Swobodny przepływ europejskich pracowników

Art. 45-62 TFUE (pracownicy, prawo przedsiębiorczości, usługi)
 Dyrektywa 96/71/WE dotycząca pracowników delegowanych w
ramach Wspólnoty
 Dyrektywa 2004/38/WE w sprawie prawa obywateli Unii i członków
ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na
terytorium państw członkowskich
 Rozporządzenie 492/2011 o swobodnym przepływie pracowników
(dawniej rozporządzenie 1612/68)
 Europejska Karta Praw Podstawowych (art. 45)
 Dyrektywa 2014/54/UE w sprawie środków ułatwiających
korzystanie z praw przyznanych pracownikom w kontekście
swobodnego przepływu osób (transpozycja 21 maj 2016)

 Obywatel
UE vs. obywatel państwa trzeciego
 Swobodny przepływ osób vs. migracja
 Wchodzi w zakres swobodnego przepływu osób i jest
jednym z podstawowych praw przysługujących obywatelom
UE
 Swobodny przepływ osób dotyczy, oprócz obywateli UE
(okres przejściowy dla Chorwacji), również obywateli
państw EOG (Norwegia, Islandia, Lichtenstein), a także
Szwajcarii
 Pewne ułatwienia przysługują również obywatelom Turcji
na mocy umowy stowarzyszeniowej
„Obywatelem Unii jest każda osoba mająca obywatelstwo Państwa
Członkowskiego. Obywatelstwo Unii ma charakter dodatkowy w
stosunku do obywatelstwa krajowego, nie zastępując go jednak”
(art. 20 TFUE)
1.
2.
3.
4.
Prawo do przemieszczania się i pobytu w innych państwach
członkowskich z zastrzeżeniem ograniczeń zawartych w
Traktatach
Prawo do głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych i do
Parlamentu Europejskiego w dowolnym państwie członkowskim
(pod warunkiem zamieszkiwania w tym kraju)
Prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej obywateli Unii
Europejskiej
Prawo do petycji do PE i skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich
oraz do zwrócenia się do instytucji UE w jednym z języków
urzędowych UE
„W zakresie zastosowania Traktatów i bez uszczerbku dla
postanowień szczególnych, które one przewidują, zakazana jest
wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową”
(art. 18 TFUE)
 Dyskryminacja
bezpośrednia- rozróżnienie w stosunku do
pracownika migrującego z powodu faktu bycia cudzoziemcem

Np. kontyngenty (quotas), wymóg posiadania zezwolenia na pracę
 Dyskryminacja
pośrednia- zróżnicowanie dokonywane z pozoru
z innych przyczyn, lecz prowadzące do takich samych skutków

Np. specjalne procedury rekrutacji, wymaganie stałego pobytu, znajomość
języka (jeśli wymaga tego natura pracy)
„pracownik” – termin sprecyzowany przez TS
„obywatel UE, EOG i Szwajcarii wykonujący pracę mającą
wartość ekonomiczną, podlegający poleceniom innej osoby oraz
otrzymujący za to wynagrodzenie” (sprawa C– 66/85)
Prawo do przemieszczania się po krajach UE
 Prawo do pobytu na terytorium innych państw członkowskich
 Prawo do zatrudnienia, samozatrudnienia i świadczenia usług
w innych państwach członkowskich
 Prawo do odbywania studiów i kształcenia zawodowego
 Prawo do traktowania na równi z obywatelami danego kraju
(w tym w zakresie m.in. wynagrodzenia, warunków pracy,
uprawnień socjalnych, dostępu do ofert zatrudnienia)

 Do

3 miesięcy
Bez żadnych warunków i formalności innych niż posiadania ważnego
dowodu tożsamości lub paszportu
 Ponad



Pracownicy lub osoby posiadające działalność gospodarczą
Studenci
Inni nieaktywni zawodowo obywatele UE, o ile spełniają warunki
(środki finansowe, ubezpieczenie zdrowotne)
 Prawo

