ŚWIATOWY TYDZIEŃ WODY

ŚWIATOWY TYDZIEŃ WODY
W dniach 21-27 sierpnia jak co roku obchodzony jest Światowy Tydzień Wody. Jest to
akcja organizowana od 1991r. przez Sztokholmski Międzynarodowy Instytut Wodny.
W 2011 roku obchodzony jest pod hasłem „W reakcji na globalne zmiany: woda
w urbanizującym się świecie”.
Woda jest surowcem, którego nie można niczym zastąpić. Jest niezbędna dla życia
i zdrowia ludzi. Bezpieczeństwo zdrowotne wody przeznaczonej do spożycia, dostarczanej
w ramach zbiorowego zaopatrzenia w wodę, jest priorytetem działań Inspekcji Sanitarnej.
Nadzór nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi sprawowany jest przez organy
Państwowej Inspekcji Sanitarnej na podstawie art. 4 ustawy z dnia 14 marca 1985r.
o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006r. Nr 122, poz. 851 z późn. zm.), art. 12
ustawy z dnia 7 czerwca 2001r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu
ścieków (Dz. U. z 2006r. Nr 123, poz. 858 z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia
z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U.
z 2007r., Nr 61, poz. 417 z późn. zm.).
Zabezpieczenie całego systemu zaopatrzenia w wodę przed zanieczyszczeniem stanowi
podstawę dostarczania konsumentom wody dobrej jakości. Pierwszoplanowe znaczenie dla
zapewnienia bezpiecznej wody do picia ma odpowiednia ochrona i czystość ujęć wody. Zawsze
bowiem lepiej jest chronić wodę przed zanieczyszczeniem niż uzdatniać ją po zanieczyszczeniu.
Równie ważnym elementem ochrony jakości wody jest właściwy system uzdatniania,
magazynowania i dystrybucji.
Znaczący wpływ na jakość wody, na jej bezpieczeństwo zdrowotne, mają wyroby,
które się z nią kontaktują takie jak np. rury, połączenia, zbiorniki, uszczelki, powłoki,
uszczelnienia, wyroby cementowe. W celu ograniczenia zmian jakości wody w wyniku jej
transportu od źródła do konsumenta, każde zastosowanie materiału lub wyrobu używanego do
uzdatniania i dystrybucji wody wymaga pozytywnej oceny higienicznej właściwego
państwowego powiatowego lub państwowego granicznego inspektora sanitarnego (§ 18
rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej
do spożycia przez ludzi - Dz. U. Nr 61 poz.417 z późn. zm.). Istotnym elementem tej oceny jest
aktualny atest higieniczny jednostki uprawnionej do wydawania takich atestów, dopuszczający
do kontaktu z wodą przeznaczoną do spożycia przez ludzi określone wyroby, materiały czy też
preparaty.
Jakość wody dostarczanej odbiorcom przez przedsiębiorstwa wodociągowokanalizacyjne, w niekorzystnych warunkach eksploatacji i utrzymania instalacji wodociągowej
w budynkach, może ulec pogorszeniu. Okolicznościami sprzyjającymi zanieczyszczeniu są:
stagnacja wody w instalacjach budynków, połączenia z obca instalacją, niedostateczna lub
niewłaściwa konserwacja instalacji wodociągowej. Stopień pogorszenia jakości wody zależy od
zastosowanych materiałów, jakości wody, jej temperatury i czasu trwania wody w bezruchu. Ze
względów higienicznych konieczne jest płukanie instalacji wodociągowych po okresach
bezruchu wody. Należy podkreślić, że zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi
odpowiedzialnym za zapewnienie bezpiecznego użytkowania i eksploatacji instalacji
wodociągowej jest właściciel lub zarządca budynku.
Postępowanie w trosce o bezpieczną wodę z instalacji wewnętrznej
− regularnie czyścić krany i armaturę zdejmując perlatory i sitka umocowane na końcówkach
w celu usunięcia kamienia i zanieczyszczeń,
− raz w roku należy dokonać czyszczenia zbiorników służących do magazynowania wody,
również bojlerów,
− w przypadku dłuższej stagnacji wody i nie używania jej należy pamiętać o przepłukaniu
instalacji przed ponownym korzystaniem z wody,
− zachować odpowiedni odstęp lub izolację pomiędzy rurami wody ciepłej i zimnej,
− utrzymywać temperaturę wody ciepłej powyżej 55°C a zimnej poniżej 20°C.
