Podział kompetencji pomiędzy państwa członkowskie i UE oraz

STUDIA
PODYPLOMOWE
"OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII
EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
1
1
2
Podział kompetencji pomiędzy państwa członkowskie i UE oraz
podstawowe zasady systemu ustrojowego i prawnego UE po Traktacie z
Lizbony
Prof. UJ Dr hab. Nina Półtorak
6 listopada 2015 r.
2
Cele i wartości UE
 W preambułach do obu traktatów
 W początkowych przepisach TUE
3
Preambuła do TUE
Zdecydowani przejść do nowego etapu integracji europejskiej zapoczątkowanego
ustanowieniem Wspólnot Europejskich
INSPIROWANI kulturowym, religijnym i humanistycznym dziedzictwem Europy, z
którego wynikają powszechne wartości, stanowiące nienaruszalne i niezbywalne
prawa człowieka, jak również wolność, demokracja, równość oraz państwo prawne
4
Preambuła do TUE
 Przezwyciężenie podziałów
 Potwierdzenie zasad wolności, demokracji, praw człowieka i praworządności
 Pogłębianie solidarności
 Cele gospodarcze
 Kontynuacja tworzenia coraz ściślejszego związku między narodami Europy
5
Preambuła do TUE
• WYRAŻAJĄC MOCNĄ WOLĘ popierania postępu gospodarczego i społecznego
swych narodów poprzez urzeczywistnienie rynku wewnętrznego oraz umacnianie
spójności i ochrony środowiska, przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego
rozwoju, oraz prowadzenia polityk, które zapewnią, że integracji gospodarczej
towarzyszyć będzie równoczesny postęp w innych dziedzinach,
6
Preambuła do TFUE
Przejęta z TWE
Zasadniczo cele gospodarcze i pozagospodarcze związane z rozwojem
gospodarczym
7
Wartości - art. 2 TUE
Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności,
demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw
człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości.
Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie opartym na
pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na
równości kobiet i mężczyzn.
8
Aksjologia Unii
Obowiązek przestrzegania wartości przez Unię (jej instytucje i organy) oraz
państwa członkowskie
 Konsekwencje nieprzestrzegania – m.in. art. 7 TUE
 Art. 49 TUE - poszanowanie wartości jednym z warunków przystąpienia nowego
państwa do UE
Poszanowanie praw podstawowych – art. 6 TUE
Cele i zadania Unii – art. 3 TUE
 Wspieranie pokoju, wartości i dobrobytu narodów Unii
 Zapewnienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic
Podział kompetencji pomiędzy państwa członkowskie i UE oraz
wewnętrznych (polityka migracyjna, współpraca w sprawach cywilnych i karnych)
podstawowe zasady systemu ustrojowego i prawnego UE po
 Ustanowienie rynku wewnętrznego, trwałego rozwoju i innych wartości życia
Traktacie z Lizbony gospodarczego
9
1
państwa członkowskie
STUDIA PODYPLOMOWE
 Konsekwencje nieprzestrzegania
– m.in. art. 7 TUE
CHRONA ŚRODOWISKA
W PRAWIE
UNIIprzystąpienia nowego
 Art. 49 TUE - "O
poszanowanie
wartości jednym
z warunków
państwa do UE EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
Poszanowanie praw podstawowych – art. 6 TUE
9
Cele i zadania Unii – art. 3 TUE
 Wspieranie pokoju, wartości i dobrobytu narodów Unii
 Zapewnienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości bez granic
wewnętrznych (polityka migracyjna, współpraca w sprawach cywilnych i karnych)
 Ustanowienie rynku wewnętrznego, trwałego rozwoju i innych wartości życia
gospodarczego
10
Cele i zadania Unii – art. 3 TUE
 Zwalczanie wykluczenia społecznego i dyskryminacji; wspieranie sprawiedliwości
społecznej, ochrony socjalnej, równość kobiet i mężczyzn, solidarności między
pokoleniami, praw dziecka
 Spójność i solidarność
 Poszanowanie różnorodności kulturowej i językowej
 Ustanowienie unii gospodarczej i walutowej z walutą euro
 Propagowanie wartości Unii na zewnątrz, przyczynianie się do pokoju i
bezpieczeństwa światowego, przestrzegania i rozwoju prawa międzynarodowego
11
Cele UE – ochrona środowiska
• Art. 3 ust. 3 TUE:
• Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy,
którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen,
społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do
pełnego zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy
jakości środowiska. Wspiera postęp naukowo-techniczny
12
Cele UE – ochrona środowiska
• Karta Praw Podstawowych
• TYTUŁ IV SOLIDARNOŚĆ
• Artykuł 37
• Ochrona środowiska
• Wysoki poziom ochrony środowiska i poprawa jego jakości muszą być
zintegrowane z politykami Unii i zapewnione zgodnie z zasadą zrównoważonego
rozwoju.
