polityk i slajdy

Polityka monetarna Unii Europejskiej
dr Joanna Wolszczak-Derlacz
Wykład 13
Polityka fiskalna w Unii Walutowej
http://www.zie.pg.gda.pl/~jwo/
email: [email protected]
1. Jaka jest rola polityki fiskalnej w Unii Walutowej
2. Czy polityki krajów UGiW mogą być niezależne?
3. Czy Unia Walutowa zmniejsza czy zwiększa dyscyplinę fiskalną
poszczególnych krajów członkowskich
Polityka fiskalna – polityka budżetowa
 oddziaływanie na sektor finansów publicznych
 decyzje dotyczące dochodów i wydatków budżetów
występujących na wszystkich szczeblach władzy publicznej
(centralnej, regionalnej i lokalnej), a także w odniesieniu do
systemu ubezpieczeń społecznych
 obejmuje nie tylko dochody (np. z podatków), ale i wydatki
sektora finansów publicznych
 jedna z głównych polityk makroekonomicznych państwa
Polityka fiskalna a unia walutowa
Źródło: Raport na temat pełnego uczestnictwa Polski w UGiW, NBP
Polityka fiskalna a teoria OOW
Niemcy
Francja
PF
PG
SG
SF
D’G
DF
D’F
DG
YF
YG
Szok asymetryczny
Dwa przypadki:
1. Francja i Niemcy tworzą unię walutową z unią
budżetową (wspólny budżet i wspólna polityka fiskalna)
2. Francja i Niemcy tworzą unię walutową bez unii
budżetowej
ad 1. UW + unia fiskalna
 Wspólny budżet działa jak mechanizm zabezpieczający
 Gdy nastąpi szok asymetryczny, następuje automatyczna
redystrybucja z G do Fr (G: wpływy wzrastają, F; spadek
wpływów np. z podatków)
 ‘risk sharing’ – podział ryzyka
 Wspólny budżet redukuje słabość całego systemu
 Centralizacja = wspólne papiery wartościowe ‘European
bonds’
ad 2. UW bez unii fiskalnej
W przypadku szoku asymetrycznego
- we Francji: deficyt budżetowy i wzrost długu
publicznego,
- w Niemczech redukcja deficytu i długu publicznego.
Zdecentralizowany system zabezpieczeń:
 Jeśli rynki finansowe są zintegrowane, pożyczki dla F.
są ułatwione poprzez wzrost oszczędności w G.
 Pożyczka=problem dla przyszłych pokoleń!
Teoria OOW a Euroland
Wg teorii OOW:
 znaczna część budżetów krajowych powinna być
przekazywana na szczebel scentralizowany całej unii, by
umożliwić mechanizm ‘risk sharing’ i zredukować koszty
UW
 jeżeli nie jest to możliwe, to powinna być pozostawiona
duża elastyczność polityk fiskalnych poszczególnych
państw, jako mechanizmu dostosowywawczego
W praktyce (strefa euro):
 Nie zastosowano zaleceń OOW
 Sztywne reguły dot. kryteriów fiskalnych
Analiza formalna: utrzymanie stałego długu w relacji do PKB
 Wzrost deficytu budżetowego prowadzi do wzrostu długu
publicznego i wzrostu kosztów jego obsługi
 Równanie ograniczenia budżetowego:
(G – T) + rB = dB/dt + dM/dt


[(G  T )  rB  B M ]
Gdzie:
G – wydatki budżetowe państwa (bez odsetek od długu publicznego)
T – przychody budżetowe z podatków
r – stopa procentowa obsługi istniejącego długu publicznego
B – wielkość długu publicznego
M – wielkość bazy monetarnej
(G - T) deficyt ‘pierwotny’
rB koszt obsługi długu publicznego
Deficyt budżetowy może być finansowany albo poprzez emisję długu publicznego
(dB/dt) albo poprzez emisję pieniądza dM/dt.
Dynamika akumulacji długu publicznego


[G  T  rB  B M ]
Z równania
można przejść na zapis w relacji do PKB:


( g  t )  rB  b bx  m


b  ( g  t )  (r  x)b  m
gdzie:
b=B/Y - relacja długu publicznego do PKB
g = G/Y
t = T/Y

Y stopa wzrostu PKB
x
Y


b  ( g  t )  (r  x)b  m

jesli

m  0, to b  ( g  t )  (r  x)b
 Gdy stopa procentowa obsługi długu publicznego przekroczy
stopę wzrostu PKB (czyli gdy r>x), to, ceteris paribus, b - relacja
długu do PKB będzie rosła
 Dynamika wzrostu relacji długu do PKB może być zahamowana,
jeśli deficyt pierwotny w relacji do PKB (g-t) przemieni się w
nadwyżkę
Utrzymanie stałego długu w relacji do PKB


b  ( g  t )  (r  x)b  m
 Relacja długu do PKB utrzyma się na ustalonym poziomie, jeśli:


