Propozycje zmian przepisów z zakresu ochrony środowiska
Transkrypt
Propozycje zmian przepisów z zakresu ochrony środowiska
Propozycje zmian przepisów z zakresu ochrony środowiska dotyczących małych i średnich przedsiębiorców Wprowadzenie Niniejsze opracowanie powstało w ramach realizacji programu 3xŚrodowisko. Jego zadaniem była analiza i opracowanie propozycji zmian przepisów z zakresu ochrony środowiska dotyczących małych i średnich przedsiębiorców. Propozycje zmian stanowią odzwierciedlenie ich postulatów zgłaszanych w ramach spotkań konsultacyjnych. Postulaty te (ponad 100) różną się zarówno rodzajem poruszanej problematyki, stopniem szczegółowości, jak i tym, czy ich wprowadzenie jest aktualne i możliwe chociażby z punktu widzenia zgodności z prawem wspólnotowym. Co więcej poszczególne postulaty, jakkolwiek ujęte w innych słowach, dotyczą nierzadko tych samych zagadnień (np. zmniejszenia biurokracji przy wypełnianiu sprawozdań o opłatach za korzystanie ze środowiska). Odnosząc się do aspektu szczegółowości to można zauważyć, że przedsiębiorcy zgłaszali bardzo ogólne postulaty np. opłaty za korzystanie ze środowiska powinny być niższe, albo przepisy z zakresu ochrony środowiska powinny być mnie skomplikowane, jak i bardzo konkretne, jak chociażby te dotyczące tego, aby opłat za korzystanie z farb i lakierów były rozliczane ryczałtowo. Przedsiębiorcy poruszali bardzo szerokie spektrum zagadnień, często wskazując na poszczególne branże (zakłady fryzjerskie, zakłady poligraficzne, branża samochodowa – warsztaty). Jeżeli chodzi o walor aktualności i możliwości wprowadzenia postulowanych zmian, to należy podnieść, że niekiedy zmiany wskazywane przez przedsiębiorców są już realizowane. Dotyczy to przykładowo kar za spóźnienie złożenia sprawozdania rocznego, które wynosiły nawet 10 000 zł. Takich kar już nie ma. Zostały złagodzone w nowej ustawie o odpadach z 14 grudnia 2012 r. Również niektóre postulowane zmiany są niemożliwe do wprowadzenia ze względu na przepisy wspólnotowe. Tytułem przykładu przedsiębiorcy podnosili, aby gminy wystawiały faktury VAT z tytułu odbieranych odpadów komunalnych. Tymczasem WSA w Rzeszowie, już w wyroku z dnia 13 listopada 2012 r. (I SA/Rz 968/12) uznał, że opłata za gospodarowanie odpadami nie podlega ustawie o VAT. W uzasadnieniu tego wyroku WSA w Rzeszowie wskazał, że zgodnie z postanowieniami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach rada gminy ustala stawkę opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz pobiera tę opłatę. Wykonuje zadania z zakresu władzy publicznej określone w przepisach art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy o samorządzie gminy, w związku z całym szeregiem obowiązków wynikających z przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi ustalona jest w sposób określony w ustawie i w pewnym stopniu jest narzucana właścicielom nieruchomości i ma charakter daniny publicznej. Nie ma więc podstaw, aby gminy wystawiały fakturę VAT za odbierane odpady komunalne. Takie stanowisko wynika również z analizy dyrektywy o VAT. Reasumując, analiza postulatów przedsiębiorców prowadzi do wniosku, że można je pogrupować w sposób dotyczący pewnych zagadnień, a mianowicie: a) Sprawozdawczości w zakresie opłat za korzystanie ze środowiska, b) Sprawozdawczość w zakresie emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji, c) Terminów składania sprawozdań, d) Sprawozdań składanych do GUS, e) Obliczania opłat za wprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów, f) Sankcji administracyjnych (kar pieniężnych), g) Systemu pozwoleń wodnoprawnych, h) Deklaracji i sprawozdawczości w zakresie obrotu olejami, i) Interpretacji w zakresie opłat za korzystanie ze środowiska, j) Opłat i kar za usuwanie drzew i krzewów. W niniejszym opracowaniu przyjęto schemat, zgodnie z którym najpierw są