3 miesiące
do stałego pobytu
Po 5 latach ciągłego pobytu
Zgodnie z badaniami Eurostatu z 2010 r. 6,5% ludności w Unii
Europejskiej zamieszkiwało w kraju innym niż swój kraj
pochodzenia. Ta grupa stanowi 32,5 mln osób, a 12,3 mln z nich
stanowią cudzoziemcy będący jednocześnie obywatelami UE, co
stanowi 2,5% obywateli UE stale korzystających ze swobody
przepływu osób (tendencja wzrostowa)
 W 2013 roku ok. 3,1 % obywateli UE oraz EFTA w wieku
produkcyjnym (15-64 lata) zamieszkiwało w innym państwie
członkowskim UE
 W 2013 roku liczba obywateli państw trzecich była nieco wyższa
niż obywateli UE rezydujących w państwach członkowskich innych
niż państwo pochodzenia - obywatele państw trzecich stanowili
58% wszystkich obcokrajowców, obywatele UE – ok. 41%,
obywatele EFTA – 1%

 Uzasadnienie



zakazu wjazdu i pobytu danego obywatela
Negatywny wpływ na porządek publiczny
Negatywny wpływ na bezpieczeństwo publiczne
Negatywny wpływ na zdrowie publiczne
w przypadku porządku i bezpieczeństwa publicznego ograniczenia
muszą być stosowane z zachowaniem proporcjonalności i opierać się
wyłącznie na zachowaniu się danej jednostki
 Okresy
 Zasady
przejściowe wobec nowych członków UE
swobodnego przepływu nie stosuje
się do zatrudnienia w sektorze publicznym
 Małżonek
 Partner
(partnerstwo zarejestrowane ekwiwalentne w
stosunku do małżeństwa)
 Zstępni
 Wstępni
 Pozostali członkowie rodziny pracownika (w tym osoby
pozostające na utrzymaniu lub prowadzące wspólne
gospodarstwo domowe z obywatelem UE)
 Sieć
Europejskich Służb Zatrudnienia
 System wymiany informacji o wolnych miejscach pracy
oraz o warunkach życia w państwach członkowskich
 Ustanowiony w 1993 r. jako element działań mających na
celu wzrost mobilności w ramach UE
 Sieć opiera się na współpracy instytucji państw
członkowskich zajmujących się zatrudnieniem
 EURES dostarcza informacji, oferuje porady i pomoc w
zakresie pośrednictwa pracy i rekrutacji
 Brak
barier w zakresie zaliczania zatrudnienia w ramach
swobodnego przepływu pracowników do okresu, który
wliczany jest jako podstawa świadczeń z zabezpieczenia
społecznego, a także możliwość ich transferowania w UE
 Rozporządzenie 1408/71 (883/2004) oraz 574/72
 Z koordynacji wyłączone są świadczenia tzw. nieskładkowe
(np. pomoc społeczna, świadczenia dla ofiar wojny itp.)
 W zakres koordynacji wchodzi również opieka zdrowotna
(Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego)
 Umożliwienie
obywatelom państw członkowskich wykonywanie
zawodu wyuczonego w innym kraju
 Zapobieganie „drenażowi mózgów”
 Dyrektywa 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji
zawodowych



Zawody regulowane na poziomie unijnym: prawnik (dyrektywy
77/249/EWG i 98/5/EWG), lekarz, architekt, pielęgniarka, dentysta,
położna, farmaceuta, weterynarz
Zawody należące do rzemiosła, przemysłu, handlu, np. zegarmistrz,
produkcja skór
Wszystkie inne zawody regulowane
C – 415/93 Bosman
 (95) Obywatele państw członkowskich dysponują w szczególności
wynikającym bezpośrednio z traktatu prawem opuszczenia swego
kraju pochodzenia i udania się do innego państwa członkowskiego
oraz przebywania tam w celu wykonywania działalności
gospodarczej
 (96) Przepisy, które uniemożliwiają obywatelowi państwa
członkowskiego opuszczenie kraju pochodzenia i wykonywanie
prawa swobodnego przepływu osób lub zniechęcają go do tego,
stanowią zatem przeszkody w wykonywaniu tej swobody, nawet
jeśli mają one zastosowanie niezależnie od obywatelstwa danych
pracowników


Vatsouras and Koupatantze (C-22/08 and C-23/08)
„Ani ograniczona wysokość wynagrodzenia, ani pochodzenie środków, z których jest
ono wypłacane, nie mogą mieć żadnego wpływu na status „pracownika” w rozumieniu
prawa wspólnotowego.”

