Islam. Orientacja. Ornament - EMIDDLE

Portal i Kwartalnik Emiddle East
Islam. Orientacja. Ornament
Autor: Katarzyna Javaheri
„Islam. Orientacja. Ornament―
Nowa wystawa czasowa w Muzeum Etnograficznym w Krakowie
3 pa¼dziernika 2009 – 28 marca 2010 roku
Ratusz, plac Wolnica 1
Od 3. pa¼dziernika 2009 roku do 28. marca 2010 roku w Muzeum Etnograficznym w Krakowie prezentowana bêdzie
wystawa czasowa „Islam. Orientacja. Ornament. Wokó³ islamu nagromadzi³o siê w zachodnim ¶wiecie wiele
kontrowersji i stereotypów. W Polsce zarówno religia ta, jak i wyros³a na jej gruncie kultura, s± wci±¿ stosunkowo
ma³o znane. Wystawa w Muzeum Etnograficznym w Krakowie to próba odczytania kultury islamu poprzez ornament.
Â
Patrz±c na bogate zdobnictwo przedmiotów codziennego u¿ytku z Bliskiego Wschodu czy Maghrebu, na mnogo¶æ
geometrycznych i kwiatowych form, które pojawiaj± siê na tamtejszej ceramice, tkaninach, wyrobach z drewna i metalu,
rzadko zdajemy sobie sprawê z tego, ¿e elementy ornamentu s± no¶nikami znaczeñ. Zarówno figury geometryczne,
jak i zwi±zane z nimi cyfry maj± w sztuce islamu z³o¿on± symbolikê, s± swoistym szyfrem, w którym zapisana jest
ca³a wizja ¶wiata.
Algebra i geometria s± dla muzu³mañskich uczonych i mistyków ³±cznikiem pomiêdzy rzeczywisto¶ci± materialn± i
duchow±. Logika i porz±dek form stanowi± odzwierciedlenie boskiej harmonii panuj±cej we wszech¶wiecie. Artysta,
pozbawiony najczê¶ciej (choæ nie zawsze i nie wszêdzie, o czym tak¿e bêdzie siê mo¿na przekonaæ na wystawie)
prawa do kopiowania wizerunków ludzi i zwierz±t, szuka³ innych ¶rodków wyrazu, zbli¿aj±c siê ku abstrakcji. Mnogo¶æ
i powtarzalno¶æ elementów zdobniczych s± wynikiem horror vacui, lêku przed pustk±, a jednocze¶nie symbolicznie
wskazuj± na to, ¿e gest tworzenia, ustanawianie pocz±tku i koñca, jest domen± Boga.
Zwiedzanie wystawy w MEK zamieni siê w swoist± podró¿ po ¶wiecie symboli: ka¿dy przystanek to jedna cyfra, jedna
figura geometryczna i mnogo¶æ ich znaczeñ, które wyczytaæ bêdzie mo¿na z pokazanych przedmiotów. Ka¿dy z
widzów dostanie tak¿e specjalny dekoder, który umo¿liwi mu odszyfrowanie przynajmniej czê¶ci z symboli zapisanych
na dywanach. Co¶ te¿ na wystawie pozostanie ukryte – a „zakryte―, „niedostêpne dla oczu― (hid¿ab) to, jak wiadom
wa¿na kategoria w kulturze muzu³mañskiej.
Ornament w sztuce islamu
Rozumienie idei g³oszonych niespe³na 1400 lat temu przez Proroka Muhammada zmienia³o siê w zale¿no¶ci od
perspektywy: etnicznej, kulturowej i czasowej. W islamie, tak jak i w chrze¶cijañstwie, istnia³o centrum i peryferia,
ortodoksja i kontestacja, konserwatyzm i tendencja do jego prze³amywania. W religii tej Bóg pozostaje abstrakcyjny,
bezpostaciowy i nieprzedstawialny, ukryty pod 99 imionami (setnym pozostaje Allah, czyli Bóg), a idea³em i
niedo¶cignionym wzorem postêpowania jest ¿ycie Proroka. Nic z tego, co powsta³o, nie zaistnia³o bez woli Boga,
dlatego te¿ wszelka kreacja, a wiêc i sztuka powo³uj±ca do ¿ycia wizerunki i przedstawienia, nie mia³a racji bytu.
Cz³owiek móg³ tylko w ograniczonym i maksymalnie oszczêdnym stopniu dope³niaæ doskona³e dzie³o stworzenia,
pamiêtaj±c o tym, ¿e jego ¿ycie powinno byæ imitatio Muhhammadi, czyli na¶ladowaniem Proroka.
