Konferencja otwierająca konsultacje społeczne Kujawsko

Konferencja otwierająca konsultacje społeczne
Kujawsko-Pomorskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020
Włocławek, 7.11.2013
Szanowni Państwo,
w pierwszej kolejności chciałbym serdecznie podziękować za zaproszenie do udziału w tej niezwykle
istotnej z punktu widzenia naszego regionu konferencji. Mam na myśli nie tylko samą tematykę debaty,
ale również jej moment. Jesteśmy w przededniu ostatecznego zatwierdzenia przez Parlament Europejski
i Radę Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2014- 2020 i oczywiście najważniejszego z punktu
widzenia Polski pakietu polityki spójności. W tym kontekście nie będzie przesadą stwierdzenie, że prace
nad projektem Regionalnego Programu Operacyjnego i konsultacje społeczne z nim związane są
najwyższym priorytetem zarówno dla władz naszego regionu, jak i dla wszystkich zainteresowanych
podmiotów zamierzających korzystać ze wsparcia unijnego w ciągu najbliższych siedmiu lat. Mając na
uwadze fakt, że są dziś z nami eksperci- praktycy zajmujący się tematyką programowania środków
unijnych, którzy z pewnością przedstawią szczegółowo plany i priorytety dla naszego województwa, ja
postaram się przybliżyć Państwu nieco perspektywę Brukseli.
W latach 2014-2020 na politykę regionalną UE przeznaczone zostanie 325 mld euro, co stanowi blisko
jedną trzecią unijnego budżetu. Polska, której przyznane zostało aż 72,9 mld euro, będzie największym
beneficjentem tych środków. Zarówno sama kwota, jak i zapotrzebowanie na te środki są ogromne. Z
drugiej strony sytuacja ekonomiczna w jakiej znajdują się obecnie państwa członkowskie, w tym przede
wszystkim płatnicy netto, od których w dużej mierze zależy wysokość wsparcia dla krajów wciąż
nadrabiających różnice rozwojowe, jest bardzo trudna. Można zatem łatwo wyobrazić sobie, jak trudne i
żmudne były negocjacje pakietu legislacyjnego składającego się na kształt polityki spójności w
najnowszych ramach finansowych. Jak zapewne Państwo wiedzą, treść rozporządzeń szczegółowych
dotyczących
poszczególnych
funduszy
sektorowych
(t.j.
Europejskiego
Funduszu
Rozwoju
Regionalnego, Funduszu Spójności, Europejskiej Współpracy Terytorialnej i Europejskiego Ugrupowania
Współpracy Terytorialnej) udało się uzgodnić już w lipcu br. Jednak warunkiem ostatecznego
zakończenia negocjacji nad pakietem polityki spójności było dojście do kompromisu w sprawie
rozporządzenia głównego - czyli ram prawnych dla wszystkich europejskich funduszy strukturalnych i
inwestycyjnych na lata 2014-2020.
Szczęśliwie, dwa tygodnie temu, po ponad 70 rundach trudnych negocjacji, udało się osiągnąć
porozumienie w tej sprawie. Jest to przede wszystkim dobra wiadomość dla polskiej polityki regionalnej.
Nowe założenia wprowadzają sporo zmian, które pomogą nam lepiej programować i wydawać środki, tak,
1
aby pieniądze unijne bezpośrednio przyczyniały się do wzrostu konkurencyjności naszej gospodarki i
tworzenia nowych miejsc pracy. Oto najważniejsze kwestie, na które nowe ramy kładą duży nacisk.