13
Podział kompetencji - Zasada przyznania
• Art. 1 TUE
Niniejszym Traktatem WYSOKIE UMAWIAJĄCE SIĘ STRONY ustanawiają między
sobą UNIĘ EUROPEJSKĄ, zwaną dalej „Unią”, której Państwa Członkowskie
przyznają kompetencje do osiągnięcia ich wspólnych celów
14
Zasada przyznania
 Zasada przyznania – art. 5 TUE
Granice kompetencji Unii wyznacza zasada przyznania (…)
Zgodnie z zasadą przyznania Unia działa wyłącznie w granicach kompetencji
przyznanych jej przez Państwa Członkowskie w Traktatach do osiągnięcia
określonych w nich celów. Wszelkie kompetencje nieprzyznane Unii w Traktatach
należą do Państw Członkowskich.
 Art. 4 ust. 1 Zgodnie z artykułem 5 wszelkie kompetencje nieprzyznane Unii w
Traktatach należą do Państw Członkowskich.
15
Zasada przyznania - podział kompetencji
 Kompetencje UE (zakres jej działania) pochodzą od państw członkowskich
 UE nie może samodzielnie poszerzać swoich kompetencji, konsekwencje?
Podział kompetencji
pomiędzy
państwa członkowskie
 Brak
Kompetenz-Kompetenz
po stroniei UE
Uniioraz
(państwa „panami traktatów”)
podstawowe zasady systemu ustrojowego i prawnego UE po
Zasada równości państw i poszanowania ich tożsamości narodowej
Traktacie z 16
Lizbony
2
należą do Państw Członkowskich.
 Art. 4 ust. 1 Zgodnie z artykułem
5 wszelkie kompetencje nieprzyznane Unii w
STUDIA PODYPLOMOWE
Traktatach należą do Państw Członkowskich.
"OCHRONA
15
ŚRODOWISKA W PRAWIE
UNII
Zasada przyznania
- podział kompetencji
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM”
 Kompetencje UE (zakres jej działania) pochodzą od państw członkowskich
 UE nie może samodzielnie poszerzać swoich kompetencji, konsekwencje?
 Brak Kompetenz-Kompetenz po stronie Unii (państwa „panami traktatów”)
16
Zasada równości państw i poszanowania ich tożsamości narodowej
Art. 4 ust. 2 TUE: Unia szanuje równość Państw Członkowskich wobec Traktatów, jak
również ich tożsamość narodową, nierozerwalnie związaną z ich podstawowymi
strukturami politycznymi i konstytucyjnymi, w tym w odniesieniu do samorządu
regionalnego i lokalnego. Szanuje podstawowe funkcje państwa, zwłaszcza funkcje
mające na celu zapewnienie jego integralności terytorialnej, utrzymanie porządku
publicznego oraz ochronę bezpieczeństwa narodowego. W szczególności
bezpieczeństwo narodowe pozostaje w zakresie wyłącznej odpowiedzialności
każdego Państwa Członkowskiego.
17
Wyrok TK z 24 listopada 2010 r. w sprawie Traktatu z Lizbony (K 32/09)
„Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego art. 90 konstytucji, stanowiący normatywną
kotwicę suwerenności, wyznacza granicę przekazania kompetencji na rzecz Unii.
