Plan Odnowy Miejscowości Grzępy

Załącznik
do uchwały Nr XXVIII/207/2008
Rady Gminy Czarnków
z dnia 27 listopada 2008 roku
Plan Odnowy Miejscowości
Grzępy
na lata 2008 – 2015
Gmina Czarnków
SPIS TREŚCI
I. Ogólna charakterystyka wsi…………………………………………..
3
II. Inwentaryzacja zasobów wsi…....……………………………………
5
1. Zasoby przyrodnicze ……………………………………………….
5
2. Warunki klimatyczne ……………………………………………….
7
3. Dziedzictwo kulturowe …………………………..............................
7
4. Infrastruktura społeczna ……………………………………………. 10
5. Przestrzeń i infrastruktura techniczna ……………………………… 10
6. Gospodarka i rolnictwo ……………………………………….......... 11
7. Kapitał społeczny i ludzki ………………………………………….. 12
III. Ocena potencjalnych moŜliwości (Analiza SWOT)….……………. 13
IV. Wykaz planowanych zadań inwestycyjnych i przedsięwzięć
aktywizujących społeczność lokalną w okresie 2008-2015 ……….
14
2
I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA WSI
Wieś Grzępy jest małą miejscowością posiadającą cechy cichego,
spokojnego i otoczonego wspaniałą przyrodą osiedla o charakterze rolniczym z
tendencją do słabego rozwoju budownictwa mieszkaniowego, realizowanego w
symbiozie z przyrodą.
Nie zakłóca tego w
sposób,
Ŝaden
zainicjowana
dość
daleko od wioski strefa
przemysłowa,
pod
warunkiem, Ŝe nie będą
tam
lokalizowane
technologie
uciąŜliwe
zarówno dla ludzi jak i
dla
środowiska
przyrodniczego.
Tereny określane dzisiaj jako wieś Grzępy charakteryzują się bardzo
bogatą historią osadniczą, bo datowaną, co potwierdzono wykopaliskami
archeologicznymi, na okresy kultury łuŜyckiej i pomorskiej. W Grzępach
odkryto groby skrzynkowe charakterystyczne dla kultury pomorskiej, a takŜe
cmentarzysko zakwalifikowane do kultury jastrofskiej z artefaktami kultury
przeworskiej. Tereny te graniczyły z naturalnym szlakiem komunikacyjnym
południe – północ, gdzie stykały się róŜne prądy kulturowe. Cmentarzysko w
Grzępach świadczy o długim pobycie i zamieszkiwaniu tutaj ludności. Jest ono
ciekawe i wyjątkowe ze względu na zarejestrowane tutaj artefakty, będące
pozostałością po bytowaniu ludzi na przestrzeni dziejów. Na polach do dzisiaj
znajduje się dowody Ŝycia ludzi z epoki kamiennej.
3
Administracyjnie, jako wieś Grzępy ukształtowały się w XIX wieku,
kiedy to majątek ziemski (ostatnim właścicielem był niejaki Bensch) został
wykupiony przez Spółkę Ziemską z Poznania, a następnie rozparcelowany i
sprzedany chłopom polskim. W wyniku takiego działania Grzępy były jedyną
wsią w okolicy o 100% zasiedleniu przez ludność polską na przełomie XIX i
XX wieku, a takŜe w okresie międzywojennym.
W czasie rozbiorów, do końca I-szej wojny światowej wieś nosiła nazwę
Friedrichsau. Władze pruskie wybudowały tutaj w 1915 roku szkołę. Ten piękny
budynek stoi do dzisiaj.
Wieś, po parcelacji,
wybudowana została przez
zasiedlających ją chłopów,
na
pagórku
w
pobliŜu
terenów lesisto-bagiennych.
Bagna
te
o
charakterze
torfowiska były w okresie
Budynek po byłej szkole w Grzępach
międzywojennym, a takŜe jeszcze po II wojnie światowej eksploatowane, przez
miejscowych chłopów, jako kopalnia torfu. Obecnie zostało to zarzucone i teren
ten na powrót nabrał charakteru naturalnego.
Obecnie wieś rozbudowuje się w kierunku zachodnim, a pewne tereny są
przy tym zalesiane, co stwarza swoisty mikroklimat i ubogaca krajobraz
zwiększając lesistość. W odległości jednego kilometra od wioski tworzy się
strefa przemysłowa, co jednak nie zuboŜy piękna okolicy tej miejscowości.
W chwili obecnej wioska liczy 110 mieszkańców. Administracyjnie
naleŜy do niej obszar 318 hektarów powierzchni.
