Andrzej Jakubiak, Przewodniczący, Komisja Nadzoru Finansowego

Andrzej Jakubiak, Przewodniczący, Komisja Nadzoru Finansowego

Andrzej Jakubiak, Przewodniczący, Komisja Nadzoru Finansowego
„Prawidłowe relacje funduszy inwestycyjnych i ich uczestników z perspektywy nadzoru finansowego”
Wystąpienie podczas X Forum Funduszy Inwestycyjnych w dniu 10 czerwca 2015r.
Szanowni Państwo,
1. Jest to już moje drugie wystąpienie podczas Forum Funduszy Inwestycyjnych. Pierwsze odbyło się
na Sali New Connect. Teraz jesteśmy na Sali Notowań. Co to oznacza? Jest dziesiąte, jubileuszowe,
Forum i przenieśliśmy się nie tylko piętro wyżej, ale też na rynek podstawowy. To ma znaczenie z
mojego punktu widzenia, jak patrzę na to, co wydarzyło się pomiędzy tamtym moim wystąpieniem
a tym dzisiejszym, jeśli chodzi o rozwój sektora funduszy inwestycyjnych. Jeśli chodzi o wielkość
aktywów w zarządzaniu fundusze stały się drugim rynkiem po sektorze bankowym. Świadczy to o
tym, że fundusze odgrywają coraz większą rolę, jeśli chodzi funkcjonowanie rynku finansowego w
Polsce. A moim zdaniem i wszystko na to wskazuje, będą odgrywały jeszcze większą rolę. Dlaczego?
Dlatego, że w ostatnich kilkunastu miesiącach, jeśli patrzycie na otoczenie rynkowe, trzeba zwrócić
uwagę na dwa elementy: rekordowo niskie stopy procentowe, zwłaszcza jeśli chodzi o
oprocentowanie depozytów, i stopniowe przesuwanie oszczędności klientów z lokat bankowych do
alternatywnych form oszczędzania i inwestowania. Jest to szansa dla dalszego rozwoju sektora
funduszy inwestycyjnych. Ale patrząc z optymizmem w przyszłość trzeba pamiętać o przeszłości.
Zwłaszcza o doświadczeniach kryzysu z lat 2007 2009, zwłaszcza, że kryzys ten był poprzedzony
okresem hossy na rynkach kapitałowych i też mieliśmy do czynienia z istotnym napływem środków
do funduszy inwestycyjnych. Tamte doświadczenia powinny być dobrą lekcją dla nas wszystkich,
czyli: dla państwa, nadzorcy, ale też dla klientów i uczestników na wyciągnięcie daleko idących
wniosków tak, żebyśmy mogli powiedzieć, że ta lekcja, której doświadczyliśmy została dobrze
odrobiona. I w tym zakresie z naszego punktu widzenia za jeden z podstawowych obszarów
działalności funduszy inwestycyjnych i zarządzających nimi TFI należy uznać proces pozyskiwania
klientów do funduszy i budowania długotrwałych relacji z klientami. Kładę nacisk na długotrwały.
Prawidłowe relacje z klientami mają na celu zbudowanie w klientach poczucia zaufania do
podmiotów, którym powierzają swoje oszczędności i jest to kluczowa kwestia dla stabilności
działalności TFI. Jesteście Państwo nie tylko częścią sektora finansowego , ale stajecie się instytucją
zaufania publicznego, drugą po bankach. Państwo przyjmujecie środki i zobowiązujecie się, że
będziecie nimi tak zarządzać, żeby oddać je inwestorom pomnożone - taka jest istota tego
stosunku. Ci co przychodzą do was oczekują, że będą mogli przedstawić do wykupu jednostki
uczestnictwa i otrzymać za nie więcej niż to, za co je kupili. Kwestia budowania zaufania to jest
kwestia istotna dla rynku funduszy inwestycyjnych. Naszym zdaniem obszar relacji funduszy z
uczestnikami powinien być traktowany w sposób maksymalnie szeroki i obejmować obecnych i
potencjalnych klientów. To budowanie zaufania zaczyna się w momencie, kiedy klienci decydują
się na nabycie jednostek uczestnictwa/certyfikatów inwestycyjnych. Dbanie o te dobre relacje
powinno być zasadnicze z państwa punktu widzenia. Dbałość o te relacje powinna znajdować wyraz
w starannym, rzetelnym i uczciwym przedstawieniu profilu działalności inwestycyjnej funduszu oraz
wszelkich ryzyk, z wyszczególnieniem ryzyk specyficznych, związanych z lokowaniem w jego
jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne. Należy zaznaczyć, iż prawidłowa prezentacja