Zgodnie z rozporządzeniem „woda jest bezpieczna dla zdrowia ludzkiego, jeżeli jest
wolna od mikroorganizmów chorobotwórczych i pasożytów w liczbie stanowiącej potencjalne
zagrożenie dla zdrowia ludzkiego, wszelkich substancji w stężeniach stanowiących potencjalne
zagrożenie dla zdrowia ludzkiego oraz nie ma właściwości korozyjnych i spełnia wymagania
określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r.w sprawie jakości wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi.”.
Zanieczyszczenia chemiczne mogą powstawać na skutek korozji instalacji wodociągowych lub
też migracji do wody różnego rodzaju substancji organicznych z materiałów użytych do budowy
rurociągu. Korozji sprzyjają wody miękkie, kwaśne, zawierające znaczne ilości chlorków,
siarczków, azotanów. Wewnętrzna korozja rur i armatury ma bezpośredni wpływ na stężenie
związków kadmu, miedzi, żelaza, ołowiu i cynku. Wszystkie substancje przekraczające
dopuszczalne zawartości mogą mieć ujemne skutki dla zdrowia, ale szereg tych substancji może
okazać się szkodliwymi dopiero po długotrwałym spożywaniu, dlatego też substancje toksyczne
mające właściwości kumulacyjne w organizmie oraz związki o długotrwałym działaniu
mutagennym lub rakotwórczym wymagają szczególnej uwagi przy ustalaniu NDS (najwyższe
dopuszczalne stężenie).
Dawniej do dystrybucji wody stosowano powszechnie rury azbestowo-cementowe, których
obecnie nie stosuje się. Mimo powszechnej obawy przed azbestem, eksperci Światowej
Organizacji Zdrowia uznali, że włókna azbestu obecne w wodzie nie stanowią zagrożenia
zdrowotnego – azbest jest związkiem rakotwórczym dla człowieka przy wprowadzeniu go
organizmu drogą inhalacji, poprzez wdychanie, nie drogą pokarmową.
Powszechne zastosowanie miały i nadal są używane rury żeliwne, ze stali ocynkowanej
i miedziane, które należą do materiałów podatnych na agresywne właściwości wody. Analizując
jakość wód ujmowanych na terenie powiatu kraśnickiego można ocenić, że są to z reguły wody
mało agresywne z uwagi na:
− odczyn wód obojętny lub słabo zasadowy,
− przewodność znacznie niższą od 2500 µS/cm,
− siarczany i chlorki nie występujące w stężeniach powyżej 250 mg/l,
− są to wody średnio twarde, co umożliwia powstanie powłoki ochronnej,
− zabezpieczającej przed niszczeniem i korozją.
Obecnie coraz częściej stosowane są w dystrybucji wody materiały wykonane z tworzyw
sztucznych ( PE i PCV ), które są tworzywami o znacznej odporności chemicznej.
Zanieczyszczenia mikrobiologiczne określane są obecnością bakterii wskaźnikowych do
których zaliczane są bakterie grupy coli, Escherichia coli i paciorkowce kałowe. Drobnoustroje
te wchodzą w skład flory bakteryjnej przewodu pokarmowego człowieka i zwierząt stąd
obecność ich w wodzie może świadczyć o zanieczyszczeniu jej ściekami.
Bakterie grupy coli – zostały uznane za odpowiedni wskaźnik mikrobiologiczny jakości wody
do picia ze względu na łatwość wykrywania i oznaczania w wodzie. Bakterie grupy coli nie
powinny występować w dostarczanej wodzie. Stwierdzenie ich obecności w wodzie sugeruje
nieodpowiednie jej uzdatnianie, wtórne zanieczyszczenie lub nadmierną zawartość substancji
odżywczych w wodzie. Test na organizmy grupy coli może być zatem wykorzystywany jako
wskaźnik efektywności uzdatniania i prawidłowego stanu systemu rozprowadzającego wodę
czystą.
