Wolontariusz w pracy z dziećmi i młodzieżą

Szkoła Wolontariusza
Moduł nr 1
DZIECI I MŁODZIEŻ
PLAN PREZENTACJI
1.
2.
3.
Podstawy rozwoju dzieci i młodzieży
Przykładowe problemy wychowawcze
Praca wolontariusza – BHP i
prowadzenie zajęć.
WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII ROZWOJU
Okres prenatalny
Okres dzieciństwa:
• wczesne 0-3,
• średnie 4-7,
• późne 10-12,
Adolescencja:
• Dorastanie 13-15,
• Okres młodzieńczy 16-20/23,
Dorosłość:
• wczesna 20-30/35,
• średnia 30/35-60,
• późna po 60.r.ż.
ROZWÓJ RUCHOWY
• 1 m-c: podnoszenie głowy, przewracanie się
z pleców na boczek,
• 4-5 m-c: przewracanie się z pleców na
brzuszek,
• 6 m-c: przewracanie się z brzucha na plecy,
• 6-7 m-c: siedzenie (gdy posadzimy dziecko),
• 8-9 m-c: siadanie o własnych siłach,
• 10-11 m-c: raczkowanie,
• 11 m-c: wstawanie,
• 12-13 m-c: chodzenie (norma: do 15. m-ca)
ROZWÓJ MOWY
Tempo rozwoju jest zróżnicowane, bardzo
gwałtowny rozwój jest ok. 5-6 r.ż.
•
•
Pierwsze słowo pojawia się ok. 1. r.ż.
Zasoby słownictwa w 1. r.ż. wynoszą
około 5-6 słów.
– Wiek przedszkolny – 1500 słów,
– U progu szkoły – 3000 słów,
– U progu dorosłości – 10 000 słów.
PROBLEMY WYCHOWAWCZE W POSZCZEGÓLNYCH
OKRESACH ŻYCIA
Wczesne dzieciństwo
• Pojawienie się rodzeństwa
mogące wiązać się z regresją
(czyli cofnięciem się na niższe
etapy rozwoju).
• Bunt
dwulatka
(dziecko
odkrywa własną odrębność i
tożsamość, którą manifestuje
poprzez uporczywe próby
postawienia na swoim).
• Napady złego nastroju.
PROBLEMY WYCHOWAWCZE W POSZCZEGÓLNYCH
OKRESACH ŻYCIA
Średnie dzieciństwo. Wiek
przedszkolny.
• Niedojrzałość emocjonalno-społeczna
(opóźnienie dojrzewania uczuciowego
dziecka i trudności w przystosowaniu
się do grupy rówieśniczej),
• Nadpobudliwość psychoruchowa,
• Kłamstwa,
• Agresja.
PROBLEMY WYCHOWAWCZE W POSZCZEGÓLNYCH
OKRESACH ŻYCIA
Późne dzieciństwo. Młodszy wiek
szkolny
• Niskie poczucie własnej wartości,
• Społeczne niedostosowanie (trudności
w przystosowaniu się do grupy
rówieśniczej),
• Problem agresji,
• Nadpobudliwość psychoruchowa.
PROBLEMY WYCHOWAWCZE W POSZCZEGÓLNYCH
OKRESACH ŻYCIA
Adolescencja.
• Kryzys tożsamości (sprzeczność między potrzebą
dostosowania
się
do
grupy
i
własną
indywidualnością),
• Dojrzewanie fizjologiczne,
• Przedwczesne nawiązywanie kontaktów z osobami
płci przeciwnej,
• Negatywne postawy wobec wzorów postępowania
przekazywanych przez dorosłych,
• Wagary, włóczęgostwo,
• Problem narkomani.
DYSLEKSJA, CZYLI SPECYFICZNE PROBLEMY W NAUCE
CZYTANIA I PISANIA
Zaburzenie manifestujące się trudnościami w nauce
czytania i pisania przy stosowaniu standardowych
metod nauczania i inteligencji na poziomie co
najmniej przeciętnym oraz sprzyjających warunkach
społeczno-kulturowych.
