Odpowiedzialność samorządu za wypadki na terenie urzędu

administracja
prawo
Odpowiedzialność samorządu
za wypadki na terenie urzędu
P
Deszczowy dzień sprzyja
wypadkom na terenie urzędu,
zarówno w samym budynku,
gdzie obsługiwani są petenci,
jak również na terenie do niego
przylegającym, np. chodnikach
czy parkingu. Często słyszy się
o złamanych nogach na
mokrych ścieżkach czy utracie
zdrowia po upadku na śliskiej
posadzce. Kto tak naprawdę
ponosi za to odpowiedzialność.
Czy sam fakt miejsca zdarzenia
wystarczy, aby móc domagać się
od samorządu rekompensaty?
Autor: Katarzyna Gospodarowicz
44
www.wspolnota.org.pl 30 maja 2015
odstawę odpowiedzialności w tego
typu sytuacjach stanowi art. 415
kodeksu cywilnego (zwanego dalej
kc). Jest to odpowiedzialność na zasadzie winy. Zgodnie z tym przepisem
obowiązany do naprawienia szkody
jest ten, kto wyrządził szkodę ze swojej winy innej osobie na skutek swojego działania lub zaniechania. Oznacza
to, że obowiązek naprawienia szkody
powstaje jedynie w razie takiego działania lub zaniechania (zaniedbania
w wykonaniu swoich obowiązków)
zobowiązanego podmiotu, które noszą
znamiona winy, czyli naruszenia określonych obowiązków, poprzez niedopełnienie swoich powinności.
Tym samym do stwierdzenia istnienia odpowiedzialności konieczne będzie łączne wystąpienie następujących
przesłanek:
I. p
owstanie szkody (np. złamanie ręki, skręcenie nogi, zerwanie wiązadeł na skutek upadku na śliskim nieuprzątniętym chodniku) – art. 361
§ 2 kc, art. 444 i 445 kc;
W przypadku ustalenia zaniedbań
i tym samym uznania odpowiedzialności winny odpowiada zarówno za
szkody rzeczowe – wszelkiego rodzaju uszczerbki, jakich doznał poszkodowany w swoim majątku (np. zwrot
uszkodzonych ubrań), jak i szkody
osobowe – ściśle powiązane z osobą poszkodowaną, a więc będące następstwem naruszenia dóbr osobistych, lecz również powiązanych z nimi kosztów majątkowych (np. zadośćuczynienie za krzywdę, zwrot kosztów leków, rehabilitacji, dojazdów
do szpitala itp.). Ponadto wskazać
należy, że na mocy art. 361 kc prawo statuuje zasadę pełnego odszkodowania, co oznacza obowiązek naprawienia przez sprawcę szkody nie
tylko rzeczywiście poniesionej, ale
także zwrot tzw. utraconych korzyści (utraconego wynagrodzenia z powodu przebywania na zwolnieniu lekarskim).
II. szkoda taka musi być spowodowana zawinionym działaniem lub
zaniechaniem, z którym ustawa,
a także przyjęte zasady wiążą obowiązek odszkodowawczy (np. posadzka urzędu była mokra, a żaden z pracowników urzędu jej nie
wytarł; schody, z których spadł petent, nie zostały odpowiednio i na
czas zabezpieczone przed ewentualnymi poślizgnięciami, choćby poprzez posypanie piachem czy solą; nie został usunięty z dachu zalegający na budynku śnieg czy lód)
– art. 415 kc; Skuteczna i szybka dla zabezpieczenia śliskiej powierzchni jest np. nowoczesna
technologia Zabezpieczenia Antypoślizgowego Powierzchni (ZAP)
oferowana przez firmę C.T. Service;
Biorąc pod uwagę, że przepisy prawa
nakazują przestrzegać zasad bezpieczeństwa, stwierdzić należy, że generalnym zadaniem, którego niedochowanie uzasadnia odpowiedzialność
samorządu, jest utrzymanie budynku
administracja
Wykazanie powierzenia
czynności,
np. zabezpieczenia
posadzki
profesjonaliście
wyłącza
odpowiedzialność
z uwagi na
brak związku
przyczynowego
między niestarannie
dokonanym wyborem
a szkodą.
cPrzepisy prawa nakazują przestrzegać zasad bezpieczeństwa. Tak więc generalnym
zadaniem, którego niedochowanie uzasadnia odpowiedzialność samorządu, jest utrzymanie budynku urzędu i jego
najbliższego otoczenia w należytym stanie, w szczególności powierzchni wewnątrz lokalu i przyległych chodników.
