Patriotyzm w harcerstwie144.38 kB

Wychowanie patriotyczne w harcerstwie
„Wszystko, co nasze , Ojczyźnie oddamy,
W niej tylko życie...więc idziem, by żyć !
By Matkę Polskę osłonić wśród burz ...
Niech płoną serca, niech płoną jak wici.”
W pierwszym numerze "Skauta" w 1911 roku tak pisał Ignacy Kozielewski. Trudno o większe wyznanie patriotyzmu, miłości do ojczyzny, deklaracji walki o niepodległość. Skauting trafił w Polsce na podatny grunt i szybko
przerodził się w ruch niepodległościowy. Patriotyzm był pojmowany, jako walka zbrojna z zaborcą. Harcerstwo
odegrało dominujące znaczenie w powstaniu wielkopolskim, w innych zaborach jednoczył młodzież w oddziałach
zbrojnych. Na Ukrainie w obronie Lwowa harcerze walczyli pod Cytadelą, na poczcie, przed Sejmem, a harcerki
organizowały służbę medyczną. Walki oraz rozbrajanie zaborców miało miejsce w Warszawie, i na Śląsku. Harcerze pełnili służbę/wartę/przy komendancie Piłsudzkim, brali udział w zajęciu Dworca Głównego, Ratusza i
Komendy Policji w Warszawie. Na Śląsku i Mazurach brali w akcjach plebiscytowych, działali w oddziałach wywiadowczych, pełnili służbę kurierską. W kilka lat od powstania pierwszych drużyn skautowych akcentowano
wierność ojczyźnie i przygotowanie do walki o niepodległość.
Po roku 1918 wychowanie harcerskie służyć miało utrwalaniu państwowości, pielęgnowaniu najlepszych cech
narodu natomiast przemiany w odradzającym się państwie polskim nie mogły pozostać bez wpływu na Związek..
Harcerstwo międzywojenne wyraźnie deklarowało oparcie swoich koncepcji wychowawczych na etyce chrześcijańskiej, wstępujący do harcerstwa przyrzekali służyć „Bogu i Ojczyźnie ".
Służba ojczyźnie, jako patriotyzm pojawia się w Prawie Skauta w 1914 roku, jak i we wszystkich późniejszych
wersjach Prawa Harcerskiego. Patriotyzm w całej historii Związku Harcerstwa Polskiego sięgał do najlepszych
tradycji, szukając w historii państwa wzorców do naśladowania. W najwcześniejszych wersjach Prawa Harcerskiego, jako pierwszy punkt brzmiał „ Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy ". U podstaw wychowania harcerskiego znalazły się: służba, braterstwo i praca nad sobą. Oznaką przyjętych ideałów jest krzyż harcerski,
lilijka, hymn oraz specyficzne dla harcerstwa obrzędy i zwyczaje. Symbolikę krzyża harcerskiego opracował w
1912 roku ksiądz Kazimierz Lutosławski - instruktor skautowy. Kształt krzyża opartego na Krzyżu Virtuti Millitari
nawiązuje do etosu walki zbrojnej, wieńce z liści laurowych i dębowych znamionują odwagę i zwycięstwo, literki
ONC przypominają o umiłowaniu Ojczyzny, Nauki i Cnoty, zawołanie „Czuwaj" świadczy o gotowości do czynu,
do służby ojczyźnie, lilijka określa drogę postępowania harcerza opartą na Przyrzeczeniu i Prawie Harcerskim.
Pod koniec lat trzydziestych wzrosło zagrożenie wojną w harcerstwie pojawił się znowu etos walki zbrojnej. Organizacje i środowiska harcerskie, akcentują silnie ideę służby Polsce. Dla Szarych Szeregów był to ideał Polaka
- żołnierza, dla Harcerstwa Polskiego wzorzec Polaka - katolika. Polskę widziano, jako kraj wolny, demokratyczny i niezależny. Pomimo wysiłków okupanta, zmierzających do wymordowania Polaków, młodzież podejmowała
naukę na tajnych kompletach, ucząc się szczególnie historii, literatury polskiej, geografii, była to również służba
ojczyźnie. Bohaterskie czyny młodzieży harcerskiej w okupowanej Polsce można by mnożyć. W Gdyni Tajny
Hufiec Harcerzy odnosił szczególne sukcesy w dziedzinie wywiadu, drużyny harcerskie działały także w obozach
koncentracyjnych i wśród ludności polskiej na obczyźnie. Po zakończeniu działań wojennych polscy harcerze
rozpoczęli kolejną służbę, włączyli się w dzieło odbudowy kraju. W roku 1948 wprowadzono w Związku Harcerstwa Polskiego bogaty program Harcerskiej Służby Polsce, stanowiący próbę przystosowania treści i metod
pracy na okres powojenny, przygotowanie do przemian społeczno-ustrojowych i politycznych w kraju.
W roku 1948 ze zjednoczenia czterech organizacji młodzieżowych powstaje Związek Młodzieży Polskiej, wprowadza się mechanicznie na wzór radziecki, doświadczenia ruchu pionierskiego, które nie znajdują zrozumienia
wśród młodzieży polskiej. Patriotyzm w tym okresie kojarzony jest z gloryfikacją socjalizmu, budową socjalizmu
jako swoje życiowe posłannictwo.
Wychowanie patriotyczne, obok służby socjalistycznej ojczyźnie, wiązano z obronnością kraju. Szeroko rozwinęły się starszoharcerskie drużyny specjalnościowe. Powrót w 1956 roku do koncepcji wychowawczych wywodzących się ze skautingu i wieloletniego dorobku harcerstwa pozwolił na reaktywowanie Związku Harcerstwa Polskiego. W deklaracji ideowej zapisano, że Związek wychowuje młodego człowieka w duchu idei socjalizmu. Har-
cerstwo z jednej strony odwoływało się do społecznych potrzeb, z drugiej zaś strony do tradycji skautowych. W
ideale wychowawczym pojawiły się takie wartości, jak uspołecznianie, aktywność, dążenie do postępu i sprawiedliwości społecznej, walka o równość i wolność ludzi. Patriotyzm utożsamiany jest ze służbą socjalistycznej
ojczyźnie, wychowaniem obronnym, działalnością społeczną, przyjaźnią. Szeroko rozwinęły się specjalistyczne
drużyny starszoharcerskie, a rok 1968 zapoczątkował organizację manewrów techniczno - obronnych, jako największe przedsięwzięcie patriotyczno - obronne.
Rok 1973 przynosi następne zmiany, Związek Harcerstwa Polskiego wraz z pozostałymi organizacjami młodzieżowymi utworzył Federację Socjalistycznych Związków Młodzieży Polskiej. Kolejny przełom w koncepcjach patriotyczno wychowawczych Związku nastąpił w latach 1980 - 1981. Harcerstwo powróciło do swoich korzeni.
Silnie zaakcentował swoją obecność nurt programowo - metodyczny postulującą odnowę harcerstwa. W dziedzinie wychowania patriotycznego obok służby ojczyźnie coraz większą rolę odgrywały historia i tradycja organizacji, a w niej wielką siłę emocjonalną, stanowiącą podstawową funkcję, jaką powinno być służenie przyszłości
ojczyzny.
- na podstawie zebranych materiałów opracował hm Ryszard Wittlieb