b  0  (r  x)b  (t  g )  m
 Jeśli nominalna stopa %jest wyższa od nominalnej stopy wzrostu
gospodarczego (r>x), to:
 albo mamy nadwyżkę (t > g)
 albo kreacja pieniądza jest wysoka
 Ważny wniosek: jeśli kraj ma dług z przeszłości, to teraz
musi mieć dużą nadwyżkę, żeby uniknąć wzrostu relacji
długu publicznego do PKB
 Czyli kraj musi zredukować wydatki i/lub podwyższyć
podatki
Deficyt budżetowy (%PKB) w wybranych krajach (1979 – 2007)
16
Belgium
14
Italy
Netherlands
12
10
8
6
4
2
0
-2
-4
1980
1983
1986
1989
1992
1995
1998
2001
2004
2007
Źródło: de Grauwe P, 2012, OUP
15
160
Dług publiczny (% PKB)
Belgium
Italy
140
Netherlands
Government debt (% GDP)
120
100
80
60
40
20
0
1980
1983
1986
1989
Źródło: de Grauwe P, 2012, OUP
2012/2013
1992
1995
Polityka monetarna W12
1998
2001
2004
2007
16
8
Nadwyżka budżetowa, wyłączając płatności odsetkowe (%
PKB)
Belgium
Italy
6
Netherlands
4
2
0
-2
-4
-6
-8
1980
1983
1986
1989
Źródło: de Grauwe P, 2012, OUP
2012/2013
1992
1995
Polityka monetarna W12
1998
2001
2004
2007
17
 Doświadczenia tych krajów pokazują, że duży deficyt
prowadzi szybko do wzrostu długu w relacji do PKB
 Potrzebne są rozwiązania dot. dyscypliny fiskalnej w
strefie euro
 Kryteria konwergencji
 Pakt Stabilizacji i Rozwoju
Pakt Stabilności i Wzrostu (1)
 Stability and Growth Pact: uchwalony w 1997 r., zaczął
obowiązywać od 1999 r., póżniejsze modyfikacje (np.2005r.)
 Pakt stanowi zabezpieczenie dla krajów będących w strefie
euro przed nadmiernymi deficytami budżetowymi
 Główny element : określenie dla krajów strefy euro
średnioterminowego celu w postaci równowagi budżetowej
(jeszcze lepiej: nadwyżki budżetowej)
 Cel realny?
Pakt Stabilności i Wzrostu (2)
 Główne zasady:
 Kraje mają dążyć do utrzymania zbilansowanego
budżetu lub nadwyżki (‘close to balance or in surplus’)
 Jeśli deficyt przekroczy > 3% PKB  kary (do
0.5%GDP).
 Sankcje te nie będą stosowane w sytuacji, gdy w
danym państwie wystąpi katastrofa naturalna lub
recesja gospodarcza charakteryzująca się spadkiem
PKB większym niż 2%.
Argumenty za zaostrzoną dyscypliną fiskalną krajów
w strefie euro
 Wzrost długu publicznego danego kraju negatywnie wpływa na
pozostałych członków strefy euro
• Kraj musi pożyczać pieniądze na rynkach kapitałowych
oferując wyższą stopę %
• przyczyniając się do wzrostu stopy procentowej w całej unii,
a to zwiększa obciążenie pozostałych krajów
 Wzrost stopy procentowej będzie wywierać presję na EBC na
złagodzenie polityki pieniężnej
Dług publiczny (%PKB)
Porównanie : strefa euro, US, UK
Źródło: de Grauwe P, 2012, OUP
Debt crisis – Rosnący dług publiczny w
relacji do PKB w niektórych krajach
Źródło: de Grauwe P, 2012, OUP
2012/2013
Polityka monetarna W12
23
‘sovereign debt crisis’ i stopy procentowe
(obligacje 10letnie) krajów w strefie euro
Debt crisis
Dramatyczny
wzrost w
zróżnicowaniu
oprocentowania
obligacji różnych
krajów
Źródło: de Grauwe P, 2012, OUP
24
Kryzys finansowy, kryzysy budżetowe a emisja
wspólnych eurobonds?
 Rozwiązanie atrakcyjne dla niewypłacalnych krajów
borykających się z kryzysem (parasol krajów w lepszej
kondycji budżetowej)
 Poprzez emisję wspólnych papierów dłużnych, kraje strefy
euro byłyby wspólnie odpowiedzialne za dług, który razem
wyemitowały
 Cel: uspokojenie rynków i korzyści dla krajów w kryzysie
 Problem: free riding?
Reguły fiskalne w Polsce
Źródło: Raport na temat pełnego uczestnictwa Polski w UGiW, NBP
Wnioski
 Dwa poglądy na temat polityki fiskalnej w unii walutowej:
 Władze krajowe powinny mieć możliwość prowadzenia
elastycznej i autonomicznej polityki fiskalnej (teoria OOW)
 Prowadzenie polityki fiskalnej powinno być zdyscyplinowane
regułami formalnymi
 Pakt S.W – krytykowany za zbytnią ‘sztywność’
 Na skutek kryzysy budżetowego w wielu krajach, dyscyplina
fiskalna została zaostrzona
 Reakcje rynków na kryzys krajów z nadmiernym długiem
publicznym ryzyko bankructwa
Pytania:
-Czy według teorii OOW polityka fiskalna powinna być poddawana wspólnym
zasadom?
-Co to jest Pakt Stabilizacji i Wzrostu?
Źródła:
-De Grauwe P. (2003) Unia Walutowa, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
-Materiały do książki De Grauwe P. (2003) Unia Walutowa