Granicę tę stanowią czynniki określające tożsamość konstytucyjną Rzeczypospolitej:
poszanowanie zasad polskiej państwowości, demokracji, zasady państwa prawnego,
zasady sprawiedliwości społecznej, zasad określających podstawy ustroju
gospodarczego, zapewnienie ochrony godności człowieka i praw oraz wolności
konstytucyjnych. Przekazanie kompetencji jest więc dopuszczalne jako
niezagrażające tożsamości narodu i suwerenności tylko w takim zakresie, w jakim nie
narusza konstytucyjnych podstaw państwa. Regułę tę uznaje co do zasady prawo
pierwotne UE. Ocenę i kontrolę poszanowania tej reguły zapewnia kontrola
konstytucyjności przekazania, dokonywana poprzez kontrolę konstytucyjności aktów
decydujących o przekazaniu.”
18
Podział kompetencji
• Kompetencje wyłączne UE
• Art. 2 ust. 1 TFUE: Jeżeli Traktaty przyznają Unii wyłączną kompetencję w
określonej dziedzinie, jedynie Unia może stanowić prawo oraz przyjmować akty
prawnie wiążące, natomiast Państwa Członkowskie mogą to czynić wyłącznie z
upoważnienia Unii lub w celu wykonania aktów Unii.
19
Podział kompetencji
• Kompetencje wyłączne UE
Artykuł 3 TFUE 1. Unia ma wyłączne kompetencje w następujących dziedzinach:
a) unia celna;
b) ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku
wewnętrznego;
c) polityka pieniężna w odniesieniu do Państw Członkowskich, których walutą jest
euro;
d) zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki
rybołówstwa;
e) wspólna polityka handlowa
Unia ma także wyłączną kompetencję do zawierania umów międzynarodowych,
jeżeli ich zawarcie zostało przewidziane w akcie ustawodawczym Unii lub jest
niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej wewnętrznych kompetencji lub w
zakresie, w jakim ich zawarcie może wpływać na wspólne zasady lub zmieniać ich
zakres.
Podział kompetencji
• Kompetencje dzielone UE
• Art. 2 ust. 2 TFUE: Jeżeli Traktaty przyznają Unii w określonej dziedzinie
Podział kompetencjikompetencję
pomiędzy państwa
i UE oraz Unia i Państwa Członkowskie
dzieloną zczłonkowskie
Państwami Członkowskimi,
podstawowe zasadymogą
systemu
ustrojowego
i prawnego
UEprawnie
po
stanowić
prawo i przyjmować
akty
wiążące w tej dziedzinie.
20
Traktacie z Lizbony
3
e) wspólna polityka handlowa
Unia ma także wyłączną kompetencję do zawierania umów międzynarodowych,
PODYPLOMOWE
jeżeli ich zawarcie zostałoSTUDIA
przewidziane
w akcie ustawodawczym Unii lub jest
CHRONA ŚRODOWISKA
W PRAWIE
UNII
niezbędne do"O
umożliwienia
Unii wykonywania
jej wewnętrznych
kompetencji lub w
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE
” zasady lub zmieniać ich
zakresie, w jakim
ich zawarcie może
wpływać POLSKIM
na wspólne
zakres.
20
Podział kompetencji
• Kompetencje dzielone UE
• Art. 2 ust. 2 TFUE: Jeżeli Traktaty przyznają Unii w określonej dziedzinie
kompetencję dzieloną z Państwami Członkowskimi, Unia i Państwa Członkowskie
mogą stanowić prawo i przyjmować akty prawnie wiążące w tej dziedzinie.
21
Podział kompetencji
• Kompetencje dzielone UE - domniemanie kompetencji dzielonych
• Art. 4. 1. TFUE: Unia dzieli kompetencje z Państwami Członkowskimi, jeżeli
Traktaty przyznają jej kompetencje, które nie dotyczą dziedzin określonych w
artykułach 3 i 6.
22
Podział kompetencji
• Kompetencje dzielone UE
• Art. 4 ust. 2 TFUE: Kompetencje dzielone między Unią a Państwami Członkowskimi
stosują się do następujących głównych dziedzin:
a) rynek wewnętrzny;
(…)
e) środowisko;
23
Podział kompetencji
• Kompetencje dzielone UE
• Zasada zajętego pola - art. 2 ust. 2 TFUE: Państwa Członkowskie wykonują swoją
kompetencję w zakresie, w jakim Unia nie wykonała swojej kompetencji. Państwa
Członkowskie ponownie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w jakim Unia
postanowiła zaprzestać wykonywania swojej kompetencji.