ODMIANY DYSLEKSJI
• dysleksja – (węższe znaczenie) specyficznych trudności
w czytaniu
• dysortografia – specyficzne trudności w pisaniu,
przejawiające się popełnianiem różnego typu błędów, w
tym ortograficznych, mimo znania zasad poprawnej
pisowni
• dysgrafia – zniekształcenia strony graficznej pisma
• dyskalkulia – specyficzne trudności w rozwiązywaniu
najprostszych nawet zadań matematycznych, np.
trudności w dodawaniu czy mnożeniu
• dysfonia – objawia się niewyraźnym i cichym
mówieniem – wada bardzo rzadko stwierdzana.
ADHD
ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ Z
DEFICYTEM UWAGI
TYPOWE OBJAWY ADHD W SFERZE RUCHOWEJ
•
•
•
•
•
•
•
Wzmożona ekspansja ruchowa,
Niepokój ruchowy,
Pobudzanie wzrasta, gdy dziecko przebywa w grupie (dlatego w
domu może być spokojniejsze, a podczas indywidualnej rozmowy
nadpobudliwość może się nie ujawnić),
Niezręczność, niezborność, brak dokładności i precyzji, co sprawia,
że dzieci te ciągle coś tłuką, zrzucają, łamią i ulegają wypadkom,
Dodatkowe skurcze mięśni, tiki, wyładowania ruchowe,
Wykonywanie wielu drobnych, niepotrzebnych ruchów, np.
bazgranie po zeszycie, obgryzanie ołówka, skrobanie po ławce,
niszczenie rzeczy znajdujących się wokół,
Wzrost emocjonalnego napięcia może doprowadzić do jąkania,
nerwicy czy ruchów mimowolnych.
TYPOWE OBJAWY ADHD W SFERZE POZNAWCZEJ
•
•
•
•
•
Niemożność skupienia się na jednej rzeczy,
Skłonność do rozproszeń,
Chaotyczność w wypowiedziach,
Czasami zaburzenia procesu myślenia przy stosunkowo
dobrej koncentracji (brak przemyślenia, pochopne
wnioskowanie, brak głębszego zastanowienia się),
Często wzmożona wyobraźnia (fantazjowanie).
TYPOWE OBJAWY ADHD W SFERZE EMOCJONALNEJ
•
•
•
•
•
•
Zwiększona wrażliwość na działające bodźce,
Intensywniejsze reakcje uczuciowe na różne zdarzenia
czy sytuacje,
Konfliktowość, trudności w przystosowaniu się do
wymagań otoczenia,
Drażliwość, tendencja do zachowań agresywnych,
chwiejność
nastroju
(skłonność
do
szybkiego
przechodzenia od płaczu do śmiechu i odwrotnie),
Częste obrażanie się,
Czasem wzmożona lękliwość (niepokój, lęk, strach
przed różnymi sytuacjami, zwłaszcza szkolnymi).
AGRESJA
Agresywne zachowanie dzieci i młodzieży często bywa
następstwem oddziaływania określonych modeli,
którymi mogą być rodzice, koledzy, bohaterowie
filmów i bajek, a także idole kultury masowej.
W pracy z dziećmi agresywnymi, jeszcze trudniejszej
niż w pracy z innymi dziećmi, staje się wypracowanie
metod kontrolowania swojego zachowania oraz technik
nieagresywnego rozwiązywania konfliktów.
DZIECKO NIEŚMIAŁE
•
•
•
Brak pewności siebie, doznawanie zażenowania w
obecności innych ludzi, uczucie wstydu
„Być nieśmiałym” to znaczy być „trudnym w kontakcie
z powodu bojaźliwości, ostrożności lub nieufności”.
Osoba nieśmiała jest ostrożna w kontaktach i działaniu
z pewnymi osobami i przedmiotami, wzdragająca się
przed okazywaniem pewności siebie, przewrażliwienia
i bojaźliwości.