Fot. Fotolia
urzędu i jego najbliższego otoczenia
w należytym stanie, w szczególności
utrzymywania powierzchni wewnątrz
lokalu, przyległych chodników w należytym stanie, przeprowadzania okresowych kontroli, wykonywania niezbędnych prac remontowych i zabezpieczających (np. ostrzeżenie o śliskiej nawierzchni lub uniemożliwienie poruszania się po uszkodzonej posadzce).
Zatem przypadki, w których zaniechał
lub wadliwe wypełniał swoje obowiązki skutkujące szkodą mogą uzasadniać
odpowiedzialność odszkodowawczą
po jego stronie. Tym samym zaniechanie lub wadliwe wypełnienie powyższych obowiązków zwykle prowadzi
do powstania odpowiedzialności odszkodowawczej po jego stronie. Zachowaniem należytej staranności będzie również wykazanie powierzenia
wykonywania usług w zakresie sprzątania czy odśnieżania profesjonalnej
firmie, która się tym trudni. Zgodnie
z art. 429 kc, kto powierza wykonanie czynności drugiemu, ten jest od-
powiedzialny za szkodę wyrządzoną
przez sprawcę przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, chyba że nie
ponosi winy w wyborze albo że wykonanie czynności powierzył osobie,
przedsiębiorstwu lub zakładowi, które w zakresie swej działalności zawodowej trudnią się wykonywaniem takich czynności. Powierzający wykonanie czynności drugiemu ponosi odpowiedzialność na podstawie art. 429 kc
tylko wówczas, gdy spełnione są następujące przesłanki:
1) podmiot ten powierzył wykonanie
czynności innej osobie, dokonując
niewłaściwego wyboru (wina w wyborze),
2) doszło do wyrządzenia szkody,
3) s prawcą szkody jest wykonawca
czynności, który wyrządził szkodę
przy wykonywaniu powierzonej mu
czynności.
Odpowiedzialność powierzającego nie
zachodzi jednak, jeżeli powierzył on
wykonanie czynności profesjonaliście.
Zgodnie z reprezentowanym w doktrynie stanowiskiem wykazanie powierzenia czynności profesjonaliście
wyłącza odpowiedzialność z uwagi na
brak związku przyczynowego między
niestarannie dokonanym wyborem
45
administracja
prawo
a szkodą (vide: Komentarz do Kodeksu
cywilnego, E. Gniewek 2008 r.). Potwierdzenie tego stanowiska znajdujemy również w wyroku Sądu Najwyższego z 16 kwietnia 2003 r. (sygn. akt
II CKN 1466/00).
III. m
usi istnieć związek przyczynowy
pomiędzy szkodą a działaniem lub
zaniechaniem, z którym ustawa
wiąże obowiązek odszkodowawczy
(pomiędzy skręceniem stawu skokowego spowodowanym zaniechaniem odśnieżenia śliskiego chodnika musi istnieć związek przyczynowy) – art. 361 § 1 kc.
Istotną przesłanką odpowiedzialności cywilnej jest istnienie związku
przyczynowego między niedochowaniem określonych obowiązków (działaniem lub zaniechaniem) a powstaniem szkody. Rozciąga się on na pozostałe przesłanki odpowiedzialności,
ponieważ przyjęcie winy nie decyduje jeszcze o odpowiedzialności samorządu, jeśli nie można stwierdzić, że
jego niedopatrzenie (niedopełnienie
obowiązków) doprowadziło do danego skutku. Art. 361 kc stanowi, że zobowiązany do odszkodowania ponosi
odpowiedzialność tylko za normalne
następstwa działania lub zaniechania,
z którego szkoda wynikła i w tych tylko granicach naprawienie szkody obejmuje stratę, którą poszkodowany poniósł i korzyść, którą mógłby osiągnąć,
gdyby mu szkody nie wyrządzono. Za
normalne skutki uznaje się takie, które zwykle w danych okolicznościach
następują, np. złamanie nogi wskutek
upadku na uszkodzonej posadzce.
Ciężar dowodu w zakresie wszystkich
trzech przesłanek obciąża co do zasady poszkodowanego. Zgodnie z treścią art. 6 kc to poszkodowany, dochodząc swoich roszczeń, musi udowodnić, że powstały u niego uszczerbek na
zdrowiu jest następstwem zawinionego działania lub zaniechania po stronie samorządu. Samo doznanie szkody
na zdrowiu nie jest wystarczające, aby
dochodzić odpowiedzialności na mocy
ww. przepisu.
Jakie świadczenia
dla poszkodowanego?
