Katarzyna Bodych Opinia o Programie nauczania języka

Katarzyna Bodych
Warszawa, 30.04.2012 r.
wieloletni nauczyciel języka niemieckiego
w Społecznej Szkole Podstawowej
i Gimnazjum nr 4 w Warszawie,
redaktor publikacji do nauki języka
niemieckiego
Opinia o Programie nauczania języka niemieckiego
dla klas I – VI szkoły podstawowej zgodnego z nową podstawą programową
autorstwa Sylwii Rapackiej
Program nauczania języka niemieckiego dla klas I – VI szkoły podstawowej zgodny z nową podstawą
programową skierowany jest do nauczycieli uczących języka niemieckiego w wymiarze 2 godzin
w tygodniu w cyklu podzielonym na dwa etapy edukacyjne: I etap (nauczanie wczesnoszkolne
w klasach I – III, prowadzący do osiągnięcia poziomu A1 według Europejskiego Systemu Opisu
Kształcenia Językowego) oraz II etap edukacyjny (w klasach IV – VI, prowadzący do osiągnięcia
poziomu A2 według Europejskiego Systemu Kształcenia Językowego).
Program został napisany przez Sylwię Rapacką, doktora nauk humanistycznych w zakresie
językoznawstwa, doświadczonego autora i współautora wielu publikacji z dziedziny dydaktyki
i metodyki nauczania języka niemieckiego, edukatora nauczycieli języka niemieckiego,
dyplomowanego Teacher Trainera z wieloletnim doświadczeniem w organizowaniu i prowadzeniu
form doskonalenia zawodowego dla nauczycieli języka niemieckiego, wykładowcę metodyki na
Uniwersytecie Łódzkim.
Celem autorki było stworzenie jednolitego programu nauczania języka obcego nowożytnego
w sześcioletnim systemie kształcenia w szkole podstawowej, aby umożliwić kontynuację nauki języka
na kolejnych etapach edukacyjnych i uniknąć sytuacji, w której uczeń za każdym razem rozpoczyna
naukę od początku.
Autorka charakteryzuje w programie warunki jego realizacji, wskazując bardzo wyraźnie na specyfikę
nauczania i różnice rozwojowe uczniów w klasach I – III oraz IV – VI i proponując różne metody
nauczania adekwatne do odbiorców na konkretnych etapach edukacyjnych. Jako odbiorców I etapu
edukacyjnego autorka określa uczniów rozpoczynających naukę języka obcego (klasy I – III), jako
odbiorców II etapu edukacyjnego uczniów kontynuujących naukę języka obcego, którzy ukończyli
trzyletni etap podstawowy (klasy IV – VI).
Autorka podkreśla również, że głównym celem nauczania języka obcego jest rozwijanie kompetencji
komunikacyjnej, a jednym z istotnych warunków umożliwiających realizację tej kompetencji jest
mała liczebność grupy (do 12 osób). Kolejnym ważnym elementem jest wyposażenie pracowni
językowej
w pomoce dydaktyczne: tablicę interaktywną, odtwarzacz CD, DVD, słowniki, mapy, tablice
edukacyjne, gry i zabawy dydaktyczne.
Dodatkowo autorka rozróżnia wyposażenie pracowni językowej dostosowane do poszczególnych
etapów edukacyjnych. Na I etapie edukacyjnym należy wziąć pod uwagę miejsce na prowadzenie
zajęć ruchowych, plastycznych i teatralnych. Autorka proponuje podzielenie sali na dwie części:
edukacyjną i rekreacyjną. Na II etapie edukacyjnym warto zaopatrzyć pracownię w słowniki
dwujęzyczne i obrazkowe, gazety lub czasopisma z krajów niemieckiego obszaru językowego, plansze
językowe oraz zapewnić dostęp do komputerów.