skrótowo wskazywane postulaty przedsiębiorców, analiza obowiązującego stanu prawnego, a następnie propozycje zmian, również ze sformułowaniem konkretnych przepisów (o ile było to możliwe na tym etapie). Należy zauważyć, że wprowadzenie rozwiązań dedykowanych poszczególnym branżom prowadziłoby do nadmiernej kazuistyki (a i tak zapewne nie dałoby się uwzględnić wszystkich rodzajów działalności), a także praktycznie niemożliwe z punktu widzenia technicznego (ilości proponowanych i często powielanych przepisów). Z tego powodu opracowanie nie zawiera takich propozycji. W dalszym części zostały pominięte również postulaty, które są zbyt ogólne lub brak jest prawnych możliwości ich uwzględnienia. 1. Sprawozdawczość w zakresie opłat za korzystanie ze środowiska 1.1. Postulaty oraz analiza stanu prawnego Przedsiębiorcy wskazują na zbyt rozbudowane obowiązki sprawozdawcze związane z obowiązkiem ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska. Ustawodawca już podąża w kierunku odbiurokratyzowania działalności gospodarczej, w tym w zakresie korzystania ze środowiska. Warto przypomnieć, że ważne zmiany weszły w życie za sprawą ustawy z dnia 16 listopada 2012 r. o redukcji niektórych obciążeń administracyjnych w gospodarce (Dz.U. z 2012 r., poz. 2012). Ustawa ta obowiązuje od dnia 1 stycznia 2013 roku i wprowadza w swoim artykule 9 istotne zmiany z punktu widzenia sprawozdawczości do ustawy Prawa ochrony środowiska. Dotyczy to w szczególności art. 285 ustęp 2, art. 287 ustęp 1 oraz art. 289 ustęp 1 tej ustawy. Art. 285 ustęp 2. Otrzymał brzmienie: „Podmiot korzystający ze środowiska wnosi opłatę za dany rok kalendarzowy do dnia 31 marca następnego roku”. Art. 287 ustęp 1 otrzymał brzmienie: „Podmiot korzystający ze środowiska powinien prowadzić, aktualizowaną co roku, ewidencję zawierającą odpowiednio” Art. 289. 1. Nie wnosi się opłat z tytułu tych rodzajów korzystania ze środowiska spośród wymienionych w art. 273 ust. 1, których roczna wysokość wnoszona na rachunek urzędu marszałkowskiego nie przekracza 800 zł. Przepisy art. 286 ust. 1–2 stosuje się odpowiednio. Powyższe zmiany zgodnie z intencją projektodawców miały na celu ograniczenie obowiązku przekazywania wykazu informacji składanych przez podmioty korzystające ze środowiska tylko do marszałka województwa, jeden raz w roku, w terminie do dnia 31 marca roku następującego po upływie roku sprawozdawczego. Marszałek województwa otrzymany wykaz przekazuje do pozostałych podmiotów administracji w ramach zadań własnych. Wykaz zawiera informacje i dane, które służą do ustalenia wysokości opłaty za korzystanie ze środowiska oraz jej wysokość. Złożenie wykazu i uiszczenie ewentualnej opłaty jest ze sobą ściśle powiązane i następuje w tym samym terminie. W związku z powyższym, redukując półroczny obowiązek składania wykazu i jednocześnie półroczny obowiązek uiszczania należnej opłaty, ustawodawca podwyższył kwotę zwalniającą z obowiązku wnoszenia opłaty. Dotychczas nie wnosiło się opłat z tytułu tych rodzajów korzystania ze środowiska, których półroczna wysokość nie przekraczała 400 zł. Zakładając aktualizowanie wykazu jeden raz w roku, w celu niepogorszenia sytuacji podmiotów korzystających ze środowiska, ustalono wysokość zwalniającą jako dwukrotność opłaty zwalniającej dotychczas (z 400 do 800 zł). W dotychczasowym stanie prawnym wykaz był przekazywany do trzech instytucji: marszałka województwa, wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska oraz wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (w zakresie opłat ze względu na miejsce składowania odpadów). Po nowelizacji obowiązek przekazania wykazu informacji jest zrealizowany w stosunku do marszałka województwa, a ten w ramach swojego zakresu działania przekazuje wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska albo wójtowi, burmistrzowi, prezydentowi miasta właściwemu ze względu na miejsce składowania odpadów. Problem w tym, że przedsiębiorcy, którzy nie muszą uiszczać opłaty za poszczególne rodzaje korzystania ze środowiska, jeżeli nie przekraczają one 800 zł w skali rok za każdy z poszczególnych rodzajów korzystania ze środowiska wymienionych w art. 273 ustęp 1 to, jest: 1. Wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza m.in. - procesy technologiczne, przeładunek benzyn silnikowych, kotły, silniki spalinowe, chów lub hodowla drobiu. 