Marża monopolistyczna (µ) to stosunek ceny (P) do kosztu

Nr wniosku: 243117, nr raportu: 13627. Kierownik (z rap.): mgr Justyna Karolina Kufel
Marża monopolistyczna (µ) to stosunek ceny (P) do kosztu krańcowego (MC), czyli do kosztu
wyprodukowania kolejnej jednostki dobra. Firma maksymalizuje zysk przy cenie (P), dla której koszt krańcowy
(MC) równy jest przychodowi krańcowemu (MR). Ponieważ kształt tych krzywych uzależniony jest od struktury
rynku, także wysokość marży zależeć będzie od struktury rynku. Na rysunku 1. zilustrowano dwie
przeciwstawne struktury rynkowe – monopol (po lewej) i konkurencję doskonałą (po prawej). W pierwszym
przypadku marże się pojawiają, natomiast w drugim firma nie jest w stanie osiągnąć ceny wyższej od kosztu
krańcowego i nie uzyskuje marży. A zatem, im większą siłą rynkową dysponuje firma, tym wyższe są
uzyskiwane przez nią marże. Można więc powiedzieć, że marże są miarą wywieranej siły rynkowej.
Według Blancharda [2008] to, jak marże się zmieniają, w odpowiedzi na co i dlaczego nazywane stanowi
terra incognito makroekonomii. Głównym powodem, dla którego bada się marże nie jest jednak tylko sama chęć
ich poznania, a raczej realna potrzeba. Otóż założenie odnośnie ich zachowania pojawia się w modelach
makroekonomicznych budowanych w duchu neokeynesowskim wykorzystywanych przez większość banków
centralnych, także przez NBP. W konsekwencji, marże w sposób pośredni wpływają na kształt polityki
monetarnej, a zatem na wysokość stóp procentowych, a w rezultacie na oprocentowanie kredytów i lokat, jak
również na jakość prognoz makroekonomicznych i związane z tym możliwości przeciwdziałania spadkom
koniunktury gospodarczej. Modele te stały się bardzo popularne właśnie ze względu na wysoką sprawdzalność
prognoz, a wyróżniająca je cechą jest dopuszczenie występowania konkurencji niedoskonałej, czego wyrazem są
de facto marże monopolistyczne.
W badaniu starano się odpowiedzieć na pytanie, jak i dlaczego marże w polskim przemyśle spożywczym
zmieniają się na tle zmian cyklu koniunkturalnego i czy ich zmiany także mają wpływ na wahania koniunktury.
W tym celu dokonano przeglądu literatury nt. metod pomiaru i teorii cykli koniunkturalnych, metod badania
zależności między wahaniami koniunktury gospodarczej, a zmiennością marż oraz metod pomiaru marż.
Pozwoliło to na dokonanie wyboru metod estymacji marż w branżach polskiego przemysłu spożywczego oraz
mierników koniunktury gospodarczej. Zakup danych z formularzy SP i Z-06 dostarczanych przez firmy
przemysłu spożywczego do GUS umożliwił policzenie marż i analizę zależności między marżami a cyklem
koniunkturalnym z wykorzystaniem metod ilościowych. Dodatkowo, mechanizm oddziaływania marż i
koniunktury objaśniono w oparciu o teorie Michała Kaleckiego, polskiego ekonomisty będącego równoczesnym
twórcą rewolucji keynesowkiej. Oprócz wniosków, sformułowano także rekomendacje odnośnie dalszych badań
oraz w zakresie polityki konkurencji.
Realizacja projektu umożliwiła przeprowadzenie pierwszego badania interakcji marż i koniunktury w
odniesieniu do branż polskiego sektora spożywczego. Wskazano branże, w których kształtowanie się marż może
być potencjalnym predyktorem zmian koniunktury makroekonomicznej w Polsce. Ustalenie tego może się
przyczynić do lepszego prognozowania zmian koniunktury oraz podjęcia bardziej adekwatnych środków
zaradczych. Ponadto, estymacja marż w polskim przemyśle spożywczym i jego branżach z wykorzystaniem
najnowszych osiągnięć metodologicznych z tego obszaru oraz przystosowanie ich do danych dostępnych w
polskich bazach statystycznych, umożliwiło wskazanie branż o najwyższych marżach oraz sformułowanie
rekomendacji z obszaru polityki konkurencji, których wdrożenie może przyczynić się do wzrostu dobrobytu
ekonomicznego społeczeństwa. Wyjaśnienie charakteru cykliczności marż w polskim przemyśle spożywczym, w
oparciu o teorie Michała Kaleckiego, umożliwiło lepsze zrozumienie jego funkcjonowania, co jest szczególnie
ważne ze względu na strategiczne znaczenie sektora rolno-żywnościowego w kontekście zapewnienia
bezpieczeństwa żywnościowego.