Escherichia coli – jest najbardziej specyficzną spośród możliwych do szybkiego wykrywania
bakterią wskaźnikową zanieczyszczenia odchodami. Znajduje się ona w dużych ilościach
w odchodach ludzkich i zwierzęcych, w ściekach surowych, ściekach oczyszczonych i we
wszystkich wodach naturalnych oraz glebach zanieczyszczonych niedawno odchodami,
zarówno pochodzenia ludzkiego, rolniczego jak i zwierzęcego.
Paciorkowce kałowe (Enterokoki) – większość z tych gatunków jest pochodzenia kałowego. Są
one bardzo odporne na wysuszenie i mogą być przydatne w rutynowej kontroli przeprowadzanej
po ułożeniu nowych lub wykonaniu napraw istniejących przewodów wodociągowych czy też do
wykrywania zanieczyszczeń powodowanych spływem powierzchniowym do wód gruntowych
lub powierzchniowych.
Indywidualne urządzenia doczyszczające.
Często padają pytania ze strony konsumentów dotyczące stosowania dostępnych na
rynku urządzeń do indywidualnego uzdatniania wody. Są to często bardzo drogie filtry
działające na zasadzie odwróconej osmozy lub wymianie jonowej (tzw. zmiękczacze). Nie są to
urządzenia konieczne do stosowania przy zaopatrzeniu w wodę z wodociągów zbiorowego
zaopatrzenia funkcjonujących na terenie powiatu kraśnickiego. Wręcz przeciwnie, stosowanie
odwróconej osmozy lub wymieniaczy jonowych powoduje pozbawienie wody wszelkich jonów
i związków mineralnych, których obecność w wodzie jest pożądana i stanowi dla konsumentów
źródło ich zaopatrzenia w codziennej diecie.
Konsumenci narzekają również na odkładanie się „kamienia w czajnikach” co związane jest
z twardością wody. Twardość jest wynikiem rozpuszczania się wapnia i magnezu w wodzie.
Należy jednak podkreślić, że nie stanowi ona czynnika szkodliwego dla zdrowia, wręcz
przeciwnie spotyka się w literaturze informacje o korzystnym wpływie na układ krążenia.
Twarde wody zasobne w związki wapnia i magnezu oraz inne minerały stanowią ich źródło
w codziennej diecie. Woda twarda jest niekorzystna dla celów gospodarczych – pranie,
ogrzewanie.
Bezpieczeństwo zdrowotne w aspekcie zagrożenia legionelozą.
Bezpieczeństwo zdrowotne wody to również zadbanie o właściwe utrzymanie oraz
eksploatację instalacji ciepłej wody użytkowej w budynkach. Rozporządzenie Ministra Zdrowia
z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U.
Nr 61, poz. 417, z późn. zm.) w załączniku nr 1 cz.D określa wymagania mikrobiologiczne,
jakim powinna odpowiadać ciepła woda. Wymagania te odnoszą się do bakterii Legionella sp.
Bakterie z rodzaju Legionella są wszechobecne w środowisku, ale ich stężenia w warunkach
naturalnych są tak niewielkie, że nie stanowią one żadnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego.
Największe ryzyko występowania i namnażania się bakterii z rodzaju Legionella w instalacjach
wodociągowych związane jest z instalacjami wody ciepłej. Temperatura zbliżona do 40°C, brak
recyrkulacji, obecność osadów, biofilm, stwarzają warunki sprzyjające rozwojowi pałeczek
Legionella. Główne miejsca ich występowania to: zbiorniki akumulacyjne ciepłej wody, osady
w separatorach i odmulaczach, ślepe odcinki sieci, a także elementy instalacji pokryte osadem
wapiennym, kamieniem kotłowym takie jak: prysznice, wylewki baterii, nasadki sitkowe baterii
umywalkowych. Bakterie z rodzaju Legionella mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia, jeśli
zostaną wchłonięte do układu oddechowego razem z powietrzem w postaci małych kropel wody
( aerozoli ) np. podczas korzystania z prysznica. Zakażenia pałeczkami Legionelli określane są
jako legionelozy wśród których wyróżniono 3 postacie:
− ciężkie zapalenie płuc tzw. „choroba legionistów”,
− gorączka Pontiac – łagodna postać pozapłucna, w 95% ustępująca samoistnie po kilku
dniach, może mieć przebieg grypo-podobny lub jako przewlekłe zapalenie oskrzeli.
