
uczniowie SP
nie aprobują
uczniowie SG
uczniowie SPG
nie wiem
15/22
Percypowane postawy nauczycieli wobec
przemocy stosowanej przez uczniów
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
aprobują
nie przejmują się
uczniowie SP
nie aprobują
uczniowie SG
uczniowie SPG
nie wiem
16/22
Nauczyciel jako taksator społeczny
• Około połowy uczniów jest przekonanych,
Ŝe nauczyciele nie akceptują zachowań
problemowych młodzieŜy (wskaźnik rośnie
wraz z wiekiem uczniów)
• Około 10% uczniów jest przekonanych, Ŝe
nauczyciele aprobują zachowania
problemowe młodzieŜy (wskaźnik maleje
wraz z wiekiem uczniów)
• Około 40% uczniów SP nie zna postaw
nauczycieli wobec zachowań
problemowych młodzieŜy (wskaźnik
maleje wraz z wiekiem uczniów)
• Około 10% uczniów wskazuje na
obojętność nauczycieli wobec zachowań
problemowych młodzieŜy (wskaźnik rośnie
wraz z wiekiem uczniów)
17/22
Percypowana gotowość rówieśników do
poszukiwania wsparcia u nauczycieli
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
wychowawca-nigdy
wychowawca-czasem
wychowawca-często
uczniowie SP
nauczyciel-nigdy
uczniowie SG
uczniowie SPG
nauczyciel-czasem
nauczyciel-często
18/22
Deklarowana gotowość poszukiwania wsparcia u
nauczycieli
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
wychowawca-nigdy
wychowawca-czasem
wychowawca-często
uczniowie SP
nauczyciel-nigdy
uczniowie SG
uczniowie SPG
nauczyciel-czasem
nauczyciel-często
19/22
Nauczyciel jako osoba wspierająca
• Niski percypowany poziom zaufania
rówieśników do nauczycieli i
wychowawców oraz bardzo niski
deklarowany poziom zaufania do
nauczycieli i wychowawców
• Wzrastająca wraz z wiekiem uczniów
tendencja do unikania rozmów z
nauczycielami i wychowawcami na
temat osobistych trudności (do ponad
80% u uczniów SPG)
• Tendencje te są szczególnie drastyczne
w odniesieniu do nauczycieli nie
będących wychowawcami klasy
20/22
Dlaczego nie jest tak dobrze,
jak byśmy chcieli?
• Niedostatki systemu kształcenia
nauczycieli (prymat dydaktyki i eksploatacji
uczniów nad wychowywaniem)
• Działania polityczne kolejnych
ekip rządzących (niedocenianie
znaczenia wychowania, traktowanie nauczycieli
jako grupy roszczeniowej)
• Działania mediów publicznych
(poszukiwanie sensacji, epatowanie patologią,
tendencyjność przekazu)
• Działania samych nauczycieli (tutaj
jest miejsce na własną refleksję nad tym, jaki jest
mój udział w powstawaniu takiego właśnie
obrazu nauczyciela)
21/22
22/22