4
Nazwa Grzępy, funkcjonuje prawdopodobnie o wiele dawniej niŜ
powstała wieś. Być moŜe pochodzi od słowa – grzęda, gdzie dawne domostwa
„obsiadły” wzgórze nad bagnami i lasem, jak ptaki grzędę.
II INWENTARYZACJA ZASOBÓW WSI
1. Zasoby przyrodnicze
Grzępy są niewielką wioską połoŜoną na wysokości ponad 100 m n.p.m.
na skraju wysoczyzny gnieźnieńskiej, graniczącej z pradoliną toruńskoeberswaldzką dnem, której płynęła kiedyś pra-Wisła, a obecnie rzeka Noteć.
Klimat jest tutaj inny niŜ w dolinie rzecznej. Jest on przede wszystkim
5
zdrowszy. Gleby, jak zwykle po przejściu lodowca, są na przemian bardzo dobre
i słabe. Właśnie na tych słabych glebach zarejestrowano pradawne bytowania
ludności, począwszy od epoki kamiennej.
Wieś jest połoŜona w rejonie rolniczym, lecz zachowała swój specyficzny
charakter enklawy spokoju
i nienaruszonej przyrody z przepięknym
krajobrazem.
Ukształtowanie rzeźby terenu, na którym jest połoŜona wieś Grzępy, to
efekt działania, zwłaszcza na etapie cofania się lądolodu przed ponad
dziesięcioma tysiącami lat. Tereny, kiedyś w całości porośnięte lasami, zostały z
czasem wykarczowane dla potrzeb gospodarki rolnej. Pozostały tylko niewielkie
enklawy lasów i bagien oraz łąk. Grzępy, połoŜone niedaleko od Puszczy
Noteckiej i doliny Noteci, są wraz z okolicą uzupełnieniem tych krajobrazów.
Na otaczających je łąkach, w lesie oraz na bagnach gniazduje i przebywa
sezonowo lub całorocznie wiele ciekawych zwierząt w otoczeniu interesującej i
bogatej szaty roślinnej. Gniazdują tutaj: czajki, kaczki, bociany, jastrzębie oraz
wiele innych przedstawicieli ptactwa. Wiosną i jesienią szczególnie słychać
6
donośny klangor Ŝurawi. Spotyka się tutaj: dziki, sarny, jelenie, zające, lisy
borsuki, wydry, a bobry mają swoje Ŝeremia.
Las
przyrody
–
ostoja
i
dzikiej
naturalnej
roślinności, obfituje w owoce
runa leśnego: jagody, jeŜyny,
maliny i grzyby. Obszarowo jest
on niewielki, ale szczególnie
bogaty swoją róŜnorodnością
flory i fauny, podobnie jak
bagna i okoliczne łąki.
2. Warunki klimatyczne
Klimat okolicy Grzęp jest, jak juŜ wspomniano, zdecydowanie innym
klimatem niŜ klimat doliny Noteci. Jest on bardziej przyjazny człowiekowi –
zdrowszy. Charakteryzuje się czystym, rześkim powietrzem, o średnich opadach
rocznych – 550 mm. Jest klimatem o charterze bioklimatu terenów leśnych.
Okolica jest zasobna w wody podziemne. Przez obszar wsi Grzępy przebiega
dział wodny zlewiska Noteci i Warty.
3. Dziedzictwo kulturowe
Jak juŜ wcześniej wspomniano ludność Grzęp stanowią rdzenni chłopi
wielkopolscy oraz potomkowie przybyszów, którzy osiedlili się tutaj na
początku XX wieku, wykupując kilka gospodarstw. Wszyscy ci ludzie czują się
7
bardzo związani z ziemią, na której przyszło im Ŝyć i pracować. To ich
przodkowie wykupili parcelowany majątek a następnie bronili go w 1919 roku,
wstępując do armii powstańczej, o utrzymanie polskości tej ziemi, pomimo, Ŝe
przedtem walczyli niejednokrotnie w niemieckich mundurach. Ostatni
powstaniec z Grzęp zmarł w 1981 roku. Następnie przelewali krew w 1921
roku, walcząc z najeźdźcą sowieckim z dala od swoich domostw. Hitlerowskie
Niemcy wzięły na nich odwet, po napaści na Polskę w 1939 roku, wysiedlając
prawie wszystkich mieszkańców wioski, a majątek ich przekazując w całości
Niemcom. Wielu brało udział w Kampanii Wrześniowej, wielu nie powróciło z
wojny czy z wygnania. Duch przywiązania pozwolił im przetrwać cały cięŜki
okres komunizmu. Trwają nadal i to jest ich bogactwem duchowym.
