Rynek bilansujący (1)

Rynek energii elektrycznej
-model a polska rzeczywistość
Jacek Brandt
Towarowa Giełda Energii SA
2
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
Cechy prawidłowo funkcjonującego rynku energii (1):

Nadmiar energii (czyli towaru) na rynku – ponad zapotrzebowanie i
niezbędną rezerwę techniczną;

Jednakowy dostęp do energii dla wszystkich uczestników;

Niwelowanie siły rynkowej największych podmiotów;

Płynność rynku wyrażająca się łatwością zawarcia transakcji;

Przejrzyste, jednakowe dla uczestników reguły rynku – w tym
metodologia wyznaczania cen.

Transparentność rynku wyrażająca się w łatwym i jednolitym dostępie
do informacji rynkowych (ceny, wolumeny) w czasie rzeczywistym i
przyszłym !!!;

Szeroka gama dostępnych produktów
potrzeby wszystkich uczestników rynku;
rynkowych
zaspokajająca
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
3
Cechy prawidłowo funkcjonującego rynku energii (2):

Bezpieczeństwo finansowe zawieranych transakcji;

Likwidacja subsydiowania skrośnego pomiędzy poszczególnymi
rodzajami działalności lub grupami odbiorców;

Likwidacja wszystkich taryf w obrocie energią;

Łatwość zmiany handlowego dostawcy energii;

Racjonalne koszty związane z uczestnictwem w rynku;

Monitorowanie rynku przez uprawnione instytucje (URE, KNF,
UOKiK) i ich natychmiastowa interwencja w sytuacji istotnego
naruszenia reguł rynku przez uczestników.
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
4
Model rynku a polskie realia:
Jak scharakteryzować obecny rynek energii w Polsce?
Polski rynek energii charakteryzuje się brakiem
większości z powyższych cech modelowego rynku
energii.
Natomiast ma wiele wad, które istotnie wpływają na
zachowania uczestników i obserwowane wypaczenia
rynkowe.
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
5
Rynek bilansujący (1):
Wdrożony ponad 8 lat temu, jest jednym z podstawowych
problemów niewłaściwego funkcjonowania hurtowego rynku
energii elektrycznej Polsce.
Wadliwość mechanizmu bilansującego polega na
akceptowaniu
niedozwolonego
przez
prawo
subsydiowania rynku bilansującego poprzez taryfę
przesyłową ( zabrania tego zarówno prawo UE jak też polskie )
Bilansowanie energii
przesyłem energii. Są
nie
ma
nic
wspólnego
z
to całkowicie odrębne działalności, w
związku z tym jakiekolwiek subsydiowanie jednej działalności przez
drugą jest prawnie zabronione !!!
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
6
Rynek bilansujący (2):
Subsydiowanie skrośne odbywa się przez 2 elementy taryfy
przesyłowej:
(1)
składnik jakościowy stawki systemowej
(2)
stawkę rozliczeniową
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
7
Rynek bilansujący (3):
Składnik jakościowy stawki systemowej powinien być
ograniczony tylko i wyłącznie do kosztów zakupu niezbędnych
rezerw mocy i usług systemowych.
Stawka rozliczeniowa powinna być zlikwidowana w całości.
Wartość niedozwolonego prawem subsydiowania to
kilkaset milionów złotych rocznie, które mogą zostać
zaoszczędzone z korzyścią dla końcowych odbiorców
energii.
Likwidacja subsydiowania wymaga niewielkich zmian w
„Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 2 lipca 2007 w
sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz
rozliczeń w obrocie energią elektryczną”.
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
8
Rynek bilansujący (4):
Wdrożony w Polsce rynek bilansujący:

uniemożliwia
prawidłowe
ukształtowanie
się
mechanizmów konkurencji w hurtowym obrocie energią
elektryczną;

