Mgr Magdalena Lemecha STRESZCZENIE ROZPRAWY

Mgr Magdalena Lemecha
STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ
Japończycy przyjęli z Zachodu wiele wzorców i zachowań. Poczynając od
ubioru i budownictwa na aspektach kulturowych skończywszy, aczkolwiek
przejmowanie tych ostatnich stanowi długotrwały proces, który wciąż się odbywa.
Należy również zaznaczyć, że nie wszystkie wzorce kultury zachodniej znajdują w
Japonii podatny grunt.
Nie są to zmiany jednorodne, niektóre bowiem aspekty
opierają się westernizacji. Dotyczy to głównie sfery religijnej i rytuału. Tradycja jest
obecna w codziennym życiu, widać to w zdejmowaniu obuwia przed wejściem do
domu, a nawet jego zmiana w samym obrębie mieszkania lub w tradycyjnej formie
kąpieli.
Wpływ Zachodu na japoński rytuał jest powierzchowny i nie dotyka sfery
duchowej.
Wszelkie
zmiany
stanowią
formę
luźnej
adaptacji
zachowując
„japońskość” swego rdzenia. Sfera japońskiej religijności opiera się wpływom
Zachodu. Przykładem może być, ciągle żywa, wiara w nadprzyrodzoną moc
niektórych zwierząt i konieczność zabezpieczania się przed nimi za pomocą
talizmanów lub egzorcyzmów.
Celem rozprawy doktorskiej pt. „Obrzędy przejścia we współczesnej Japonii”
jest przedstawienie japońskiej obrzędowości przejścia. Określenie obrzędy przejścia,
czyli rites of passage po raz pierwszy wykorzystał Arnold van Gennep dla określenia
istotnych wydarzeń w życiu jednostki, takich jak narodziny, dojrzałość płciowa,
małżeństwo lub śmierć. Innym określeniem dla tego typu wydarzeń to rytuały
przełomowych momentów życia. Najbardziej charakterystycznym obrzędem przejścia
jest inicjacja. Dotyczy ona jednostki, która opuszcza grupę, w której do tej pory
funkcjonowała i wstępuję do nowej. Aby to osiągnąć, często przeżywa w symboliczny
sposób własną śmierć, doświadcza stanu izolacji i wreszcie otrzymuje nowy status
osoby dorosłej. Taka forma obrzędu przejścia jest wspólna dla ludów całego świata.
Rozprawa podejmuje się analizy japońskich rytuałów, ich obecnego kształtu
oraz transformacji, jakiej ulegały przez wieki. Jakkolwiek głównym przedmiotem
zainteresowania stanowi współczesny rytuał, poruszone jest też zagadnienie japońskiej
estetyki oraz zmiany jakiej ulegała od połowy XIX wieku ze szczególnym akcentem
na ostatnie półwiecze.
Podstawową tezą pracy jest pragnienie udowodnienia wielofunkcyjności
japońskich rytuałów. Określenie cech, jakie wpłynęły na ich współczesny kształt i
różnorodności przyczyn owych zmian lub, wręcz przeciwnie, zachowania ich
tradycyjnej formy. Poszukiwane będą odpowiedzi na pytania jaką rolę pełnią rytuały
przejścia we współczesnym japońskim społeczeństwie. Które z rytuałów mają
znaczenie w podtrzymywaniu więzi rodzinnych, które natomiast odgrywają rolę w
budowaniu więzi społecznych w szerszym tego słowa znaczeniu? Zastanawiający jest
również obraz indywidualnego charakteru rytuały w silnie zhierarchizowanym
społeczeństwie. Inną interesującą kwestią, jest rola, jaką w tworzeniu się
współczesnego charakteru rytuału odgrywa popkultura. Które z rytuałów są podatne
na wpływy z Zachodu, które natomiast zachowują tradycyjnych charakter i jakie
czynniki mają na to wpływ? Zanikanie i transformacja rytuałów jest zjawiskiem
naturalnym, tak jak naturalne są wszelkie zmiany w społeczeństwie. Oprócz formy
celebracji ważny jest również zestaw znaków i symboli użytych w trakcie rytuału.
Tworzą one jego charakter, tradycyjność lub, szeroko pojętą, nowoczesność.