BUDOWANIE ATMOSFERY BEZPIECZEŃSTWA I ZAUFANIA
Stwarzanie dziecku bezpiecznego środowiska szkolnego,
budowanie klimatu zaufania przez:
• Serdeczne, pełne uśmiechu i zrozumienia zachowanie
nauczyciela wobec dziecka. Nieśmiałe dziecko
potrzebuje dużo wsparcia, akceptacji oraz wczucia się
w jego lęk;
• Próby podejmowania rozmów nauczyciela z dzieckiem;
• Zachowanie pewnej przewidywalności, stałości dnia.
Pomocne może okazać się tutaj stworzenie razem z
dzieckiem plakatu.
POMOC W ZNALEZIENIU SWOJEGO MIEJSCA W GRUPIE
Pomoc w znalezieniu dziecku swojego miejsca w
grupie przez:
• Wykorzystanie sytuacji wychowawczych oraz
zabaw integrujących grupę;
• Zachęcanie dziecka do pełnienia odpowiedzialnych
funkcji w grupie: bycia dyżurnym, rozdawania
pomocy do zajęć, uzupełniania brakującej kredy
przy tablicy;
• Stopniowe włączanie dziecka do czynnego udziału
w zajęciach grupy.
BUDOWANIE POZYTYWNEGO OBRAZU WŁASNEJ OSOBY
Podwyższenie samooceny dziecka, budowanie pozytywnego
obrazu własnej osoby przez:
• Aranżowanie sytuacji społecznych pozwalających dziecku na
gromadzenie dobrych doświadczeń i realne przeżycie sukcesu.
Pomoże to w wypieraniu poczucia małej wartości i
niemożności sprostania wymaganiom;
• Stosowanie zachęty i pochwał (nawet za drobne osiągnięcia)
skłaniających do aktywności i korzystnie wpływających na
samoocenę dziecka;
• Korygowanie myśli samokrytycznych i samokarzących
poprzez indywidualne rozmowy z dzieckiem.
PRACA NAD UMIEJĘTNOŚCIĄ KOMUNIKOWANIA SIĘ
Wspieranie dziecka w działaniach rozwijających umiejętność
komunikowania się z rówieśnikami i dorosłymi przez:
• Podejmowanie indywidualnych rozmów z dzieckiem,
zachęcanie dziecka (a nawet ćwiczenie z nim) do
podejmowania dialogu i kontaktów twarzą w twarz. Zwracanie
przy tym uwagi na znaczenie uśmiechu i podtrzymywania
kontaktu wzrokowego z rozmówcą. Wskazywanie na fakt, że
uśmiech prowokuje ludzi do odwzajemniania go, ułatwia tym
samym wchodzenie w relacje z drugą osobą;
• Gry i zabawy dydaktyczne;
• Zapoznanie
dziecka
z
ćwiczeniami
oddechowymi
pozwalającymi w razie zdenerwowania na opanowanie lęku:
głęboki wdech nosem, wydech ustami.
AKTYWNA WSPÓŁPRACA Z RODZICAMI – WSPÓLNY FRONT
WYCHOWANIA
Aktywna i ciągła współpraca z rodzicami polegająca na:
• Przedstawieniu planu indywidualnych oddziaływań na
dziecko w trakcie pobytu w szkole;
• Informowaniu rodziców dziecka o postępach dziecka – jego
sukcesach oraz niepowodzeniach (ze szczególnym
naciskiem na informowanie o pozytywnych zachowaniach
dziecka);
• Opracowanie wraz z rodzicami „DOBRYCH RAD”, które
kierować będą postępowaniem rodziców wobec dziecka w
domu.
MOTYWOWANIE DZIECI PRZEZ WOLONTARIUSZY
Wolontariusz może motywować dzieci poprzez:
• Pochwała,
• Uczenie się wspólne (metoda kooperatywna),
• Porównania społeczne,
• Kontrolowanie ucznia (informacja zwrotna),
• Inne ...