24
Podział kompetencji
• Kompetencje dzielone UE
• Zasada zajętego pola
• Deklaracja 18 do TUE: „Jeżeli Traktaty przyznają Unii w określonej dziedzinie
kompetencję dzieloną z Państwami Członkowskimi, Państwa wykonują swoją
kompetencję w zakresie, w jakim Unia nie wykonała lub postanowiła zaprzestać
wykonywania swojej kompetencji. Ta ostatnia sytuacja ma miejsce wtedy, gdy
właściwe instytucje Unii postanowią uchylić dany akt ustawodawczy, w
szczególności w celu lepszego zagwarantowania stałego poszanowania zasad
pomocniczości i proporcjonalności.
25
Podział kompetencji
• Kompetencje koordynacyjne UE
• Art. 2 ust. 5 TFUE: W niektórych dziedzinach i na warunkach przewidzianych w
Traktatach, Unia ma kompetencję w zakresie prowadzenia działań w celu
wspierania, koordynowania lub uzupełniania działań Państw Członkowskich, nie
zastępując jednak ich kompetencji w tych dziedzinach. Prawnie wiążące akty Unii
przyjęte na podstawie postanowień Traktatów odnoszących się do tych dziedzin
nie mogą prowadzić do harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych
Państw Członkowskich
26
Podział kompetencji
• Kompetencje koordynacyjne UE
• Artykuł 6 TFUE
• Unia ma kompetencje do prowadzenia działań mających na celu wspieranie,
koordynowanie lub uzupełnianie działań Państw Członkowskich. Do dziedzin takich
o wymiarze
europejskim
należą:
m.in.
Podział kompetencjidziałań
pomiędzy
państwa
członkowskie
i UE
oraz
a)
ochrona
i
poprawa
zdrowia
ludzkiego;
(…)
podstawowe zasady systemu ustrojowego i prawnego UE po
g) współpraca administracyjna.
Traktacie z Lizbony
4
Państw Członkowskich
26
STUDIA PODYPLOMOWE
Podział kompetencji
CHRONA ŚRODOWISKA
W PRAWIE UNII
• Kompetencje "O
koordynacyjne
UE
• Artykuł 6 TFUE EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM”
• Unia ma kompetencje do prowadzenia działań mających na celu wspieranie,
koordynowanie lub uzupełnianie działań Państw Członkowskich. Do dziedzin takich
działań o wymiarze europejskim należą: m.in.
a) ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego; (…)
g) współpraca administracyjna.
27
Podział kompetencji
• Artykuł 11 TFUE
• (dawny artykuł 6 TWE)
• Przy ustalaniu i realizacji polityk i działań Unii, w szczególności w celu wspierania
zrównoważonego rozwoju, muszą być brane pod uwagę wymogi ochrony
środowiska.
28
Podział kompetencji
• ZBLIŻANIE USTAWODAWSTW
• Artykuł 114 (dawny artykuł 95 TWE)
• 1. Z zastrzeżeniem, że Traktaty nie stanowią inaczej, do urzeczywistnienia celów
określonych w artykule 26 stosuje się następujące postanowienia. Parlament
Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po
konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym, przyjmują środki dotyczące
zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw
Członkowskich, które mają na celu ustanowienie i funkcjonowanie rynku
wewnętrznego.
29
Podział kompetencji
• ZBLIŻANIE USTAWODAWSTW
• Artykuł 114 (dawny artykuł 95 TWE)
• 3. Komisja w swoich wnioskach przewidzianych w ustępie 1 w dziedzinie ochrony
zdrowia, bezpieczeństwa, ochrony środowiska i ochrony konsumentów przyjmie
jako podstawę wysoki poziom ochrony, uwzględniając w szczególności wszelkie
zmiany oparte na faktach naukowych. W ramach swoich odpowiednich
kompetencji Parlament Europejski i Rada starają się również osiągnąć ten cel.
• 4. Jeżeli po przyjęciu środka harmonizującego przez Parlament Europejski i Radę,
przez Radę lub przez Komisję, Państwo Członkowskie uzna za niezbędne
utrzymanie przepisów krajowych uzasadnionych ważnymi względami określonymi
w artykule 36 lub dotyczącymi ochrony środowiska, lub środowiska pracy,
notyfikuje je Komisji, wskazując powody ich utrzymania.