Powyższy program opisuje również Cele Edukacyjne dostosowane do nowej podstawy programowej,
które obejmują:
•
•
•
•
Cele kształcenia ogólnego według nowej podstawy programowej, czyli przyswojenie
przez uczniów podstawowego zasobu wiadomości na temat faktów, zasad, teorii
i praktyki, dotyczących przede wszystkim tematów i zjawisk bliskich doświadczeniom
uczniów, zdobycie przez uczniów umiejętności wykorzystania posiadanych
wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów, kształtowanie
u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we
współczesnym świecie (zgodne z Częścią Wstępną Podstawy Programowej dla Szkół
Podstawowych, punkt 1, 2 i 3 w Celach Kształcenia Ogólnego w Szkole Podstawowej).
Cele kształcenia językowego w tym jako cel główny według nowej podstawy
programowej określa się umiejętność skutecznego porozumiewania się w języku
obcym, w mowie i piśmie (autorka wskazuje na cele kształcenia językowego na
I etapie edukacyjnym – rozwijanie komunikacji ustnej, czyli rozumienie znaczenia
krótkich tekstów, odtwarzanie krótkich zwrotów, nazywanie obiektów i ich krótkie
opisywanie, recytowanie krótkich wierszyków, śpiewanie piosenek; komunikacja
pisemna czyli przepisywanie wyrazów i krótkich zdań; na II etapie edukacyjnym –
opanowanie języka obcego umożliwiające nawiązanie kontaktów z rówieśnikami
z państw języka docelowego.
Ogólne cele językowego podzielone na dwa etapy edukacyjne (na I etapie
edukacyjnym to przede wszystkim poznanie podstawowych struktur i zwrotów
oraz umiejętności, które umożliwią kontynuację nauki na kolejnych etapach
edukacyjnych, szczególny nacisk autorka kładzie również na umiejętność ocenienia
własnych postępów w nauce, II etap edukacyjny - to przede wszystkim rozwijanie
kompetencji językowych, które umożliwią komunikację w sytuacjach dnia
codziennego).
Cele szczegółowego czyli opis umiejętności w ramach poszczególnych sprawności
językowych podzielone na dwa etapy edukacyjne – rozumienie tekstu słuchanego,
budowanie wypowiedzi ustnej, rozumienie tekstu czytanego, budowanie wypowiedzi
pisemnej.
Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że autorka wskazuje na ogólne i szczegółowe cele
wychowawcze realizowane i rozwijane na I i II etapie edukacyjnym: kształtowanie kultury
osobistej, tolerancji na inne kultury, przedstawicieli innych państw oraz odmienności
kulturowej, rozwijanie umiejętności współdziałania w grupie oraz pozytywnej postawy
wobec własnych kompetencji językowych. To tylko kilka przytoczonych przykładów
spośród wielu zwartych w omawianym programie.
Program autorstwa Sylwii Rapackiej zawiera również zakres tematyczny poruszany na
zajęciach lekcyjnych, ale jednocześnie autorka zwraca uwagę na to, że uczniowie na
I i II etapie edukacyjnym mogą kilkakrotnie spotkać się z danym tematem, lecz za
każdym razem będzie on omawiany z innego punktu widzenia dostosowanego do
wieku odbiorcy oraz do jego sposobu postrzegania świata. Zakres tematyczny na I i II
etapie obejmuje następujące treści:
1. To ja
2. Moja rodzina i przyjaciele
3. Mój dom
4. Świat wokół mnie
5. Moja szkoła
6. Mój czas wolny
7. Mój dzień
8. Święta w moim domu
9. Moje zdrowie
10. Przy moim stole
Autorka wskazuje na różnice w omawianiu poszczególnych zagadnień na danym etapie
edukacyjnym, informując odbiorców programu, że tematyka zajęć na etapie
wczesnoszkolnym powinna pobudzać fantazję, emocje i kreatywność dziecka, odwoływać się
do sposobu widzenia świata przez „małego ucznia” oraz analizować jego ogólny rozwój.
Na II etapie edukacyjnym poznany w klasach I – III materiał powinien być systematyzowany
i poszerzany o nowe struktury leksykalno – gramatyczne.