Po pierwsze pakiet rozporządzeń na lata 2014-2020 zmienia logikę interwencji w ramach polityki
spójności. Zamiast definiowania sposobu, w jaki należy wydawać pieniądze, w pierwszej kolejności
definiuje się cele, które należy zrealizować. Z jednej strony ma to zapewnić większą elastyczność, gdyby
w trakcie programowania zidentyfikowano inne, skuteczniejsze operacje służące realizacji celu –
zwłaszcza w przypadku szybko rozwijających się obszarów. Z drugiej strony wymaga to większej precyzji
na etapie definiowania celów, a następnie sformułowania adekwatnych kryteriów wyboru projektów i
skutecznych sposobów ich wykonania. Wzmocnieniu ulega zatem wymiar strategiczny polityki
regionalnej, która nastawiona będzie na realizację długoterminowych celów korespondujących z
założeniami strategii „Europa 2020”.
Konsekwencją tej zmiany w podejściu jest tzw. obowiązkowa koncentracja tematyczna na konkretnych
celach inwestycyjnych. Spośród 11 wskazanych w rozporządzeniu ogólnym priorytetów inwestycyjnych,
najważniejsze dla Polski jest planowanie wydatków w czterech obszarach:
1.
badania, rozwój i innowacja;
2.
technologie informacyjno-komunikacyjne;
3.
pomoc małym i średnim przedsiębiorstwom;
4.
przejście na gospodarkę niskoemisyjną.
(Do Wiadomości: Pozostałe cele to:
5.
promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem;
6.
zachowanie oraz ochrona środowiska i promowanie efektywnego gospodarowania zasobami;
7.
promowanie transportu zorganizowanego z poszanowaniem zasady zrównoważonego rozwoju i
usuwanie niedoborów przepustowości w najważniejszych infrastrukturach sieciowych;
8.
promowanie trwałego zatrudnienia wysokiej jakości i wspieranie mobilności pracowników;
9.
promowanie włączenia społecznego i walka z ubóstwem oraz wszelką dyskryminacją;
10.
inwestycje w edukację, szkolenia i szkolenia zawodowe w celu nabycia umiejętności i uczenie się
przez całe życie poprzez rozwój infrastruktury edukacyjnej i szkoleniowej;
11.
większanie zdolności instytucjonalnej organów publicznych oraz zainteresowanych stron i
skuteczności administracji publicznej poprzez wzmacnianie potencjału instytucjonalnego i skuteczności
administracji publicznej oraz służb publicznych.)
2
Podczas prowadzonych między Parlamentem Europejskim i Radą negocjacji udało się przede wszystkim
zwiększyć elastyczność w tym zakresie, m.in. włączając pewne typy inwestycji, których wcześniej KE nie
przewidziała. W pierwotnym projekcie KE wyznaczyła 3 cele, które były obowiązkowe. W procesie
negocjacji udało się ten mechanizm uelastycznić dodając cel nr 2 (ICT) i wprowadzając zasadę wyboru
minimum dwóch spośród tych czterech - w zależności od potrzeb danego regionu. Mechanizm
koncentracji wymagał będzie od każdego regionu wyboru, co najmniej dwóch spośród tych czterech
celów i przeznaczenia na niego minimum 50% środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego. Należy w tym momencie podkreślić, że przejście na gospodarkę niskoemisyjną
traktowane będzie jako cel obowiązkowy.
Innym przykładem może być uwzględnienie mobilności miejskiej przy realizacji celu czwartego, czyli w
ramach obowiązkowego przechodzenia na gospodarkę bardziej przyjazną środowisku. W praktyce
oznacza to, że władze miejskie realizując cel obowiązkowy będą mogły zaplanować kupno
niskoemisyjnych autobusów lub modernizacje linii tramwajowych. Innym przykładowym typem inwestycji
w ramach tego priorytetu jest wprowadzone przez PE wspieranie efektywności energetycznej także w
budynkach publicznych i sektorze mieszkaniowym, czy też prowadzenie badań w zakresie technologii
niskoemisyjnych i eko-innowacji. Również dzięki pracy naszych kolegów, programem efektywności
energetycznej udało się objąć wszystkie przedsiębiorstwa, nie tylko małe i średnie, jak pierwotnie
przewidywał projekt.