2. Pobór wód z - własnych ujęć - wódy podziemnych, powierzchniowych. 3. Wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi m.in. - ścieków bytowych, komunalnych, przemysłowych, wód chłodniczych, wód opadowych lub roztopowych, wód zasolonych, wód wykorzystanych, odprowadzanych z obiektów chowu lub hodowli ryb lub innych organizmów wodnych. 4. Składowanie odpadów. są zobowiązani do prowadzenia ewidencji (obecnie aktualizowanej co roku) oraz do corocznego składania wykazu marszałkowi województwa opartego o informacje wynikające z ewidencji (dalej w skrócie „wykaz”). Przedsiębiorcy podkreślają, że zbędnie biurokratyczne, jest składanie wykazów wówczas, gdy nie przekraczają progu wysokości opłaty (obecnie 800 zł), która powoduje obowiązek jej uiszczenia. Co więcej rozporządzenie, które określa wzór takiego wykazu (obecnie jest to rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 lutego 2014 r. w sprawie wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat (Dz. U. z dnia 5 marca 2014 r.)) zawiera wzory dotyczące poszczególnych rodzajów korzystania ze środowiska. Przedsiębiorcy bardzo często składają wszystkie załączniki (z obawą przed ewentualną odpowiedzialnością wykroczeniową). 1.2. Propozycja zmian W związku z tym można zaproponować wprowadzenie np. w art. 286 ustępie 1 zdania 2 Prawa ochrony środowiska następującego postanowienia: „Podmiot korzystający ze środowiska składa wykaz za te rodzaje korzystania ze środowiska, za który jest zobowiązany do ponoszenia opłaty”. Wprowadzenie tego rozwiązania oznaczałoby: a) Obowiązek składania wykazu tylko wówczas, gdy dany podmiot korzystający ze środowiska miałby ponosić opłatę, b) Obowiązek ten dotyczyłby tylko tego rodzaju korzystania ze środowiska, z którym wiąże się obowiązek poniesienia opłaty (jeżeli np. miałaby być ona poniesiona w związku z wprowadzeniem pyłów lub gazów to nie byłoby już wymogu sporządzania wykazu odnoszącego się do innych sposobów korzystania ze środowiska. Jeżeli dany podmiot pomimo obowiązku nie przedłożyłby wykazu (a w rzeczywistości opłata/y przekraczałaby 800 zł), wówczas miałby zastosowanie art. 288 Prawa ochrony środowiska. Jak się wydaje, ewentualne głosy przeciwko takiemu rozwiązaniu, opierające się na twierdzeniu, że takie wykazy służą jednak do dalszego wykorzystania (zob. art. 286a Prawa ochrony środowiska) mogą być oddalone takim samym argumentem jak tym dotyczącym opłaty 800 zł. Skoro zdaniem ustawodawcy opłata 800 zł jest na tyle mała, że można jej nie wnosić, można również pominąć obowiązek sprawozdawczy tym zakresie. Kwestią do odrębnej dyskusji jest to, czy takie zwolnienie na poziomie 800 zł ma swoje dostateczne uzasadnienie. 2. Sprawozdawczość w zakresie emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji 2.1. Postulaty i analiza stanu prawnego Zgłaszane uwagi przez przedsiębiorców dotyczą również powielania sprawozdawczości. Mianowicie zgodnie z art. 7 ustawy z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji na przedsiębiorcach ciąży dodatkowy obowiązek sprawozdawczy. Analizowany art. 7 ma brzmienie: Art. 7. 1. Podmiot korzystający ze środowiska sporządza i wprowadza do Krajowej bazy, w terminie do końca lutego każdego roku, raport zawierający informacje wskazane w art. 6 ust. 2 pkt 1–5, dotyczące poprzedniego roku kalendarzowego. 