• C-376/98 – cel ochrona zdrowia a rynek wewnętrzny
30
Podział kompetencji
• Klauzula otwarta, elastyczności - Artykuł 352 (dawny artykuł 308 TWE)
• Jeżeli działanie Unii okaże się niezbędne do osiągnięcia, w ramach polityk
określonych w Traktatach, jednego z celów, o których mowa w Traktatach, a
Traktaty nie przewidziały uprawnień do działania wymaganego w tym celu, Rada,
stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po uzyskaniu zgody Parlamentu
Europejskiego, przyjmuje stosowne przepisy.
31
Zasada pomocniczości
Zasada pomocniczości – art. 5 ust. 3 TUE
• Zgodnie z zasadą pomocniczości, w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej
kompetencji, Unia podejmuje działania tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w
jakim cele zamierzonego działania nie mogą zostać osiągnięte w sposób
wystarczający przez Państwa Członkowskie, zarówno na poziomie centralnym, jak i
regionalnym oraz lokalnym, i jeśli ze względu na rozmiary lub skutki
proponowanego działania możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii.
32
Zasada proporcjonalności
Podział kompetencji
państwa członkowskie i UE oraz
Art. pomiędzy
5 ust. 4 TUE:
podstawowe zasady
systemu
ustrojowego
i prawnego
po działania Unii nie wykraczają poza
Zgodnie
z zasadą
proporcjonalności
zakresUE
i forma
Traktacie z Lizbony
to, co jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatów. Instytucje Unii stosują zasadę
5
Zasada pomocniczości – art. 5 ust. 3 TUE
• Zgodnie z zasadą pomocniczości, w dziedzinach, które nie należą do jej wyłącznej
STUDIA
PODYPLOMOWE
kompetencji, Unia podejmuje
działania
tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w
"OCHRONAdziałania
ŚRODOWISKA
W PRAWIE
UNII
jakim cele zamierzonego
nie mogą
zostać osiągnięte
w sposób
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIEzarówno
POLSKIM
wystarczający przez
Państwa Członkowskie,
na” poziomie centralnym, jak i
regionalnym oraz lokalnym, i jeśli ze względu na rozmiary lub skutki
proponowanego działania możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii.
32
Zasada proporcjonalności
Art. 5 ust. 4 TUE:
Zgodnie z zasadą proporcjonalności zakres i forma działania Unii nie wykraczają poza
to, co jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatów. Instytucje Unii stosują zasadę
proporcjonalności zgodnie z Protokołem w sprawie stosowania zasad pomocniczości i
proporcjonalności.
33
Zasada proporcjonalności
Art. 296 TFUE – wybór aktu prawnego UE z poszanowaniem zasady
proporcjonalności
34
Podział kompetencji i Zasada proporcjonalności w zakresie ochrony
środowiska
• Wyrok TSUE z 13 września 2005 r., sprawa C-176/03 Komisja p. Radzie Unii
Europejskiej
O ile prawdą jest, że co do zasady przepisy prawa karnego, tak jak zasady procedury
karnej nie należą do kompetencji Wspólnoty, o tyle nie może to jednakże
powstrzymać ustawodawcy wspólnotowego od wydania przepisów z zakresu prawa
karnego państw członkowskich, jakie uzna za konieczne w celu zapewnienia pełnej
skuteczności norm w dziedzinie ochrony środowiska, w przypadku gdy stosowanie
przez właściwe władze krajowe skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających
sankcji stanowi działanie niezbędne dla zwalczania ciężkich przestępstw przeciwko
środowisku.
35
Podział kompetencji i Zasada proporcjonalności w zakresie ochrony
środowiska
• Wyrok TSUE z 13 września 2005 r., sprawa C-176/03 Komisja p. Radzie Unii
Europejskiej - cd.
Tej kompetencji prawodawcy wspólnotowego w ramach realizacji wspólnej polityki
w dziedzinie środowiska naturalnego nie podważa okoliczność, że art. 135 WE i 280
ust. 4 WE zastrzegają w dziedzinach, odpowiednio, współpracy celnej i zwalczania
nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Wspólnoty stosowanie
krajowego prawa karnego i zagadnienia dotyczące krajowej administracji wymiaru
sprawiedliwości dla państw członkowskich.
