Rdest ostrokończysty - odnawialnym źródłem energii

Rdest ostrokończysty - odnawialnym źródłem
energii
Dr inŜ. Jacek Wereszczaka
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie,
Pracownia Ogólnej Uprawy Roli i Roślin
[email protected]
Mając na uwadze zalecenia zawarte w ratyfikowanym przez Polskę, w 2005 roku,
protokole z Kioto, producenci energii ograniczają emisję gazów cieplarnianych,
wprowadzając technologie umoŜliwiające produkcję energii w oparciu o biomasę. Ze względu
na ograniczony rynek drewna z produkcji leśnej w przyszłości biomasa pozyskiwana z
gruntów ornych moŜe stać się jednym z głównych źródeł:
- energii elektrycznej produkowanej w elektrociepłowniach lokalnych i osiedlowych,
- ciepła produkowanego w kotłowniach lokalnych i osiedlowych oraz kotłach małych
mocy w gospodarstwach indywidualnych,
- energii elektrycznej i cieplnej produkowanej z wykorzystaniem biogazu z gnojowicy
z ferm hodowlanych, mieszaniny biomasy i gnojowicy lub z samej biomasy np.: zielonka,
sianokiszonka czy kiszonka,
- energii mechanicznej: biopaliwa płynne, w tym bioetanol i metyloestry oleju
rzepakowego – biodiesel.
Poszerzenie listy gatunków rekomendowanych jako surowiec energetyczny pozwoli
na racjonalne wykorzystanie zasobów ziemi w kraju. Dodatkowo, wybrane gatunki moŜna
polecić do uprawy w słabszych warunkach siedliskowych. Deficyt opadów, zwłaszcza w
okresie intensywnego wzrostu, notowany w ostatnich latach, czego przykładem moŜe być rok
2008, promować moŜe gatunki odporne na tak niekorzystny rozkład opadów.
Rdest (rdestowiec) ostrokończysty, Polygonum cuspidatum Siebold & Zucc.
(Reynoutria japonica Houtt.) jest byliną bardzo ekspansywną [Zarzycki 1984], ciepłolubną,
wytwarzającą pędy dorastające do 2,5-3 m wysokości. Posiada łodygi barwy szarej, często
czerwono zabarwione, w górze rozgałęzione. Liście krótkoogonkowe, szerokojajowate,
osiągające nawet do 13 cm długości i do 10 cm szerokości zawierają do 27% białka w suchej
masie oraz 16% włókna. W łodygach znajduje się do 51% włókna [Majtkowski i in. 1996].
Rdest kwitnie od sierpnia do września, posiada kwiaty barwy białej. Jest gatunkiem
sprowadzonym do Europy w 1825 roku z Azji, jako roślina ozdobna. Występuje licznie w
Europie i na Wyspach Brytyjskich. Jest rośliną łatwo dziczejącą. MoŜna ją spotkać m.in. na
rumowiskach, nad rzekami, a takŜe w ogrodach. Występuje w duŜych skupiskach na
wilgotnej, Ŝyznej lub kamienistej glebie.
W Polsce gatunek ten rozpoczyna wegetację dość późno (pod koniec kwietnia).
Wzrost roślin jest bardzo szybki. Rozmiar 2 m moŜe osiągać w ciągu miesiąca. Jego duŜe
tempo wzrostu oraz niskie wymagania siedliskowe pozwalają na uzyskanie szybkiego
pokrycia powierzchni gruntu. Jak podaje Podbielkowski [1992], rdest ze względu na rozległy
system korzeniowy, nadaje się równieŜ do umacniania wałów i skarp oraz brzegów rzek,
moŜe być równieŜ wykorzystywany m.in. do tworzenia pasów osłonowych – śródpolnych,
drogowych, wokół oczyszczalni ścieków, oczyszczalni korzeniowych. Wyprodukowana, w
okresie jednego roku biomasa, moŜe stać się dodatkowym, cennym, źródłem energii. W
trakcie sezonu wegetacyjnego moŜna zbierać kilka pokosów zielonej masy z przeznaczeniem
na paszę lub do produkcji biogazu. Zbiór jednorazowy – zimą pozwoli uzyskać surowiec do
bezpośredniego spalania. W doświadczeniach prowadzonych przy Zakładach Azotowych w
Puławach i Kopalni Siarki w Grzybowie przez IHAR; roślina ta wśród gatunków
dwuliściennych wykazała się największą odpornością na panujące tam warunki siedliskowe,
niskie pH gleby i duŜą emisję gazów [Majtkowski 1995].
Wprowadzenie wielogatunkowej szaty roślinnej na gruntach zdewastowanych pozwala
na racjonalną rekultywację biologiczną terenu. W celu zapewnienia bioróŜnorodności
stanowisk leśnych terenów rekultywowanych wprowadza się wiele gatunków drzew i
krzewów. W tych specyficznych warunkach glebowych niezbędne jest opracowanie zaleceń
agrotechnicznych dotyczących róŜnych gatunków roślin. Rdest ostrokończysty, jako roślina
wieloletnia, rzadko spotykana na terenach rekultywowanych moŜe powiększyć listę gatunków
roślin rekomendowanych w tym celu.
W referacie przedstawiono wyniki doświadczenia polowego przeprowadzonego w
latach 2004-2008 w Rolniczej stacji Doświadczalnej w Lipniku, koło Stargardu
Szczecińskiego, którego celem było określenie potencjalnych moŜliwości plonotwórczych
rdestu ostrokończystego.
Doświadczenie polowe załoŜono jako dwuczynnikowe. Porównywano wpływ liczby
pokosów (I czynnik): A Plon pow ietrznei suchej m asy ogólem (t .ha-1)
jeden, B – dwa oraz
t.
nawoŜenia azotem (II
30,00
czynnik) 1 – bez
25,00
nawoŜenia, 2 – 25, 3- 50,
4 – 75, 5 – 100 kg na
20,00
plon
świeŜej
i
15,00
powietrznie suchej masy
A
10,00
N (w przeliczeniu na
B
hektar).
5,00
0,00
25
50
75
100
.
-1
Naw oŜenie azotow e (N kg ha )
Ryc. Plon powietrznie suchej masy ogółem zebrany w 2008 r. (t.ha-1)
Średnio, plon świeŜej i powietrznie suchej masy w piątym roku prowadzenia
doświadczenia (2008) wyniósł, odpowiednio 29,63 i 20,29 t.ha-1. NiezaleŜnie od nawoŜenia,
najwyŜsze plony suchej masy (22,81 t.ha-1) zebrano z poletek, gdzie w ciągu okresu
wegetacji rdestu wykonywano dwa pokosy.