Poszkodowani na skutek wypadku, za
który winę można przypisać samorządowi, mogą żądać szeregu świadczeń
wynikających z przepisów odszkodowawczych określonych w kodeksie cywilnym. Katalog świadczeń w następ46
www.wspolnota.org.pl 30 maja 2015
Poszkodowany, dochodząc
swoich roszczeń, musi
udowodnić, że powstały
u niego uszczerbek
na zdrowiu jest następstwem
zawinionego działania
lub zaniechania po stronie
samorządu.
stwie tego typu szkód (osobowych
i majątkowych) jest wyjątkowo szeroki i w zależności od danego stanu faktycznego może obejmować swoim zakresem:
I. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, które jest świadczeniem jednorazowym pieniężnym i mającym stanowić sposób
złagodzenia cierpień fizycznych
i psychicznych poszkodowanego
(art. 445 kc w zw. z art. 444 kc);
W doktrynie obowiązuje utrwalony pogląd, zgodnie z którym rozmiar
tych dolegliwości po stronie poszkodowanego powinien być generalnie oceniany z obiektywnego punktu widzenia. Tylko rozważenie zindywidualizowanych przesłanek może stanowić
podstawę do określenia odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia
za doznaną krzywdę. Pod uwagę powinny być również brane okoliczności indywidualne, które przemawiają
za wypłatą zadośćuczynienia w wyższej wysokości, o ile takie w ogóle istnieją. Zadośćuczynienie nie jest karą,
lecz sposobem naprawienia krzywdy.
Chodzi tu o krzywdę ujmowaną jako
cierpienie fizyczne, a więc ból i inne
dolegliwości, oraz cierpienia psychiczne, czyli negatywne uczucia przeżywane w związku z cierpieniami fizycznymi lub następstwami uszkodzenia ciała czy rozstroju zdrowia w postaci np.
zeszpecenia, wyłączenia z normalnego
życia itp. Celem zadośćuczynienia jest
przede wszystkim złagodzenie tych
cierpień (tak wyrok Sądu Najwyższego z 3 lutego 2000 r., I CKN 969/98).
II. z wrot wszelkich kosztów związanych z wypadkiem, najczęściej związanych z leczeniem i rehabilitacją, ale również wszystkich innych wymienionych powyżej (art. 444 § 1 kc); przykładowo wskazać można koszty leczenia
szpitalnego, koszty rehabilitacji, zakupu odpowiednich protez, odpowiednich lekarstw, koszty zaleconej
diety itp.;
III. w niektórych tragicznych przypadkach rentę uzupełniającą, która
ma stanowić wyrównanie różnicy
w dochodach osiąganych przez poszkodowanego przed wypadkiem
w stosunku do dochodów uzyskiwanych przez niego po wypadku
(art. 444 § 2 kc) lub jednorazowe
odszkodowanie (tzw. kapitalizacja renty), które jest uzasadnione
w szczególności, gdy poszkodowany w następstwie wypadku stał się
inwalidą, a jednorazowe świadczenie umożliwi mu wykonywanie innego zawodu czy też rozpoczęcie
prowadzenia działalności gospodarczej, przy czym jeżeli poszkodowany korzysta z tego świadczenia, traci prawo do renty uzupełniającej (art. 447 kc);
IV. czasami także rentę na zwiększone
potrzeby polegającą na zapewnieniu
poszkodowanemu środków potrzebnych do poprawy stanu jego zdrowia po wypadku, a związanych z jego leczeniem i rehabilitacją, świadczeniami pomocowymi oraz sprawowaną nad nim opieką (art. 444
§ 2 kc), a w przypadkach krótszych
okresów niesprawności po wypadku
skutkujących niemożnością wykonywania pracy (prowadzenia działalności) zwrot utraconych zarobków oraz uszkodzonych czy zniszczonych ubrań i rzeczy osobistych,
np. okularów, zegarka (art. 361 kc).
W przypadku śmierci poszkodowanego wynikłej wskutek uszkodzenia
ciała lub wywołania rozstroju zdrowia w związku ze zdarzeniem, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł (art. 446
§ 1 kc). Innym, trwającym wiele lat
obowiązkiem nałożonym na sprawcę
szkody może być wypłacanie osobom,
względem której ciążył na zmarłym
ustawowy obowiązek alimentacyjny,
renty (art. 446 § 2 kc) lub jednorazowego odszkodowania osobom bliskim
poszkodowanego, jeżeli wskutek jego
śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej (art. 446 § 3
kc). Ponadto osobom tym przysługiwało będzie roszczenie o zadośćuczynienie za krzywdę w związku ze śmiercią
najbliższego (art. 446 § 4 kc). 