36
Zasada lojalnej współpracy
Art. 4 ust. 3 TUE:
• Zgodnie z zasadą lojalnej współpracy Unia i Państwa Członkowskie wzajemnie się
szanują i udzielają sobie wzajemnego wsparcia w wykonywaniu zadań
wynikających z Traktatów. Państwa Członkowskie podejmują wszelkie środki
ogólne lub szczególne właściwe dla zapewnienia wykonania zobowiązań
wynikających z Traktatów lub aktów instytucji Unii. Państwa Członkowskie
ułatwiają wypełnianie przez Unię jej zadań i powstrzymują się od podejmowania
wszelkich środków, które mogłyby zagrażać urzeczywistnieniu celów Unii.
37
Zasada demokracji
• Demokracja jako wartość UE – art. 2 TUE
• Pokojowa Nagroda Nobla dla UE – 12.10.2012 – za „wkład w działania na rzecz
pokoju i pojednania, demokracji i praw człowieka, prowadzone w Europie od
ponad sześćdziesięciu lat”.
• Nowy Tytuł II TUE (art. 9 – 12) – Postanowienia o zasadach demokratycznych
• Powiązana z obywatelstwem i niedyskryminacją (równością) – art. 9 TUE
• Demokracja przedstawicielska jako zasada funkcjonowania UE - art. 10 TUE
Zasada demokracji
• Prawo obywateli uczestniczenia w życiu demokratycznym UE (wybory, prawo
Podział kompetencjiinicjatywy
pomiędzy
państwa członkowskie i UE oraz
ustawodawczej)
podstawowe zasady
systemu przejrzystość
ustrojowegodziałania
i prawnego
UE poart. 15 TFUE – jawność obrad PE i
• Otwartość,
UE (także
Traktacie z LizbonyRady, dostęp do dokumentów)
38
6
pokoju i pojednania, demokracji i praw człowieka, prowadzone w Europie od
STUDIA PODYPLOMOWE
ponad sześćdziesięciu lat”.
CHRONA
W PRAWIE
UNII demokratycznych
• Nowy Tytuł II"O
TUE
(art. 9 ŚRODOWISKA
– 12) – Postanowienia
o zasadach
EUROPEJSKIEJ
I W PRAWIE POLSKIM
”
• Powiązana z obywatelstwem
i niedyskryminacją
(równością)
– art. 9 TUE
• Demokracja przedstawicielska jako zasada funkcjonowania UE - art. 10 TUE
38
Zasada demokracji
• Prawo obywateli uczestniczenia w życiu demokratycznym UE (wybory, prawo
inicjatywy ustawodawczej)
• Otwartość, przejrzystość działania UE (także art. 15 TFUE – jawność obrad PE i
Rady, dostęp do dokumentów)
• Konsultacyjny udział obywateli w działaniu instytucji UE – art. 11 ust. 1 -3
• Europejska Inicjatywa Obywatelska (Inicjatywa ustawodawcza) – art. 11 ust. 4
•
39
Zasada demokracji
• Udział parlamentów narodowych – art. 12 TUE (lista uprawnień parlamentów
narodowych)
• Udział w przyjmowaniu prawa pierwotnego
• Udział w przyjmowaniu prawa wtórnego (kontrola zasady pomocniczości)
• Kompetencje informacyjne i kontrolne
40
Zasada praworządności
• Artykuł 2 TUE
• Unia opiera się na wartościach poszanowania godności osoby ludzkiej, wolności,
demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw
człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne
Państwom Członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie,
niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i
mężczyzn.
41
Zasada praworządności
• Preambuła do KPP
• Świadoma swego duchowo-religijnego i moralnego dziedzictwa, Unia jest
zbudowana na niepodzielnych, powszechnych wartościach godności osoby ludzkiej,
wolności, równości i solidarności; opiera się na zasadach demokracji i państwa
prawnego. Poprzez ustanowienie obywatelstwa Unii oraz stworzenie przestrzeni
wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości stawia jednostkę w centrum swych
działań.