BHP
Organizacja i program zajęć i imprez powinny być dostosowane
do wieku, zainteresowań i potrzeb podopiecznych, ich stanu
zdrowia, sprawności fizycznej, stopnia przygotowania oraz
umiejętności specjalistycznych.
Dzieci niepełnosprawne (o ile nie ma przeciwwskazań
zdrowotnych) mogą brać udział w zajęciach, wycieczkach i
imprezach, a organizatorzy tych wydarzeń powinni zapewnić im
warunki odpowiednie do specyficznych potrzeb wynikających z
rodzaju i stopnia niepełnosprawności.
BHP
Udział dzieci małoletnich w zajęciach, wycieczkach i imprezach
wymaga zgody rodziców albo opiekunów prawnych.
Wycieczka lub impreza powinna być należycie przygotowana
pod względem programowym i organizacyjnym, a także
omówiona ze wszystkimi uczestnikami w zakresie celu
wycieczki, trasy, zwiedzanych obiektów, harmonogramu oraz
regulaminu.
Organizator zajęć, wycieczki lub imprezy zobowiązany jest do
zapewnienia właściwej opieki i bezpieczeństwa jej uczestnikom.
BHP
Opiekunem dzieci podczas zajęć, wycieczki lub imprezy
powinna być pełnoletnia osoba.
Do podstawowych obowiązków opiekuna należy:
1. Sprawowanie opieki nad powierzonymi mu uczestnikami,
2. Współdziałanie z innymi wolontariuszami w zakresie
realizacji programu i harmonogramu zajęć,
3. Nadzór nad przestrzeganiem regulaminu przez uczestników,
ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa,
4. Nadzór
nad
wykonywaniem
przez
uczestników
przydzielonych zadań.
BHP
Liczba uczestników wypoczynku pozostających pod opieką jednego
wychowawcy nie może przekraczać 20 osób, jeżeli przepisy w
sprawie ogólnych warunków bezpieczeństwa i higieny nie stanowią
inaczej.
W przypadku dzieci do 10 roku życia liczba uczestników
pozostających pod opieką jednego wychowawcy nie może przekraczać
15 osób.
Liczba uczestników wypoczynku pozostających pod opieką jednego
wychowawcy ulega zmniejszeniu, jeżeli uczestnikami są dzieci i
młodzież niepełnosprawna wymagająca stałej opieki lub pomocy.
Zmniejszenie liczby uczestników następuje w zależności od rodzaju i
stopnia niepełnosprawności.
ZASADY PROWADZENIA ZAJĘĆ
1.
2.
3.
4.
5.
Sprawdzanie i zabezpieczanie terenu zajęć.
Zadbanie o równość grup.
Przygotowanie prostego i jasnego wyjaśnienia zasad gry.
Przygotowanie sprzętu i niezbędnych atrybutów.
Wolontariusz jest zainteresowani tym, co się dzieje w czasie
zajęć.
6. Bez napiętnowania/ przezywania osób, które przegrywają i
bez zbytniego chwalenia osób wygrywających.
7. Wszelkie scenki i historyjki uatrakcyjniają zabawę –
przebrania nie muszą być pełne, ważne, by miały jakiś bardzo
charakterystyczny element.
8. Zawsze należy mieć alternatywny sposób spędzenia czasu z
dziećmi – w razie niepogody, zmęczenia dzieci.
ZASADY PROWADZENIA ZAJĘĆ
9. Dostosowanie czasu zabawy do dzieci – jeśli zabawa się
nudzi, albo jest męcząca, należy ją przerwać, jeśli zabawa
bardzo się podoba, można powiedzieć, że wróci się do niej
jeszcze później.
10. Należy
przeplatać
zajęcia
wymagające
energii
(wyczerpujące), ze spokojnymi, żeby dzieci mogły odpocząć,
poza tym wtedy dzieci mniej sprawne fizycznie również
mogą się wykazać.