Sztuka islamu przez kilka pierwszych wieków hid¿ry nie mia³a ani jednakowego oblicza (którego zreszt± nie posiada
do dzi¶), ani jednorodnej interpretacji wskazañ zawartych w Koranie a zw³aszcza w hadisach. Te powsta³y w wyniku
d³ugiego procesu ewolucji maj±cej odmienne odcienie w zale¿no¶ci od obszaru dar al islam. Niezaprzeczalne bogactwo
oraz ró¿norodno¶æ tej sztuki s± skutkiem wp³ywów
i zapo¿yczeñ, nieustannego dialogu, jaki islam podejmowa³ i – pomimo wszelkich zastrze¿eñ – nadal podejmuje z
innymi kulturami. Spotkania z dziedzictwem kultury helleñskiej i perskiej, z chrze¶cijañstwem i z judaizmem nie tylko nie
zachwia³o podstaw tej skrajnie monistycznej religii, lecz wzbogaci³o j± i pozwoli³o wytworzyæ bogat± kulturê. Pomimo
wszelkich zapo¿yczeñ religia (a co za tym idzie i kultura) pozosta³y jedno¶ci± bez linii podzia³u na sacrum i profanum.
Ka¿dy przedmiot by³ czê¶ci± niepodzielnego ¶wiata, w którym zagra¿aj±ca mog³a byæ jedynie pustka. I to w³a¶nie
„strach przed pustk±â€• (chaosem) stanowi³ jeden z podstawowych motorów rozwoju islamskiej sztuki. U jej podstaw tkwi³o
przekonanie, ¿e wszystko, co otacza wyznawców Allaha, musi byæ naznaczone doskona³o¶ci± cechuj±c± jego dzie³o.
Cz³owiek móg³ jedynie odtwarzaæ otaczaj±cy ¶wiat, jednak nie na prawach twórcy, a pokornego s³ugi. Dla spe³nienia
tych wymogów musia³ powstaæ umowny jêzyk, w którym istotne by³o powielanie, niekoñcz±ca siê wêdrówka
motywów i wzorów bez wyra¼nego zaznaczania ich pocz±tku i koñca, ten bowiem gest zarezerwowany by³ dla Boga.
W codziennym ¿yciu ornament by³ wyrazem têsknoty za idea³em piêkna inspirowanego natur±, jej bujno¶ci±,
obfito¶ci± i bosk± harmoni±. W dekoracjach na przedmiotach codziennego u¿ytku, przedmiotach kultu, w pi¶miennictwie
i w architekturze odznacza³ siê m.in. nieskoñczon± powtarzalno¶ci± motywów. W ten sposób wyra¿a³ najwa¿niejsz±
z cech ka¿dego przejawu twórczo¶ci: pocz±tek
i koniec nie nale¿a³ do cz³owieka, lecz do jedynego Boga. Artysta lub rzemie¶lnik móg³ jedynie powtarzaæ i pomna¿aæ
http://www.test.emiddle-east.com
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 04:09
Portal i Kwartalnik Emiddle East
doskona³e dzie³o stwórcy, nadaj±c mu odpowiedni± formê zwalniaj±c± go z podejrzenia o chêæ na¶ladowania Boga.
Z dystansu wobec doskona³o¶ci boskiej kreacji i jednocze¶nie podziwu dla dzie³a stworzenia narodzi³a siê islamska
sztuka dekoracji, która swoj± pe³niê osi±gnê³a w formie arabeski ³±cz±cej motywy ro¶linne i kaligrafiê.
Informacje praktyczne:
Ekspozycja: Ratusz, pl. Wolnica 1
Termin: 3 pa¼dziernika 2009 – 28 marca 2010 roku
Bilet wstêpu: normalny – 7 z³ ; ulgowy – 4 z³
poniedzia³ek:Â nieczynne
wtorek - ¶roda: 11.00 – 19.00
czwartek: 11.00 – 21.00
pi±tek – sobota: 11.00 -19.00
niedziela: 11.00 – 15.00
www.etnomuzeum.eu
Patronat Medialny:
TVP Kraków, Radio Kraków, AMS, Barbarzyñca, National Geographic, Modny Kraków, Krakow Post, www.e-krakow,
www.cracow-life.com, Magiczny Kraków ¼ród³o: Polskie Stowarzyszenie Sztuki Orientu;
http://sztukaorientu.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=110&Itemid=11
http://www.test.emiddle-east.com
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 04:09