uniemożliwia wykreowanie referencyjnych cen energii,
które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania rynku
i realizacji niezbędnych procesów inwestycyjnych w
podsektorze wytwarzania.
Brak odpowiedniej płynności giełdowego rynku spot
spowodowany jest podstawowo większą atrakcyjnością rynku
bilansującego jako miejsca zaopatrywania się w energię
tańszą niż na rynku konkurencyjnym.
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
9
Subsydiowanie skrośne rynku bilansującego przez opłaty sieciowe ogranicza rolę
i płynność konkurencyjnego rynku (giełda i platformy obrotu), gdyż taniej i bez
ryzyka można kupić subsydiowaną energię na rynku bilansującym.
Udział dni, dla poszczególnych godzin doby
w sierpniu 2008, kiedy cena na TGE jest
wyższa od ceny CROs na RB
100
%
Średnia cena dla poszczególnych godzin
doby w okresie od 01/08/2008 do
31/08/2008
zł/MWh
dni
31
300
50
16
200
0
0
100
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
liczba dni kiedy cena na TGE jest wyższa od ceny CROs
% dni kiedy cena na TGE jest wyższa od CROs
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
śr. cena TGE
śr. cena RB
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
10
Rynek bilansujący (5):
Rynek bilansujący w Polsce kreuje bardzo duży wolumen
niezbilansowań, (ok. 10% krajowego zapotrzebowania na
energię elektryczną), co przekłada się na bardzo duże koszty
bilansowania.
Dla porównania łączne wolumeny niezbilansowań na innych
europejskich rynkach energii w stosunku do krajowego
zapotrzebowania w tych krajach wahają się pomiędzy 0,3% a 1%.
Wolumeny niezbilansowań w Polsce są 10-30 razy
większe niż w innych krajach europejskich !!!!!
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
11
Rynek bilansujący (6) – rozwiązanie modelowe
Poprawnie zaprojektowany mechanizm bilansujący dostarcza
uczestnikom rynku bodźców ekonomicznych (poprzez
mechanizm restrykcyjnych cen zakupu i sprzedaży energii
bilansującej) do minimalizowania własnego niezbilansowania.
Mechanizm bilansujący musi być zrównoważony ilościowo i
wartościowo.
Oznacza to, że ilość energii zakupionej przez rynek bilansujący
musi się równać ilości energii sprzedanej przez rynek bilansujący,
a koszty zakupu energii przez rynek bilansujący wraz z kosztami
prowadzenia tego rynku muszą równać się przychodom ze
sprzedaży energii przez rynek bilansujący.
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
12
Opomiarowanie odbiorców końcowych:
•Właścicielami interwałowych liczników energii powinni być operatorzy
systemów sieciowych.
•Kosztami zakupu i utrzymania liczników powinni być obciążani odbiorcy
energii poprzez odpowiedni składnik taryfy sieciowej.
•Operatorzy systemów sieciowych (lub nowo powołani operatorzy usług
pomiarowych) świadczą usługi zdalnego odczytu liczników i dowolnej
agregacji danych pomiarowych dla grup odbiorców na rzecz tego
dostawcy energii elektrycznej, który od strony handlowej obsługuje daną
grupę odbiorców.
Rozwiązanie takie jest najtańsze i najprostsze. Z jednej strony powinno
umożliwić standaryzację liczników w skali całego kraju, a z drugiej strony
minimalizację kosztów budowy i utrzymania systemów pomiarowych i
informatycznych służących odczytowi i agregacji danych pomiarowych.
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
13
Model węzłowych cen energii elektrycznej – nie po drodze z UE (1)
Model cen węzłowych nie jest wdrożony w żadnym kraju
Unii Europejskiej, a więc wdrożenie go w Polsce
prawdopodobnie napotka na sprzeciw unijnych organów
regulacyjnych, gdyż uniemożliwi przyszłościowe
stworzenie jednego wspólnego europejskiego rynku
energii elektrycznej.
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
