docWord Template
download 
Reklamacja Transkrypt
Word Template
Pięć zagadnień z historii, które mogą pojawić się na maturze. Część 3. Przyczyny wybuchu II wojny światowej Artur Różewicz Postrzeganie genezy II wojny światowej w Europie tylko i wyłącznie przez pryzmat postaci i polityki Adolfa Hitlera jest pewnym uproszczeniem i na pewno nie wyczerpuje zagadnienia. A zatem w jakich wydarzeniach należy się doszukiwać genezy tego konfliktu? 1 Przyczyny wybuchu II wojny światowej © Historicon | www.historicon.pl Witam Cię serdecznie! Nade wszystko chciałbym pięknie podziękować tym wszystkim, który sięgnęli po drugi materiał z naszej krótkiej serii dotyczący przebiegu działań wojennych w Europie w latach 1939-1945. Głęboko wierzę, że tematyka tam opisana stała Ci się chociaż trochę bliższą W pewien sposób uzupełniając zagadnienia dotyczące II wojny światowej w dalszej części niniejszego materiału chciałbym przedstawić zarys genezy tego największego konfliktu w dziejach Europy. Właściwą narrację poprzedzę tylko przypomnieniem, że pewnym sądom zawartym w materiale świadomie nadam ostrzejszy wyraz, aby zachęcić Cię do polemiki, konstruktywnej krytyki a tym samym – lepszego przemyślenia tego więcej niż ciekawego tematu! A zatem – jak przedstawia się geneza II wojny światowej w Europie? W pierwszej kolejności chciałbym zaznaczyć, że postrzeganie genezy II wojny światowej w Europie tylko i wyłącznie przez pryzmat postaci i polityki Adolfa Hitlera jest pewnym uproszczeniem i na pewno nie wyczerpuje zagadnienia. A zatem w jakich wydarzeniach należy się doszukiwać genezy tego konfliktu? Odpowiedź jest stosunkowa prosta – w postanowieniach pokoju wersalskiego kończącego I wojną światową dla Niemiec oraz w wadliwym systemie bezpieczeństwa międzynarodowego, jaki zafundowały światu zwycięskie mocarstwa alianckie po 1918 roku. Zwróć zatem uwagę – korzenie II wojny światowej tkwią już w „przegranym pokoju” kończącym I wojnę światową! Dlaczego tak twierdzę? Po pierwsze Niemcy zostały zmuszone do podpisania pokoju wersalskiego. Mocarstwa alianckie, zwłaszcza Francja, nie prowadziły rozmów, nie negocjowały z Berlinem, one w ogromnym stopniu narzuciły mu swoją wolę. Dla Niemiec, które wygrały w 1918 roku wojnę przeciwko Rosji, które na wiosnę tego samego roku podchodziły swymi armiami prawie pod Paryż, które liczyły zapewne na negocjowanie warunków pokoju musiał być to policzek i wielkie zaskoczenie. Po drugie, postanowienia pokoju wersalskiego były dla Niemiec drakońskie, zbyt drakońskie jak się miało okazać! Niemcy utraciły całe swoje imperium kolonialne, 2 Przyczyny wybuchu II wojny światowej © Historicon | www.historicon.pl właściwie całą marynarkę wojenną, straciły znaczne obszary na rzecz nm.in. Francji (Alzacja i Lotaryngia) czy Polski (np. Wielkopolska czy – później – część Śląska). Z jednej z największych potęg militarnych świata stały się krajem prawie zdemilitaryzowanym. Wreszcie - były zmuszone zapłacić zwycięskim mocarstwom ogromne reparacje wojenne. Państwo niemieckie, będąc postawione pod ścianą, przeżywając spore zawirowania wewnętrzne (m.in. cesarz Wilhelm II abdykował, a Niemcy stały się republiką) rękoma swoich dyplomatów podpisały taki pokój. Prawdopodobnie każde państwo na ich miejscu zrobiło by to samo! Jednak w świadomości zbiorowej niemieckiego społeczeństwa zaczął się rodzić mit „ciosu w plecy”, „zdrady”, „dyktatu wersalskiego”. Republika demokratyczna w Niemczech miała jak widzisz bardzo trudny start – musiała podpisać najcięższy pokój w dotychczasowej historii zjednoczonych Niemiec. Nie kojarzyła się zatem swoim obywatelom jakoś szczególnie dobrze. Z wolna, już w 1919 roku, zaczęła się rodzić w Niemczech wola rewanżu, zrzucenia postanowień niesprawiedliwego pokoju. Co więcej – Francja i Wielka Brytania, które ów pokój gwarantowały także były osłabione Wielką Wojną lat 1914-1918 a co więcej – potwornie zadłużone w Stanach Zjednoczonych. Mówiąc inaczej – jeżeli do wojny potrzebne są pieniądze, pieniądze i jeszcze raz pieniądze (jak mawiał Napoleon) – Francja i Wielka Brytania żadną miarą nie mogły prowadzić przez długie lata jakiegokolwiek nowego konfliktu zbrojnego na wielką skalę. A Stany Zjednoczone? Po 1918 roku zaczęły popadać w izolacjonizm, nie były zainteresowane przystąpieniem ani do Ligi Narodów, ani nie chciały się szerzej angażować na świecie. Jedyne zatem wielkie, demokratyczne mocarstwo, które po 1918 roku mogło odegrać rolę „światowego żandarma” dobrowolnie z tej roli zrezygnowało. Jak widzisz po 1918 roku w Europie były: osłabione, ale zupełnie nie pogodzone z nowym pokojem i potencjalnie bardzo silne Niemcy, zwycięskie, ale potwornie osłabione Francja i Wielka Brytania oraz zwycięskie, silne, ale dążące do izolacjonizmu Stany Zjednoczone. Na wielkie szczęście dla Niemiec (czy poprawniej mówiąc: Republiki Weimarskiej) w 1923 roku kanclerzem tego kraju został Gustav Stresemann. Polityk będący zagorzałym demokratą i liberałem który uspokoił zapalną sytuację społeczną w swej ojczyźnie, który z wolna rozpoczął wprowadzanie Niemiec do międzynarodowej polityki, czego przejawem było wprowadzenie ich do Ligi Narodów w 1926 roku i który – co najważniejsze! – doprowadził do szybkiego wzrostu niemieckiej gospodarki. To w latach 20. XX wieku do naszego zachodniego sąsiada napłynęły spore inwestycje z USA, które przyczyniły się walnie do zmniejszenia bezrobocia, zwiększenia produkcji 3 Przyczyny wybuchu II wojny światowej © Historicon | www.historicon.pl przemysłu oraz wzrostu stopy życiowej Niemców. Republika Weimarska i demokracja z wolna zaczynały się przeciętnym Niemcom bardzo dobrze kojarzyć. Co prawda nie każdego Hansa czy Helmuta stać wtedy było na kupno Mercedesa, ale już nie głodowali jak jeszcze parę lat temu. Niestety w październiku 1929 roku nastąpiły dwa fatalne dla dziejów Niemiec i Europy wydarzenia: zmarł Gustav Stresemann, a w USA nastąpiło załamanie giełdy nowojorskiej, które pociągnęło za sobą gigantyczny kryzys ekonomiczny nazywany – niestety słusznie Wielkim Kryzysem. Amerykańscy inwestorzy rozpoczęli gwałtownie wycofywać swoje pieniądze z niemieckiej gospodarki. Na skutki nie trzeba było długo czekać – skokowo wzrosło bezrobocie, spadła siła nabywcza społeczeństwa niemieckiego, spadła produkcja przemysłowa, obroty handlowe, cała niemiecka gospodarka znalazła się „na łopatkach”. Garść liczb: w latach 1929-1933 produkcja przemysłowa w Republice Weimarskiej spadła o 41%, obroty w handlu międzynarodowym spadły o 61%, a bezrobocie wzrosło o…232%! Niemcy w ciągu niecałych czterech lat (od 1929 do 1933) gwałtownie zubożeli, nieraz tracąc oszczędności swojego życia, domy, mieszkania, pracę, majątki… Widzieli również, że demokratyczni politycy nie potrafią znaleźć recepty na ich bolączki, na Wielki Kryzys. Zaczęli postrzegać polityków skrajnie lewicowych lub prawicowych jako remedium na problemy Niemiec i przeciętnych, zwykłych Niemców. To wówczas wybiła godzina radykałów, populistów, demagogów – wybiła godzina nazistów i Adolfa Hitlera... Dzięki świetnej propagandzie, hasłom skrajnie populistycznym i antysemickim oraz głosząc potrzebę walki z „dyktatem wersalskim”, obietnicom poprawy sytuacji ekonomicznej, uczynienia z Niemiec wielkiego mocarstwa, obwinianiu o Wielki Kryzys komunistów, liberałów, demokratów, żerując na frustracji i zniechęceniu Niemców do ustroju demokratycznego zyskiwali coraz więcej na scenie politycznej. Aż wreszcie w toku demokratycznych wyborów do niemieckiego parlamentu w listopadzie w 1932 NSDAP (to nazwa partii nazistowskiej) zdobyła 33% głosów stając się największą partią w niemieckim parlamencie, a w styczniu 1933 roku jej lider – Adolf Hitler został desygnowany na kanclerza Niemiec. Wykorzystał desperację i frustrację niemieckiego społeczeństwa spowodowanego Wielkim Kryzysem, aby w demokratyczny sposób 4 Przyczyny wybuchu II wojny światowej © Historicon | www.historicon.pl przejąć władzę, pragnąc tą Demokrację jak najszybciej w Niemczech zniszczyć i wprowadzić systemu rządów totalitarnych. Uczynił to w ciągu jednego roku… Mówiąc inaczej – Wielki Kryzys z 1929 roku, doprowadził na skraj przepaści niemiecką gospodarkę, co przełożyło się na gigantyczne zubożenie niemieckiego społeczeństwa, co z kolei doprowadziło je do frustracji, obaw o przyszłość i zniechęcenia wobec polityków demokratycznych, którzy nie umieli sobie z zastaną sytuację poradzić. Skoro dotychczasowa elita nie umiała sobie z kryzysem poradzić, Niemcy w wyborach ją wymienili – na nazistów i Adolfa Hitlera, dając się „uwieść” jego demagogii i populistycznym hasłom. Adolf Hitler szybko po objęciu rządów rozpoczął proces odtwarzania niemieckiej potęgi militarnej. Wielkie zamówienia na nowe armaty, czołgi czy samoloty pobudziły – na krótką metę – koniunkturę w przemyśle i ograniczyły bezrobocie niemal do zera! Jednocześnie Hitler prowadząc bardzo agresywną, choć jeszcze pokojową, politykę zagraniczną przemodelował mapę Europy Środkowej na korzyść Niemiec. Dość wspomnieć niesławną konferencję monachijską z 1938 roku, kiedy to Hitler wymusił na liderach Francji i Wielkiej Brytanii zgodę na zajęcie przez siebie części Czechosłowacji! Dlaczego obie demokracje zachodnie na to się zgodziły? Prawdopodobnie w latach 1933-1935 postrzegały Hitlera jak zwykłego polityka, który być może się ucywilizuje. Jednak od 1936 roku zaczęły zdawać sobie sprawę z całkowicie błędnej oceny sytuacji. Co więcej, osłabione kosztami I wojny światowej oraz – zwłaszcza – Wielkim 5 Przyczyny wybuchu II wojny światowej © Historicon | www.historicon.pl Kryzysem wiedziały, że nie są przygotowane do nowego konfliktu zbrojnego z Niemcami. Starały się zatem (niezbyt udanie…) do niej przygotować. Ale aby się przygotować, musiały „kupować” czas godząc się na ustępstwa wobec Niemiec – ich polityka w tym czasie nosi nazwę appeasementu. Adolf Hitler błyskawicznie zorientował się w sytuacji i grając va banque od 1936 roku uzyskiwał coraz to nowe i większe ustępstwa ze strony Londynu i Paryża, min.: dokonał remilitaryzacji Nadrenii (łamiąc traktat wersalski), dokonał anschlussu Austrii (łamiąc traktat wersalski), zajął Sudety kosztem Czechosłowacji, a później uczynił z tego państwa swoje państwo satelickie… A zatem Francja i Wielka Brytania popełniły dwa błędy w latach 1933-1939: po pierwsze, błędnie oceniły zamiary i politykę Hitlera, po drugie – niepotrzebnie szły na ustępstwa wobec niego, dając mu czas na zwiększanie potencjału militarnego Niemiec. Pierwszym państwem, które w 1939 roku ustosunkowało się negatywnie do niemieckich żądań terytorialnych była Polska, która w obronie swojej niepodległości była gotowa nawet do rozpoczęcia wojny z Niemcami, która przeszła do historii jako kampania wrześniowa. Dlaczego zatem doszło do wybuchu II wojny światowej? Z powodu zbyt surowych postanowień pokoju wersalskiego wobec Niemiec, z powodu Wielkiego Kryzysu, który otworzył Hitlerowi drogę do władzy w Niemczech, z powodu osłabienia Francji i Wielkiej Brytanii oraz ich błędnej polityki zagranicznej w latach 1936-1939 wobec agresywnej polityki Niemiec, z powodu izolacjonizmu Stanów Zjednoczonych. 6 Przyczyny wybuchu II wojny światowej © Historicon | www.historicon.pl Śledź nas na Facebooku https://www.facebook.com/Historicon.Poznan/ A jeśli chcesz skorzystać z wiedzy mojej i innych nauczycieli, zapraszamy na kursy maturalne. http://historicon.pl/kontakt/zapisz-sie-na-kurs/ ### Ilustracje do tekstu: Ilustracja na str. 1: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Big_four.jpg ilustracja na str. 4: http://www.smartage.pl/wielki-kryzys-1929/ ilustracja na str. 5: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bundesarchiv_Bild_183S38324,_Tag_von_Potsdam,_Adolf_Hitler,_Paul_v._Hindenburg.jpg ilustracja na str. 6: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:MunichAgreement.jpg
