6. Zakończenie

Zakończenie
Wydarzenia II wojny światowej zniweczyły cały wysiłek, jaki społeczeństwo
Leszna – bez względu na narodowość – włożyło w jego rozwój okresu
międzywojennego. Wybuch wojny i zdecydowane zwycięstwo wojsk niemieckich
spowodowały, że życie w Lesznie przez ponad 5 lat kształtował okupant.
Ukazano w pracy przygotowania do wojny, nastroje społeczne i to zarówno
Polaków, Żydów i Niemców. Kolejno zrelacjonowano przebieg działań wojennych
prowadzonych we wrześniu 1939 r. na terenie Leszna i postępowanie nowych władz
względem podbitych terenów. Władze niemieckie od pierwszych tygodni okupacji
uważały wszystkie podbite polskie ziemie za trwałą zdobycz wojenną. W związku
z tym natychmiast przystąpiły do organizowania własnej administracji. Na początku
wojskowej, z czasem – po okrzepnięciu sytuacji – cywilnej. Podjęto kroki, które miały
zapewnić Trzeciej Rzeszy pełną kontrolę nad nowymi obszarami. Wszelkie
zagrożenie, prawdziwe czy też wyimaginowane, miało być w najszybszym możliwym
czasie zlikwidowane. Pod słowem zagrożenie należy rozumieć konkretne grupy
społeczne i zawodowe: nauczycieli, duchowieństwo, ziemiaństwo, inteligencję,
legionistów, byłych powstańców wielkopolskich, jak również działaczy politycznych
i społecznych. Docelowe unicestwienie narodu polskiego, a więc i polskich
mieszkańców Leszna, miało się odbyć na drodze masowych mordów, egzekucji oraz
tworzenia
obozów
koncentracyjnych
i
więzień.
Codzienność
dla
Polaków
i umieszczonej w obozie pracy ludności żydowskiej była niezwykle trudna. Chęć
przeżycia powodowała niejednokrotnie konieczność zrezygnowania z części zasad,
zgodnie z którymi wcześniej żyli. Opisując losy ludności żydowskiej zamieszkującej
Leszno, a także tej sprowadzonej do pracy już w czasie okupacji przedstawiłem
okrutny los, który tę grupę spotkał.
Praca ta ukazuje również dramat, który zmienił sposób widzenia świata
i oceniania tego, co było wokół Leszna. Wiele z osób, które przeszło okres okupacji,
nie zdawało sobie wcześniej sprawy z tego, jak wiele można znieść jeśli chce się
przeżyć. Współpraca Polaków z okupantem była raczej sprawą marginalną. Jej skala,
choć dokładnie nie zbadana wydaje się dosyć ograniczona. Starano się pokazać różne
okoliczności, które miały wpływ na podejmowanie współpracy z niemieckim
1
okupantem. Cały proces podejmowania kolaboracji ukazano jednocześnie pod kątem
administracyjnym, czyli jak wyglądała ona od strony prawnej, jak odnosił się do niej
sam okupant.
Między ludźmi rodziła się solidarność w walce ze straszną rzeczywistością
otaczającą ich niemal ze wszystkich stron. Intencją autora było także zilustrowanie
relacji międzyludzkich, które miały wówczas szczególne znaczenie. Leszno po wojnie
szybko otrząsnęło się z tego, co je spotkało, ale ludzie nie zapomnieli tego jak
wyglądało ich życie codzienne przez tych kilka lat. Polacy w Lesznie na kształt swego
życia mieli niewielki wpływ, ale w miarę możliwości starali się urządzić je sobie tak,
by zewnętrzne warunki były jak najmniej uciążliwe.
Podjęto ponadto próbę przedstawienia różnych stron życia w okupowanym
mieście, takich jak nauka i kultura, życie religijne, praca. Życia w warunkach, które
dla wielu okazały się zbyt trudne, co w konsekwencji doprowadziło do tego, że nie
doczekali oni momentu wyzwolenia spod okupacji niemieckiej.
Ruch oporu i różne formy przeciwstawiania się teraźniejszości wojennej
pokazano na tyle, na ile pozwoliły materiały, które przetrwały zawieruchę wojenną.
Na podstawie tych przykładów zaprezentowano losy wojenne żołnierzy i harcerzy
polskich podejmujących działalność w podziemiu, nauczycieli i tych wszystkich,
którzy włączali się w tajną działalność edukacyjną.
Przedstawiono losy Leszna w latach 1939-1945, choć ostatni ukazywany rok
obejmuje w rzeczywistości głównie styczeń 1945 r. i w bardzo okrojonej postaci kilka
pierwszych miesięcy po wyzwoleniu tego miasta. Leszno zostało wyzwolone – po
prawie 5 latach i 5 miesiącach okupacji niemieckiej – przez wojska Armii Czerwonej
31 stycznia 1945 r. Moment ten poprzedziła ogromna fala uciekających Niemców,
którzy w wielkim mrozie i w ogromnym pośpiechu udawali się w kierunku
zachodnim, w głąb upadającej Trzeciej Rzeszy. Ostatnie chwile okupacji
i okoliczności, w jakich przyszło uciekać z Leszna Niemcom mogą unaocznić jak
wielkim dramatem dla wszystkich jej uczestników była wojna. Wyzwolenie Leszna
jest momentem, gdy w historii Leszna kończy się jeden, a otwiera następny rozdział
jego dziejów.
Autor: Marcin Kochowicz
2