− postać pozapłucna, u chorych w immunosupresji i po przeszczepieniu narządów.
Ze względu na powszechne zasiedlenie instalacji wodnych pałeczkami Legionella i realne
zagrożenie zakażenia ludzi niezmiernie ważne jest prowadzenie działań mających na celu
ograniczenie ich występowania i namażania. Niezależnie od rodzaju systemu dystrybucji wody,
obszar tych działań obejmuje rozwiązania techniczne, kontrolę czynników sprzyjających
rozwojowi bakterii z rodzaju Legionella oraz procesy czyszczenia i dezynfekcji.
Bezpieczeństwo zdrowotne wody w tym zakresie zapewnia przestrzeganie obowiązującego
prawa, a w szczególności § 120 ust. 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia
2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz. 690, z późn. zm.) o treści „ Instalacja wodociągowa ciepłej
wody powinna umożliwiać uzyskanie w punktach czerpalnych wody o temperaturze nie niższej
niż 55°C i nie wyższej niż 60°C” oraz § 120 ust. 2a o treści: „Instalacja wodociągowa ciepłej
wody powinna umożliwiać przeprowadzanie ciągłej lub okresowej dezynfekcji metodą
chemiczną lub fizyczną (w tym okresowe stosowanie metody dezynfekcji cieplnej), bez
obniżania trwałości instalacji i zastosowanych w niej wyrobów. Do przeprowadzenia
dezynfekcji cieplnej niezbędne jest zapewnienie uzyskania w punktach czerpalnych temperatury
wody nie niższej niż 70°C i nie wyższej niż 80°C”. Bakterie Legionella w temperaturach
wyższych niż 60°C nie tylko się nie namnażają , ale szybko giną.
Zapobieganie i zwalczanie źródeł zakażenia Legionellą
− utrzymywanie temperatury wody w sieci powyżej 55°C,
− czyszczenie zbiorników, sieci wodnej, urządzeń klimatyzacyjnych oraz końcówek kranów
z osadów i kamienia,
− przeprowadzanie dezynfekcji termicznej przez czasowe przegrzanie wody do 70°C.
Ocena jakości wody do spożycia w powiecie kraśnickim
Woda wykorzystywana do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia
w powiecie kraśnickim pochodzi z ujęć podziemnych. Poziom wodonośny z którego studnie
głębinowe na ujęciach wodociągowych ujmują wodę stanowią utwory kredowe. Według
szacunkowych obliczeń ok. 91,2 % ludności korzysta z wodociągów zbiorowego zaopatrzenia,
w których jakość wody monitorowana jest przez inspekcję sanitarną.
W ramach krajowego monitoringu jakości wody PSSE w Kraśniku obejmuje nadzorem:
− 36 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia, w tym:
• 21 wodociągów o produkcji wody < 100 m3/d,
• 14 wodociągów o produkcji wody 100 – 1000 m3/d,
• 1 wodociąg o produkcji wody 1000 – 10000 m3/d
Jakość wody produkowanej przez wodociągi zbiorowego zaopatrzenia w powiecie kraśnickim
zarówno pod względem fizyko-chemicznym jak i bakteriologicznym odpowiada wymaganiom
rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r.(Dz. U. Nr 61, poz. 417 z późn. zm.).
W trakcie prowadzonego bieżącego nadzoru sanitarnego zdarzają się przekroczenia parametrów
mikrobiologicznych, ale podejmowane natychmiast przez właścicieli wodociągów działania
naprawcze sprawiają, że mają one charakter krótkotrwały i nie stanowią zagrożenia dla zdrowia
konsumentów.
Konsumpcja wody wodociągowej produkowanej przez przedsiębiorstwa wodociągowe
w ramach zbiorowego zaopatrzenia ludności, będącej pod stałym nadzorem państwowej
inspekcji sanitarnej oraz producentów wody, daje gwarancję bezpieczeństwa zdrowotnego
w odróżnieniu od spożywania wody z przypadkowych źródeł, bądź ujęć prywatnych nie
kontrolowanych przez służby sanitarne.