polityki inwestycyjnej funduszu oraz związanego z nią ryzyka jest szczególnie istotna dla właściwego
wyboru przez inwestora odpowiedniego funduszu , z uwzględnieniem jego oczekiwań co do
inwestycji. Za kluczowe należy uznać działania TFI polegające na przedstawieniu, zarówno
dystrybutorom, jak i klientom, specyfiki działania danego funduszu inwestycyjnego, w szczególności
polityki inwestycyjnej oraz przewidzianych możliwości wycofania środków przez uczestników
funduszu, a także pełnego spektrum ryzyk związanych z uczestnictwem w danym funduszu
inwestycyjnym. Wyłącznie takie podejście może zapewnić, że uczestnicy będą mieli możliwość
podejmowania w pełni świadomych decyzji dotyczących lokowania środków w jednostki
uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne. Jest to szczególnie ważne na samym początku świadomość wyboru z punktu widzenia klienta. Jeśli klient nie jest świadomy ryzyka, a czasami nie
jest świadomy nawet podstawowego ryzyka, że nie otrzyma tego co włożył, że może otrzymać
mniej, to z tego rodzi się szereg problemów, skargi oraz negatywna opinia w zakresie działalności
TFI. Klient ma poczucie, że były niewłaściwie informowany. To jest kwestia z naszego punktu
niezwykle istotna. Pozyskanie w pełni świadomych uczestników i zainteresowanych realizacją
polityki inwestycyjnej przyjętej przez fundusz i będących świadomym ryzyk, umożliwi funduszowi
realizację założonej polityki inwestycyjnej. Realizacja tego celu jest utrudniona, gdy uczestnikom
funduszu nie zostały dostarczone odpowiednie informacje dotyczące charakteru działalności
prowadzonej przez fundusz oraz ryzyk z tym związanych – w związku z czym fundusz jest narażony
na gwałtowne zmiany wartości posiadanych aktywów, wynikające z wpłat i wypłat dokonywanych
przez uczestników. Paniczne zachowania uczestników pogłębiają rozmiary strat, gdyż klienci nie są
świadomi, że niektóre ryzyka mogą się materializować i że ich inwestycja ma charakter
średnioterminowy. Klienci, patrząc na bieżące wyniki, podejmują decyzje wbrew sobie i wbrew
interesowi funduszu, co uniemożliwia mu realizowanie celów polityki inwestycyjnej. Z naszego
punktu widzenia w procesie budowania właściwych relacji z klientami należy uznać za kluczowy
obszar dystrybucji jednostek uczestnictwa. Jest on niezwykle istotny, gdyż jeśli dystrybutorzy w
sposób niewłaściwy prezentują cele i politykę inwestycyjną funduszy to już na samym wstępie
stwarzają sytuację ryzykowną dla funduszy i TFI. Z naszego punktu widzenia proces ten powinien
ten być szczególnie ważny dla TFI. Praca z dystrybutorami, aby lepiej rozumieli politykę
inwestycyjną funduszy, jest bardzo istotna. To pozwoli im na pełniejszą prezentację możliwości
poszczególnych funduszy. Nie powinniście być zainteresowani, bo to nie służy budowaniu relacji
inwestorskich, agresywnymi działaniami inwestycyjnymi. Plany sprzedażowe, naciskanie na ich
realizację przez dystrybutorów lub przez same TFI stwarza presję na pracowniku, żeby nie
informował w sposób odpowiedni i pełny potencjalnych klientów. Prowadzi to do zjawiska
misselingu. Skutkiem jest nabywanie przez klientów produktów finansowych niedopasowanych do
ich faktycznych potrzeb, bądź też które w procesie oferowania danego produktu, są przedstawiane
jako kompletnie inny produkt np. odpowiednik lokaty bankowej. Najpoważniejszym kanałem
dystrybucji funduszy jest kanał bankowy. To dobrze, bo pozwala to w sposób maksymalnie szeroki
dotrzeć do dużej liczby potencjalnych uczestników, ale jest jednocześnie ogromnym ryzykiem. Jaka
jest długość depozytu bankowego? 95% to depozyty o terminie zapadalności poniżej 1 roku. Więc
jeśli w kanale bankowym fundusz inwestycyjny jest oferowany jako produkt średnioterminowy i