Pod ochroną konserwatorską, warte obejrzenia w Grzępach są zabytkowe
zabudowania mieszkalne i gospodarcze. W dobrym stanie zachowały się stare
murowane chałupy wiejskie, a do dziś mieszkańcom słuŜy dworek z 1870 r. oraz
budynek byłej szkoły wzniesiony przez władze pruskie z 1915 roku.
Foto. Pozostałości po Dworku z 1870 roku.
8
Tutejsza ludność, w 100% katolicka,
kultywuje tradycyjne zachowania związane z
poszczególnymi
świętami
religijnymi
organizując często imprezy okolicznościowe,
które
potwierdzają
jej
konsolidację
przedsięwzięciach
integrujących
wzajemną.
PrzydroŜny KrzyŜ w Grzępach
Jednocześnie
aktywnie
uczestniczy
w
mieszkańców okolicznych wsi.
Foto: Festyn z okazji Dnia Dziecka
9
4. Infrastruktura społeczna
Wieś nie posiada własnej szkoły, ani kościoła. Do szkoły podstawowej i
gimnazjalnej dzieci i młodzieŜ dojeŜdŜają do sąsiednich miejscowości.
Natomiast do kościoła społeczność dojeŜdŜa do parafialnego kościoła w
Czarnkowie. Wieś nie posiada teŜ Ŝadnego obiektu, w którym mogłyby
odbywać się róŜnego rodzaju spotkania mieszkańców jak i zarówno zajęcia
popołudniowe dla dzieci tzw. świetlica wiejska.
5. Przestrzeń i infrastruktura techniczna
Sołectwo Grzępy jest najmniejszym sołectwem w gminie Czarnków. Wieś
oddalona jest od powiatowego miasta
Czarnków o około 8 km. Do
miejscowości prowadzi droga asfaltowa łącząca się od wschodu z drogą Poznań
– Wałcz, a od zachodu z drogą Czarnków – Młynkowo.
Wieś posiada zabudowę skoncentrowaną i jest dobrze połoŜona, na minimalnym
uboczu dość uczęszczanych traktów komunikacyjnych, co wpływa pozytywnie
10
na jej neutralny charakter. Jest zelektryfikowana, posiada sieć wodociągową i
telefoniczną.
6. Gospodarka i rolnictwo
Grzępy są wsią typowo rolniczą z niewielkim dodatkiem rzemiosła. Na
uboczu wsi znajduje się zakład rzemieślniczy produkujący beczki z drewna.
W odległości jednego kilometra od wioski, przy drodze Czarnków –
Młynkowo, została utworzona strefa przemysłowa – co jednak nie wpłynie
negatywnie na przyrodę i charakter wioski, a da moŜliwość tworzenia nowych
miejsc pracy na tym terenie. Działania w tym kierunku zostały juŜ zainicjowane.
Strefa powstała na bardzo słabych glebach i obejmuje na dzisiaj około 20
hektarów powierzchni.
11
W
Grzępach
funkcjonuje
29
gospodarstw, w tym 9
posiada łącznie 1,8 ha,
a
20
gospodarstw
obejmuje
315,8
łącznie
ha.
Gospodarstwa,
które
posiadają łącznie 1,8
ha – nie są właściwie
gospodarstwami
rolnymi, a stanowią je zabudowania wraz z otoczeniem, osób pracujących poza
rolnictwem. W związku z tym, Ŝe występują tutaj gleby gliniaste – dość dobre,
jak i gleby piaszczyste, rolnicy zajmują się zarówno róŜnorodnymi uprawami
rolnymi jak i hodowlą trzody oraz krów.
7. Kapitał społeczny i ludzki
Wieś Grzępy jest małą wioską liczącą 110 mieszkańców, dość
zintegrowaną. Społeczność aktywnie uczestniczy we wszystkich sprawach i
działaniach dotyczących istotnych kwestii tej miejscowości, począwszy od
elektryfikacji w latach 50 – tych ubiegłego wieku, budowie drogi, melioracji czy
budowie wodociągów i telefonizacji wsi. Silnym czynnikiem integrującym wieś
byłaby świetlica wiejska, do której budowy mieszkańcy dąŜą. Zdecydowana
większość mieszkańców utrzymuje się z rolnictwa a mniejsza część z pracy
najemnej w okolicznych firmach. Wielkość populacji jest zbyt mała by podołać
wszystkim potrzebom, dąŜeniom i aspiracjom mieszkańców tej miejscowości.
Konieczna jest pomoc zewnętrzna.