W zakresie innowacji dużą rolę odegra z pewnością współpraca pomiędzy ośrodkami naukowymi i
przemysłem, tak aby rezultaty badań miały jak najbardziej bezpośrednie zastosowanie w gospodarce.
Pomóc tutaj mogą na pewno takie rozwiązania jak rozwój inkubatorów przedsiębiorczości oraz praca nad
łatwym i szybkim transferem technologii, aby ułatwić i skrócić drogę wynalazku na rynek. W tym celu
wprowadzono specjalne przepisy dostosowane do specyfiki projektów realizowanych w ramach
partnerstwa publiczno-prywatnego. Możliwe będzie m.in. traktowanie prywatnego operatora jak
beneficjenta i zatwierdzenie projektu przed jego wyborem (projektu), co zapewni większą przejrzystość
przy negocjacji warunków kontraktu.
Kolejna istotna nowość to tzw. wymiar miejski polityki spójności. Co najmniej 5% środków przyznanych
Polsce z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przeznaczone zostanie na zrównoważony
rozwój obszarów miejskich. Inwestycje te mają być zintegrowane, co oznacza, że projekty tego typu będą
musiały być nastawione na ścisłą współpracę w ramach konkretnego obszaru terytorialnego. Może to być
miasto, dzielnica lub obszar podmiejski, ważne aby projekt uwzględniał horyzontalnie potrzeby danego
obszaru. Dzięki podejściu do projektów, jakiego wymagają Zintegrowane Inwestycje Terytorialne, na
znaczeniu zyskuje zatem także strategia rozwoju miast.
Z punktu widzenia inwestycji realizowanych przez ośrodki miejskie, również udało się wprowadzić sporo
korzystnych zmian w stosunku do pierwotnej propozycji KE. Przytoczyć można chociażby włączenie do
3
obowiązkowych celów inwestycji skierowanych na rewitalizację miast i działanie na rzecz zmniejszenia
zanieczyszczenia powietrza na obszarach miejskich, czy wspieranie dostępu do usług społecznych,
kulturalnych i rekreacyjnych. Wszystkie zainteresowane miasta będą mogły wymieniać doświadczenia i
poglądy dzięki specjalnie utworzonej w tym celu sieci. Należy tutaj wspomnieć, że propozycja utworzenia
listy zamkniętej ok. 300 miast europejskich, została w procesie negocjacji znacznie uelastyczniona. W
aktualnej propozycji to państwa członkowskie w swoich umowach partnerskich określą kryteria wyboru
miast i obszarów miejskich biorących udział w Zintegrowanych Inwestycjach Terytorialnych. Dodam tylko,
że nasze Ministerstwo Rozwoju Regionalnego podjęło w tym wypadku słuszną według mnie decyzję o
objęciu programem wszystkich miast wojewódzkich. W przypadku województwa kujawsko-pomorskiego
będzie to obszar Bydgoszczy i Torunia.
Warto pamiętać, że nowa polityka spójności nastawiona jest na zmniejszenie niepotrzebnych procedur
biurokratycznych i obciążeń administracyjnych. Wprowadzone zostaną bardziej precyzyjne określenia
wymagań, aby docelowo zmniejszyć ryzyko błędów i nieprawidłowości. Duży nacisk położony zostanie
także na upowszechnianie wiedzy o dostępności unijnych funduszy. W tym celu zostanie m.in.
uruchomiona strona internetowa zawierająca wszystkie podstawowe informacje na temat programów
operacyjnych.
