pobierz - Akademia Orange

Scenariusz zajęć nr 3
Edukacja regionalna
Grupa docelowa:
Młodzież gimnazjalna i licealna
Opr. Magdalena Pospieszałowska
„Opis gęsty”
Cele
 Uświadomienie uczestnikom warsztatów, że żyjemy w sieci znaczeń, które tworzy
nasza kultura.
 Wyrobienie w uczestnikach umiejętności dostrzegania wielości znaczeń oraz ich
odczytywania.
 Uwrażliwienie uczestników na rolę kontekstu w badaniu zjawisk kulturowych.
 Zapoznanie uczestników z metodą „opisu gęstego” wypracowaną przez Clifforda
Geertza
 Uwrażliwienie uczestników na trudności jakie niesie za sobą metoda interpretacyjna
 Omówienie sposobu w jaki etnograf powinien zachowywać się w terenie.
 Stworzenie kodeksu etyki badacza-etnografa.
Środki dydaktyczne
 wybrane fragmenty metodologii: C. Geertz, Interpretacja kultur. Wybrane eseje,
przeł. M.M. Piechaczek, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.
 plansze z obrazami wybranych gestów: pokazanie języka, machanie ręką,
 opisy wybranych obyczajów śląskich, źródło: Folklor Górnego Śląska, pod red. Doroty
Simonides, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1989; Ludowe tradycje. Dziedzictwo
kulturowe ludności rodzimej, red. Barbara Bazielich, Wrocław-Katowice 2009; B.A.
Podgórscy, Mitologia śląska czyli przywiarki śląskie, Wydawnictwo KOS, Katowice
2011.
Słowa klucze
Znak, znaczenie, semiotyka, gest, kontekst, przekaz werbalny, przekaz pozawerbalny,
interpretacja, opis gęsty, etyka badań, sytuacja.
Przebieg warsztatów
1. Znaki i znaczenia:
Prowadzący wyjaśnia uczestnikom podstawy semiotycznej teorii kultury, uświadamia
im, że żyjemy w sieci znaczeń, które wytwarzane są w ramach kultury, a ona sama
dostarcza nam narzędzi, do odczytywania tych znaczeń. Po raz kolejny prowadzący
zaznacza, że żyjąc w danej kulturze, nasze codzienne doświadczenia poddajemy
interpretacji zgodnej ze znaczeniami, które w niej funkcjonują a wszystkie nasze
reakcje i zachowania zapośredniczone są przez kulturę, która nas ukształtowała. Jako
przykład umiejętności odczytywania znaczeń w kulturze prowadzący przywołuje i
omawia przypadek gwałtownego zmrużenia powieki, który opracował Gilbert Ryle (C.
Geertz, Interpretacja kultur. Wybrane eseje, Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego, Kraków 2005, s. 20-21). Na podstawie tego przykładu uczestnicy
mogą zaobserwować, że każda czynność fizyczna może mieć wiele znaczeń. Za
Cliffordem Geertzem prowadzący mówi uczestnikom o tym, że na gest składa się
zachowanie (jako czynność fizyczna) oraz jego kulturowa interpretacja.
2. Warsztat: Poszukiwacze znaczeń
Na podstawie omówionego wcześniej przykładu, prowadzący przygotowuje zadanie
dla uczestników. Dzieli ich na grupy i każdej z grup wyznacza jeden gest, któremu
można przypisać więcej niż jedno znaczenie. W pierwszym etapie warsztatu,
zadaniem uczestników jest wypisanie wszystkich możliwych znaczeń tego gestu w
swojej kulturze. Gdy listy będą gotowe, prowadzący pyta uczestników, po czym,
mając do czynienia z danym gestem, możemy rozpoznać jego poszczególne
znaczenia. Pojawia się pojęcia okoliczności, czyli kontekstu w jakim czynność jest
osadzona. Uczestnicy mają teraz za zadanie, do każdego z wymienionych znaczeń
dopisać kontekst, który pozwala nam to znaczenie odczytać. W kolejnym etapie
warsztatu pojawia się pojęcia interpretacji, której dokonują ludzie, żeby właściwie na
gest zareagować. Przy tej okazji, prowadzący omawia także niebezpieczeństwa
związane z interpretowaniem obcej kultury.
3. Warsztat: Interpretacje
Podczas tego warsztatu, uczestnicy będą musieli zmierzyć się z gestami, których
odczytów dokonuje kultura ludowa. W pierwszym etapie każda grupa otrzymuje
krótki opis czynności i w sposób luźny wymienia sytuacje, w których (ich zdaniem)
może się ta czynność pojawić. W drugim etapie prowadzący ujawnia uczestnikom
okoliczności wykonywania danej czynności, zwraca uwagę na znaczenie znajomości
kontekstu. Trzecim etapem rozmowy o geście jest pogłębienie posiadanych
informacji o komentarz informatora, który tłumaczy znaczenie danego getu w
kulturze ludowej. Uświadamia to uczestnikom, że obserwacja jest tylko jednym z
etapów badania kultury, dla pełnego zrozumienia obyczajów innej grupy, konieczna
jest rozmowa, czyli wywiad. Przy tej okazji omawiana jest także koncepcja „opisu
gęstego” stworzona przez Clifforda Geertza.
4. Sytuacje znaczące:
Ostatnim ćwiczeniem jest postawienie uczestników przed gotową sytuacją – opisem
wyjętym z badań terenowych. Na podstawie tego opisu, uczestnicy mają za zadanie
odkryć zawarte w nich struktury pojęciowe, które przenikają działania badanych
osób. Prowadzący zwraca uwagę, że na nasze codzienne sytuacje składa się wiele
nakładających się na siebie lub splatających ze sobą znaczeń i struktur pojęciowych.
Należy je dobrze pojąć, żeby je opisać we właściwy sposób. Podkreśla również to, na
co w swojej teorii zwraca uwagę Clifford Geertz, że konieczne jest zdobycie najpierw
bardzo rozległej, jak „najgęstszej” wiedzy na temat drobnych spraw, znaczeń ukrytych
w najdrobniejszych działaniach, a dopiero potem można myśleć o tworzeniu
ogólniejszych interpretacji, większych całości.
5. Kodeks Etyki Etnografa:
Na koniec zajęć uczestnicy wspólnie z prowadzącym spisują zasady etyczne, którymi
powinien kierować się w pracy etnograf. Wśród tak ustalonych zasad koniecznie
znaleźć musi się poszanowanie dla obyczajów i norm kultury, którą badamy,
dostosowanie do nich swojego zachowania, zakaz ingerowania w obcą kulturę,
uczciwość w zdobywaniu informacji oraz ochrona zebranego materiału. Każdy z
uczestników podpisuje się pod gotowym kodeksem.