jeśli ma to być zamiana w stosunku do lokaty, którą klient miał na 6 miesięcy, to musicie się liczyć z
ryzykiem, że ten klient będzie reagował w sposób właściwy dla deponenta, bo jego horyzont
inwestycyjny to jest rok. Nasza prośba jest taka, żeby poprzez dystrybutorów docierać do tych
klientów, którzy są świadomi, że nabywanie jednostek uczestnictwa jest co najmniej inwestycją
średnioterminową, że to nie jest substytut depozytu bankowego. Bo co z tego, że nastąpi
przesunięcie środków z depozytów o kilkanaście, kilkadziesiąt miliardów. Problem jest taki, w jakiś
sposób możecie państwo, zgodnie z celami i polityką inwestycyjną funduszy, zainwestować
efektywnie i w sposób bezpieczny. Bo klient bankowy po kilku miesiącach patrzy, czy ta inwestycja
przynosi mu zysk czy nie. Jeżeli nie, podejmuje decyzję o sprzedaży. Mamy takie doświadczenie, że
tego typu zachowania pogłębiają trudną sytuację funduszy. Z tego punktu widzenia jest istotne,
żebyście państwo wykonywali w sposób odpowiedni swoje funkcje kontrolno-nadzorcze nad
dystrybutorami. Jest też istotne, w jaki sposób będziecie państwo rozwiązywać potencjalne spory,
reklamacje. Przykładamy do tego dużą wagę jako nadzorca. Zaniedbania w tym zakresie powodują
powstawanie istotnych ryzyk dla sytuacji finansowej TFI. To się przekłada na ryzyko prawne i
reputacyjne. Stąd też tak istotne jest żebyście zwrócili uwagę na zasady rozpatrywania reklamacji
przez instytucje finansowe przyjęte na majowym posiedzeniu KNF. Sposób, w jaki będziecie
Państwo podchodzili do problematyki rozpatrywania reklamacji będzie brany pod uwagę przy
nadawaniu ocen BION. Nie jesteście oczywiście jedyni. To dotyczyć będzie wszystkich instytucji
nadzorowanych. Więc pierwszy etap to są reklamacje, żeby klientowi niezadowolonemu nie
pozwolić odejść. Chodzi o to, żebyście państwo w postępowaniu reklamacyjnym zachowywali się w
sposób profesjonalny i obiektywny. Jeśli okaże się, że racje klienta są niezasadne lub nie uznacie
jego racji, to chciałbym, żebyście byli przychylni rozwiązaniom polubownym. Spór sadowy nie służy
budowaniu opinii i zaufania, a na sam koniec sytuacja jest taka, że to ustawodawca czuje potrzebę
wkroczenia z interwencją. Jest pomysł powołania rzecznika instytucji finansowych, ale ważne jest
to, zanim dojdzie do sformalizowania, żebyście państwo w sposób właściwy podchodzili do
rozpatrywania skarg. Jeśli mamy mówić o moich oczekiwaniach na ostatni rok mojej kadencji, to
wydaje mi się, że w tym okresie, kiedy aktywa będą przyrastać, żebyśmy mogli potem powiedzieć,
że klienci, którzy podejmowali w 2015 decyzje byli świadomi polityki celów i ryzyk. To jest
podstawowa sprawa dla budowania pozytywnego wizerunku funduszy inwestycyjnych i TFI,
wykonywania nadzoru i budowania szeroko rozumianego fundamentu dla finansowania naszego
kraju poprzez rynek kapitałowy. Jesteście Państwo bardzo ważnym wehikułem angażowania
środków prywatnych do budowania wzrostu gospodarczego poprzez inwestycje. Dlatego ważne
jest to, żeby rozwijać rynki regulowane instytucjonalnie i produktowo. W 2013 roku zaczęliśmy
dyskusję o tym jak można w kontekście kredytów mieszkaniowych upłynnić rynek. Dobrze, że
ustawa o listach zastawnych wreszcie trafi do parlamentu. Dobrze też, że następuje rozwój rynku
papierów dłużnych, ale na tym rynku też potrzebne jest budowanie zaufania miedzy inwestorami
instytucjami a emitentami. Rozmawiamy na temat powołania agencji ratingowej, która
dokonywałaby niezależnego ratingu dla polskich papierów dłużnych. Powinniście być tym
sektorem, który jest żywotnie zaangażowany, żeby taka agencja powstała. Zwróćcie na to uwagę
jako Izba, jako TFI. Sektor funduszy powinien włączyć się w budowanie tego typu instytucji, bo ona
będzie służyć budowie zaufania, również do rynku funduszy inwestycyjnych.
Dziękuję za uwagę.