12
III. OCENA POTENCJALNYCH MOśLIWOŚCI
(ANALIZA SWOT)
Mocne strony:
•
•
•
•
•
•
•
•
skoncentrowana zabudowa wsi, co
ułatwia budowę wszelkiej
infrastruktury technicznej;
korzystny stan środowiska
naturalnego (las, bagna, łąki);
wysoka integracja społeczeństwa
wykazującego ambicje zbiorową do
zmian pozytywnych;
przestrzeń i zasoby przyrodnicze
dobrze zlokalizowane;
wieś wyposaŜona w podstawową
infrastrukturę tj. telefony, wodociąg;
stanowisko archeologiczne;
dobre połoŜenie i sprzyjająca
struktura komunikacyjna;
inicjacja strefy przemysłowej.
Szanse:
•
•
•
•
•
moŜliwość sfinansowania
potrzebnych inwestycji ze środków
przeznaczonych na rozwój wsi z UE;
rozwój strefy przemysłowej, przy
zachowaniu dotychczasowego
charakteru centrum wsi wraz z
otoczeniem, z naciskiem na ochronę
przyrody i jej odtwarzanie (np.
zalesianie słabych gleb);
stworzenie rezerwatu
archeologicznego oraz ochrona
biotopu bagiennego;
postępująca integracja społeczności
wiejskiej dająca pewność większej
aktywności tej społeczności;
wzorcowe zagospodarowywanie i
urządzanie obejść koło zabudowań
mieszkalnych i gospodarczych, co
zwiększy atrakcyjność wioski pod
kątem przystosowania jej do
Słabe strony:
•
•
•
•
•
brak moŜliwości samofinansowania i
ograniczona dostępność do innych
źródeł finansowania;
brak dóbr publicznych przede
wszystkim miejsca spotkań dla
mieszkańców wsi np. świetlicy
wiejskiej;
brak skanalizowania wsi;
brak chodników przy głównych
drogach;
brak kultywowania tradycji
wiejskich.
ZagroŜenia:
•
•
•
niepewność uzyskania realnego
finansowania potrzebnych inwestycji
( w rozumieniu mieszkańców wsi) np.
w zakresie świetlicy integracyjnej,
czy chodników przy drogach;
brak aktywności lokalnej przy
realizacji konkretnego zadania;
odpływ młodych ludzi ze wsi.
13
•
agroturystyki;
w przewidywanej budowie, przez
prywatnego inwestora, centrum
edukacji naukowej.
IV. WYKAZ PLANOWANYCH ZADAŃ INWESTYCYJNYCH
I PRZEDSIĘWZIĘĆ AKTYWIZUJĄCYCH SPOŁECZNOŚĆ
LOKALNĄ W OKRESIE 2008-2015
1. Budowa publicznego miejsca spotkań wszystkich mieszkańców wsi tj.
świetlicy wiejskiej.
Cel:
Rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny, poprzez wewnętrzną integrację
mieszkańców
Przeznaczenie:
Świetlica wiejska będzie obiektem, przeznaczonym do organizacji działań
kulturalnych integrujących społeczność wiejską. Obiekt będzie miejscem
spotkań dzieci, młodzieŜy jak i dorosłych mieszkańców wsi.
Harmonogram realizacji: 2009-2010
Koszty realizacji: 416 751,67 zł
Źródło ich pozyskania: PROW 2007-2013 „Odnowa i rozwój wsi” + BudŜet
gminy
14
2. Budowa chodnika przy głównej drodze w centrum wsi
Cel: Wzrost bezpieczeństwa Ŝycia na wsi
Przeznaczenie:
W celu zachowania podstawowego bezpieczeństwa ludności istnieje
potrzeba wybudowania chodnika dla pieszych, przynajmniej przy głównej
drodze w centrum wsi.
Harmonogram realizacji: 2010-2012
Koszty realizacji: 60 000,00zł
Źródło ich pozyskania: budŜet Powiatu i Gminy + fundusze UE
3. Organizacja festynów dla mieszkańców wsi
Cel: Wzrost integracji społecznej mieszkańców wsi
Przeznaczenie:
Organizacja
wspólnych
imprez
społecznych
zdecydowanie wpłynie na wewnętrzną integrację mieszkańców wsi.
Dzięki takim działaniom wzrośnie teŜ liczba osób odwiedzających wieś, a
takŜe sprawi, Ŝe młodzi mieszkańcy nie będą z niej uciekali.
Harmonogram realizacji: 2009-2015
Koszty realizacji: 2000,00zł/rok
Źródło ich pozyskania: środki własne samorządu + budŜet Gminy
15