14
Model węzłowych cen energii elektrycznej – nie po drodze z UE (2):
Model węzłowych cen energii stosowany jest w niektórych rejonach USA i
Kanady, gdzie na rozległych obszarach występują duże odległości pomiędzy
źródłami wytwórczymi i dużymi przemysłowymi odbiorcami energii, a wybór ich
lokalizacji (ze względu na dostęp do paliwa lub surowców) ma istotne
znaczenie dla optymalnej pracy systemów elektroenergetycznych i kosztów
usług przesyłowych.
W modelu tym energia wprowadzana lub pobierana przez uczestników rynku
przyłączonych do poszczególnych węzłów wytwórczych i odbiorczych systemu
obciążana jest dodatkowo ujemnymi lub dodatnimi opłatami przesyłowymi w
zależności od miejsca ich usytuowania w systemie elektroenergetycznym, co w
istotny sposób zmienia koszt (a więc cenę) energii przez nich sprzedawanej lub
nabywanej, a więc stwarza nierówne warunki ich funkcjonowania na rynku .
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
15
Model węzłowych cen energii elektrycznej – nie po drodze z UE (3):
Polski system elektroenergetyczny jest systemem zwartym i skoncentrowanym
na stosunkowo niedużym obszarze. Model cen węzłowych generalnie nie
pasuje do polskiego systemu elektroenergetycznego.
Polskim problemem są częściowe ograniczenia w wyprowadzeniu pełnej mocy w
niektórych węzłach wytwórczych, co jest efektem braku (przez ostatnie kilkanaście
lat) niezbędnych inwestycji zarówno w nowe źródła wytwórcze jak też w istotne
elementy sieci przesyłowej, w tym zamknięcie oczek sieci przesyłowej.
Wprowadzenie modelu cen węzłowych w Polsce spowoduje, że część
uczestników rynku – niektórzy wytwórcy oraz podstawowo wszyscy odbiorcy
energii w obszarach o niższym stopniu rozwoju gospodarczego, zostaną
„ukarani” wzrostem lokalnych cen energii wynikającym, w warunkach polskich,
głównie z zaniedbań inwestycyjnych energetyki zawodowej.
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
16
Model węzłowych cen energii elektrycznej – nie po drodze z UE (4):
Model „cen węzłowych” spowoduje dodatkowy wzrost cen energii, ponieważ część
wytwórców obciążona dodatkowymi kosztami wynikającymi z nałożonych na nich
węzłowych opłat przesyłowych będzie odzyskiwać te koszty poprzez wzrost cen
sprzedawanej przez nich energii.
Problem ten uwidoczni się szczególnie w sytuacji grożącego nam niedoboru
energii, kiedy wszyscy wytwórcy będą wzywani do maksymalizacji swojej
produkcji.
Jedynymi beneficjentami takiego rozwiązania będzie ta część wytwórców i
odbiorców, która nie będzie obciążona opłatami węzłowymi (albo będzie
obciążona opłatami ujemnymi, czyli będzie otrzymywać dodatkowe przychody),
co wynikać będzie ze „szczęśliwych” dla nich decyzji lokalizacyjnych
podjętych kilkadziesiąt lat wcześniej. CZY TO JEST UCZCIWE?
Rynek energii w Polsce Debata „Nagroda czy kara – czyli jak regulować” , Lis_2008
17
Model węzłowych cen energii elektrycznej – nie po drodze z UE (5):
System cen węzłowych uniemożliwi także poprawne funkcjonowanie
konkurencyjnego rynku energii, poprzez obciążanie energii elektrycznej
sprzedawanej/kupowanej przez wytwórców i odbiorców post factum dodatkowymi, w
dużej części nieprzewidywalnymi opłatami sieciowymi.
Rozwiązanie rynkowe stosowane aktualnie w Polsce, a polegające na
określaniu przez OSP (na podstawie technicznych możliwości systemu):
minimalnych niezbędnych i maksymalnych dopuszczalnych obciążeń w
poszczególnych węzłach wytwórczych jako limitów handlowych dla
przyłączonych do nich wytwórców jest rozwiązaniem optymalnym kosztowo dla
wszystkich uczestników rynku (minimalizuje koszty usuwania ograniczeń
systemowych) i jednocześnie bardzo przejrzystym.
Dziękuję z uwagę
www.tge.pl