Niezwykle ważnym elementem omawianego programu jest przedstawienie metod pracy na
I i II etapie edukacyjnym. Preferowanymi przez autorkę metodami na I etapie edukacyjnym
są: metoda uczenia się całym ciałem, metoda bezpośrednia (zbliżona do nauczania języka
ojczystego), metoda audiolingwalna (nauka poprzez wielokrotne powtarzanie wzorów
językowych) oraz metoda komunikacyjna.
Na II etapie edukacyjnym autorka proponuje kontynuację metod z I etapu edukacyjnego,
zalecając zastosowanie metody eklektycznej, czyli łączącej różne metody i techniki, które
należy dostosować do wieku, możliwości i potrzeb danej grupy językowej.
Oprócz metod autorka przedstawia i charakteryzuje techniki nauczania stosowane na I i II
etapie edukacyjnym w zakresie rozumienia tekstu słuchanego i czytanego, mówienia,
pisania, wprowadzania i utrwalania słownictwa oraz nauczania i utrwalania gramatyki
(na II etapie edukacyjnym). Autorka nazywa również rodzaje tekstów, które mogą i powinny
być wykorzystywane na poszczególnych etapach kształcenia, podkreślając znaczenie formy
tekstów dla wzbudzenia zainteresowania uczniów i rozbudzenia ich kreatywności.
Kolejnym punktem programu jest charakterystyka form socjalnych na I i II etapie
edukacyjnym. Preferowanymi formami są: praca zbiorowa, praca indywidualna, praca
w grupach i w parach. Niewątpliwą zaletą programu jest pokazanie korzyści płynących
z zastosowania poszczególnych form pracy na lekcji i przekonanie odbiorców programu do
ich stosowania. Praca zbiorowa niweluje uczucie stresu wśród uczniów, gdyż uczniowie nie
muszą prezentować swoich umiejętności na forum grupy. Praca indywidualna umożliwia
uczniom rozwijanie autonomii uczenia się, oceniania własnych postępów w nauce.
Praca w grupach rozwija umiejętność współpracy, szanowania opinii drugiego człowieka,
przestrzegania zasad wytworzonych przez ludzi współpracujących ze sobą.
Praca w parach również rozwija umiejętność współpracy, wspólnego szukania rozwiązań
w celu osiągnięcia jak najlepszego efektu końcowego.
Powołując się na Europejski System Opisu Kształcenia Językowego autorka charakteryzuje
osiągnięcia uczniów po I i II etapie edukacyjnym w zakresie recepcji – rozumienie ze słuchu,
czytanie ze zrozumieniem, produkcji – wypowiedź ustna i pisemna, interakcji ustnej i
pisemnej, stosowania środków językowych, słownictwa, poprawności leksykalnej,
gramatycznej, fonologicznej oraz ortograficznej.
W nawiązaniu do osiągnięć autorka przedstawia ewaluację procesu dydaktycznego na I i II
etapie edukacyjnym, podkreślając znaczenie świadomości prawidłowego przebiegu procesu
dydaktycznego, jaką powinien posiadać każdy uczący się już od najmłodszych lat.
Nazywa również rodzaje zadań służące sprawdzeniu założonych osiągnięć.
Elementami końcowymi programu jest część praktyczna, czyli:
• przykładowe zadania na stacje samodzielnego uczenia się;
• przykładowe testy samokontroli dla ucznia;
• strony do portfolio językowego ucznia z autoewaluacją;
• przykładowe projekty.
Podsumowując, Program nauczania języka niemieckiego dla klas I – VI szkoły podstawowej
autorstwa Sylwii Rapackiej uwzględnia i wykorzystuje założenia Europejskiego Systemu Opisu
Kształcenia Językowego oraz Nowej Podstawy Programowej Kształcenia Ogólnego dla I i II
etapu edukacyjnego w punktach dotyczących języka obcego nowożytnego.
Jest również zgodny z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia
2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia
ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009 r. Nr 4, poz. 17).
Ponadto autorka powołuje się na znane publikacje z zakresu dydaktyki i metodyki nauczania
języka niemieckiego, które zawierają wiele cennych wskazówek dla sprawnej organizacji
i skutecznego przeprowadzenia procesu edukacyjnego.