Dano (C-333/13)
„Państwo członkowskie musi mieć możliwość odmowy przyznania korzyści obywatelom
Unii nieaktywnym zawodowo, którzy korzystają z prawa do swobodnego
przemieszczania się wyłącznie w celu uzyskania pomocy społecznej z innego państwa
członkowskiego, mimo że nie mają wystarczających środków, aby ubiegać się o prawo
do pobytu tymczasowego".

Jessy Saint Prix (C-507/12)
„Fakt zaś, że wspomniane ograniczenia (ciąża) zmuszają kobietę do zaprzestania
wykonywania pracy najemnej do chwili wyzdrowienia, nie może zasadniczo
pozbawić tej osoby statusu „pracownika” w rozumieniu art. 45 TFUE.”

Angonese (C-281/98)
„jeżeli pracodawca warunkuje dopuszczenie osoby do konkursu naboru
pracowników przedstawieniem dowodu znajomości języków wyłącznie w postaci
jednego szczególnego dyplomu, takiego jak świadectwo wydawane jedynie w
jednej prowincji państwa członkowskiego, wymaganie to stanowi dyskryminację
ze względu na przynależność państwową, sprzeczną z art. 48 Traktatu WE”

Antonissen (C-292/89)
„przepisy państwa członkowskiego, które przewidują, że od obywatela innego
państwa członkowskiego, który przybył do danego państwa w celu poszukiwania
zatrudnienia, można żądać opuszczenia terytorium tego państwa (z zastrzeżeniem
prawa odwołania), jeżeli nie znalazł zatrudnienia po upływie sześciu miesięcy
pobytu, chyba że osoba ta przedstawi dowody, że kontynuuje poszukiwanie
zatrudnienia i ma rzeczywiste szanse na zatrudnienie, nie są sprzeczne z
przepisami prawa wspólnotowego o swobodnym przepływie osób”

Metock (C-127/08)
„wykładni dyrektywy 2004/38 należy dokonywać w ten sposób, że znajduje ona
zastosowanie do wszystkich obywateli państw trzecich, będących członkami „rodziny
obywatela Unii, którzy towarzyszą obywatelowi Unii lub dołączają do niego w państwie
członkowskim innym niż państwo, którego obywatelstwo posiada ten obywatel Unii, oraz że
przyznaje im prawo wjazdu i prawo pobytu w tym państwie członkowskim niezależnie od
faktu, czy dany obywatel państwa trzeciego przebywał wcześniej zgodnie z prawem
w innym państwie członkowskim”

Zambrano (C-34/09)
„prawo europejskie sprzeciwia się temu, by państwo członkowskie, po pierwsze,
odmówiło obywatelowi państwa trzeciego sprawującemu opiekę nad swoimi małymi
dziećmi, będącymi obywatelami Unii, prawa pobytu w państwie członkowskim
zamieszkania tych dzieci, którego są one też obywatelami, a po drugie, odmówiło
temu obywatelowi państwa trzeciego zezwolenia na pracę, ponieważ takie decyzje
faktycznie pozbawiałyby te dzieci możności korzystania z istoty praw związanych
ze statusem obywatela Unii”

McCarthy (C-434/09)
członek rodziny obywatela Unii, który skorzystał z przysługującego mu prawa do
swobodnego przemieszczania się nie podlega obowiązkowi uzyskania wizy ani
równoważnemu obowiązkowi, aby móc wjechać na terytorium państwa
członkowskiego, z którego pochodzi ten obywatel Unii