Wszystkie te zmiany mają jeden podstawowy cel – zmianę podejścia do roli jaką w Unii Europejskiej mają
do odegrania regiony. Zdecydowana decentralizacja programowania, zasada partnerstwa z władzami
regionalnymi i lokalnymi, partnerami gospodarczymi i społecznymi oraz podmiotami reprezentującymi
społeczeństwo obywatelskie, ma zagwarantować większe wsparcie dla inicjatyw wychodzących od
lokalnych społeczności i projektów uwzględniających potrzeby rozwojowe na poziomie regionalnym i
lokalnym. Zmiana ta niesie ze sobą ogromne korzyści dla samorządów, ale pociąga za sobą wielką
odpowiedzialność. Po raz pierwszy województwa są tak intensywnie włączone w negocjowanie
dokumentów, których treść będzie miała bezpośredni wpływ na kierunki ich rozwoju w najbliższych latach.
Pamiętać należy, że przecież założenia Umowy Partnerskiej, określającej kierunek polskich przygotowań
do perspektywy finansowej 2014-2020, były konsultowane z każdym województwem. W założeniach
Umowy wskazano nie tylko rodzaje inwestycji, które będą mogły liczyć na dofinansowanie,
zaproponowano również układ programów operacyjnych, zarys systemu ich wdrażania oraz podział
odpowiedzialności za zarządzanie Funduszami Europejskimi pomiędzy władze krajowe i regionalne. Za
przygotowanie samych regionalnych programów operacyjnych, jak również przeprowadzenie wszystkich
niezbędnych procedur, takich jak ewaluacja ex-ante, strategiczna ocena oddziaływania na środowisko
oraz konsultacje społeczne, odpowiedzialne są już zarządy województw. To one muszą zadbać o to, by
projekty inwestycyjne zostały ostatecznie zatwierdzone przez Komisję Europejską.
Pracując nad programem regionalnym musimy pamiętać, że konkretne projekty, na które będą w
przyszłości przeznaczane środki, mają na celu poprawę jakości życia mieszkańców i zwiększenie
konkurencyjności
regionu.
Wspieranie
przedsiębiorczości,
4
rozwój
technologii
informacyjno-
komunikacyjnych, infrastruktury ochrony środowiska, energetyki czy transportu, prowadzić ma przede
wszystkim do tworzenia nowych miejsc pracy i wykorzystania potencjału województwa kujawskopomorskiego. Środki unijne muszą zatem być inwestowane w taki sposób, aby projekty przynosiły
konkretne, długoterminowe zyski. Należy powiedzieć wyraźnie, że czasy projektów generujących
wyłącznie koszty już skończyły.
Akceptacja regionalnych programów operacyjnych przez Radę Ministrów planowana jest na grudzień
tego roku. W trakcie prac nad programami operacyjnymi będzie dokonywana analiza ich zgodności z
przygotowywanym projektem Umowy Partnerstwa. Po ich przyjęciu, dokumenty zostaną niezwłocznie
przekazane Komisji Europejskiej. Czasu mamy zatem niewiele, dlatego apeluję dziś, aby wszystkie
zainteresowane podmioty wzięły aktywny udział w rozpoczynających się dzisiaj konsultacjach
społecznych. Są one przecież najlepszym narzędziem bezpośredniego wpływu na kształt inwestycji w
naszym regionie.
Na nas w Brukseli również spoczywa ogromna odpowiedzialność. Jak wspomniałem na początku,
znajdujemy się bowiem w decydującym momencie. Wynegocjowany już pakiet regulujący politykę
spójności wymaga przecież wciąż ostatecznego zatwierdzenia przez państwa członkowskie i Parlament
Europejski. Pełen sukces i dostępność środków od początku 2014 roku zależy jednak przede wszystkim
od ostatecznego przyjęcia porozumienia w sprawie Wieloletnich Ram Finansowych, na które wszyscy
czekamy i które mam nadzieję nastąpi ostatecznie na sesji plenarnej w listopadzie. Będzie to jedna z
najbardziej ekscytujących sesji plenarnych. Parlament Europejski zagłosuje nad nowelizacją budżetu na
2013 rok, nad wieloletnim budżetem 2014-2020 oraz nad wszystkim rozporządzeniami regulującymi
politykę spójności.
5