42
Zasada niedyskryminacji
• Art. 9 TUE – równość obywateli UE
• Art. 18 TFUE – zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność państwową
• Art. 19 – pośredni zakaz dyskryminacji ze względu na inne kryteria: płeć, rasa,
pochodzenie etniczne, religia, światopogląd, niepełnosprawność, wiek, orientacja
seksualna
43
Zasada dzielonego wykonywania prawa UE
• Art. 19 TUE „Państwa Członkowskie ustanawiają środki niezbędne do zapewnienia
skutecznej ochrony prawnej w dziedzinach objętych prawem Unii”
• art. 291 ust. 1 TFUE: państwa członkowskie przyjmują wszelkie środki prawa
krajowego niezbędne do wprowadzenia w życie prawnie wiążących aktów Unii
44
Zasada dzielonego wykonywania prawa UE
• Pojęcie administracji europejskiej
• Artykuł 298 TFUE
• Wykonując swoje zadania, instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii
korzystają ze wsparcia otwartej, efektywnej i niezależnej administracji
europejskiej.
Zasada dzielonego wykonywania prawa UE
• Nowy
tytuł TYTUŁ
XXIV
TFUE:
Podział kompetencji
pomiędzy
państwa
członkowskie
i UE oraz
WSPÓŁPRACA
ADMINISTRACYJNA
podstawowe zasady systemu ustrojowego i prawnego UE po
• 197 TFUE: „Skuteczne wdrażanie prawa Unii przez Państwa Członkowskie, mające
Traktacie z Lizbony
45
7
• Pojęcie administracji europejskiej
STUDIA PODYPLOMOWE
• Artykuł 298 TFUE
"OCHRONA
W PRAWIE
UNII
• Wykonując swoje
zadania,ŚRODOWISKA
instytucje, organy
i jednostki
organizacyjne Unii
EUROPEJSKIEJ
W PRAWIEi niezależnej
POLSKIM” administracji
korzystają ze wsparcia
otwartej,Iefektywnej
europejskiej.
45
Zasada dzielonego wykonywania prawa UE
• Nowy tytuł TYTUŁ XXIV TFUE:
WSPÓŁPRACA ADMINISTRACYJNA
• 197 TFUE: „Skuteczne wdrażanie prawa Unii przez Państwa Członkowskie, mające
istotne znaczenie dla dobrego funkcjonowania Unii, jest uznawane za sprawę
będącą przedmiotem wspólnego zainteresowania”
46
Zasada dzielonego wykonywania prawa UE (dzielonej administracji)
• 197 ust. 2 TFUE: „2. Unia może wspierać wysiłki Państw Członkowskich
zmierzające do poprawy ich zdolności administracyjnej w zakresie wdrażania
prawa Unii. Działanie to może polegać w szczególności na ułatwianiu wymiany
informacji i urzędników oraz wspieraniu programów szkolenia. Żadne Państwo
Członkowskie nie jest zobowiązane do korzystania z tego wsparcia. Parlament
Europejski i Rada, stanowiąc w drodze rozporządzeń zgodnie ze zwykłą procedurą
ustawodawczą, ustanawiają niezbędne ku temu środki, z wyłączeniem
jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw
Członkowskich.
47
Zasada efektywności prawa UE
• Zasada efektywności jako wywodząca się z zasady lojalnej współpracy – art. 4 ust.
3 TUE
48
Wybrane orzeczenia
• Wyrok TSUE z dnia 5 października 2000 r. w sprawie C-376/98, Republika
Federalna Niemiec p. Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej
[Dyrektywa 98/43/WE – Reklama i sponsorowanie w zakresie wyrobów
tytoniowych]
• Wyrok TSUE z dnia 13 września 2005 r., sprawa C-176/03 Komisja p. Radzie Unii
Europejskiej [sankcje karne w zakresie ochrony środowiska]
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2010 r. K 32/09 [Traktat z
Lizbony]
49
Dodatkowa Literatura
• Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz. Tom I-III, red. A. Wróbel,
Warszawa 2012
• Zasady ustrojowe Unii Europejskiej, tom II, wydanie 2 – red. J. Barcz, Warszawa
2010
• Ustrój Unii Europejskiej, wydanie 2, red. J. Barcz, Warszawa 2010
Podział kompetencji pomiędzy państwa członkowskie i UE oraz
podstawowe zasady systemu ustrojowego i prawnego UE po
Traktacie z Lizbony
8