11. Atrakcyjne może być łączenie kilku zabaw – odpada w
jednej, przechodzi do drugiej, trzeciej.
12. Osoby z tej samej drużyny muszą być jakoś oznaczone –
chustki, szaliki, szarfy, pomalowane twarze, koszulki; by się
odróżniały.
WYCIECZKI PIESZE
Kolumnę pieszych idących po jezdni musi prowadzić osoba w
wieku powyżej 18 lat.
Kolumna pieszych, z wyjątkiem dzieci w wieku do 10 lat, może
się poruszać tylko prawą stroną jezdni. Obok siebie mogą iść
najwyżej cztery osoby, pod warunkiem, że kolumna nie zajmuje
więcej niż połowę szerokości jezdni.
Piesi w wieku do 10 lat mogą iść w kolumnie tylko dwójkami
pod nadzorem co najmniej jednej osoby pełnoletniej. Taka
kolumna musi korzystać z chodnika lub drogi dla pieszych, a w
razie ich braku – z pobocza. Kolumna pieszych w wieku do 10
lat poruszająca się po poboczu lub jezdni ma obowiązek
przemieszczania się lewą stroną drogi.
WYCIECZKI PIESZE
Jeżeli przemarsz kolumny pieszych odbywa się w warunkach
niedostatecznej widoczności:
• pierwszy i ostatni z idących z lewej strony niosą latarki;
• pierwszy – ze światłem białym, skierowanym do przodu;
• ostatni – ze światłem czerwonym, skierowanym do tyłu;
• w kolumnie o długości przekraczającej 20 m idący po lewej
stronie z przodu i z tyłu są zobowiązani do używania
elementów odblaskowych, a ponadto idący po lewej stronie
muszą nieść dodatkowe latarki ze światłem białym,
rozmieszczone w taki sposób, aby odległość między nimi nie
przekraczała 10 m; światło latarek powinno być widoczne z
odległości co najmniej 150 m.
O CZYM INFORMUJEMY DZIECI?
•
•
•
•
•
•
Dziecko w czasie zajęć może liczyć na opiekuna, gdy potrzebuje pomocy,
rady lub wsparcia albo gdy jest chore.
Bez wiedzy wychowawcy nie można wychodzić poza teren kolonii, nawet
bardzo blisko.
Dziecko ma koniecznie natychmiast informować opiekuna o wszelkich
sytuacjach zagrożenia, np. obcych, zaczepiających je ludziach,
zwierzętach, pożarze itp.
Należy zwrócić uwagę, aby dzieci pilnowały swoich rzeczy (telefon,
pieniądze), a w razie potrzeby przekazały je osobie prowadzącej zajęcia,
Ważną rzeczą jest ostrzeżenie dziecka, żeby zawsze i wszędzie pilnowało
swoich napojów i nie przyjmowało jedzenia, napojów ani słodyczy od
nieznanych osób.
Przypomnijmy dziecku, by zdecydowanie odmawiało, gdy ktoś proponuje
mu alkohol czy narkotyki.
CZEGO NIE MOGĄ POSIADAĆ DZIECI?
• Lekarstwa (najwyżej plastry opatrunkowe).
Ewentualne lekarstwa, które dziecko stale przyjmuje, należy
przekazać opiekunowi wraz z przyklejoną do opakowania
kartką zawierającą imię i nazwisko dziecka oraz dokładny
sposób dawkowania leku;
• Ostre przedmioty, np. scyzoryk,
• Zapałki lub zapalniczka,
• Środki odurzające,
• Zabawki, telefony i urządzenia wydające dźwięki – za zgodą
osoby prowądzacej zajęcia.
DODATKOWE INFORMACJE - LINKI
•
•
http://www.spmatysowka.ostnet.pl/pdf/gb3.pdf
http://www.sciaga.pl/tekst/34056-35rozwoj_spoleczny_dziecka_od_0_do12_lat