2. W przypadku gdy obowiązek sporządzenia i wprowadzenia raportu jest związany z eksploatacją instalacji, podmiotem obowiązanym do sporządzenia i wprowadzenia raportu jest prowadzący instalację. 3. Wielkości emisji, o których mowa w art. 6 ust. 2 pkt 1, ustala się na podstawie prowadzonych pomiarów lub na podstawie informacji o wielkości produkcji, zużyciu paliw lub surowców i odpowiadających tym wielkościom wskaźników emisji. 4. Minister właściwy do spraw środowiska może określić, w drodze rozporządzenia, sposoby ustalania wielkości emisji dla poszczególnych rodzajów instalacji, kierując się potrzebą zapewnienia wysokiej jakości danych o emisji, w tym zapewnienia ich wiarygodności i spójności, oraz biorąc pod uwagę rozwój w zakresie dostępnych metod i technologii służących redukcji emisji. Z powyższym obowiązkiem jest związane raportowanie na podstawie art. 286 ustęp 2 ustawy Prawo ochrony środowiska. Zgodnie z art. 286 ustęp 2 Prawa ochrony środowiska (w brzmieniu, który ma obowiązywać od dnia 1 stycznia 2017 roku) „Podmiot korzystający ze środowiska, wprowadzający gazy lub pyły do powietrza, przedkłada marszałkowi województwa wykaz sporządzony na podstawie informacji zawartych w raporcie, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji, uwzględniający informacje o rodzajach substancji wprowadzonych do powietrza, wielkości emisji oraz wysokości opłat za wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza uiszczonych za poprzedni rok kalendarzowy. Oznacza to, że obecnie w zakresie wprowadzania do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji informacje przekazywane przez podmioty korzystające ze środowiska są przekazywane zarówno do Krajowej bazy o emisjach gazów cieplarnianych i innych substancji, jak i marszałków województw , przy czym w zasadniczych elementach zakres i rodzaj informacji pokrywa się. Dostrzega to również ustawodawca, który wskazuje, że od 1 stycznia 2017 roku podmiot korzystający ze środowiska, wprowadzający gazy lub pyły do powietrza, przedkłada marszałkowi województwa wykaz sporządzony na podstawie informacji zawartych w raporcie, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji. 2.2. Propozycje zmian Zdaniem przedsiębiorców, powinno być stworzone „jedno okienko” na wzór wniosków do KRS i raz złożone informacje powinny być przekazywane między organami publicznymi (którym powierzono takie funkcje) już we własnym zakresie. Czy będzie to Krajowa baza i informacja będzie przekazywana do marszałków czy też od marszałków do Krajowej bazy jest kwestią do dyskusji. Jak się wydaje bardziej pożądane byłoby przyjęcie modelu przekazywania informacji od marszałka do Krajowej bazy, albowiem wykazy składane do marszałków stanowią podstawę do prowadzenia egzekucji w zakresie opłat. a) Można więc zaproponować przyjęcie rozwiązania, że np. art. 286 ustęp 2 Prawa ochrony środowiska otrzyma rozbudowane brzmienie, poprzez dodanie zdania 2, który regulowałby to „jedno okienko” w zakresie sprawozdawczości. Artykuł ten miałby brzmienie: „Wykaz, na podstawie którego ustalono opłaty za składowanie odpadów, marszałek województwa przekazuje niezwłocznie wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta właściwemu ze względu na miejsce składowania odpadów. Wykaz w zakresie emisji gazów cieplarnianych i innych substancji marszałek województwa przekazuje do Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami”. b) Wówczas możliwe byłoby wykreślenie (lub modyfikacja) art. 7 ustawy z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji. c) Jeżeli obecnie przekazywane informacje do marszałka są niewystarczające z punktu widzenia potrzeb Krajowej bazy, możliwe byłoby objęcie tych „dodatkowych” danych wykazem składanym do marszałka, poprzez zmianę wzoru formularza określonego w rozporządzeniu wykonawczym do ustawy Prawo ochrony środowiska. Choć, moim zdaniem, dane szczegółowe dotyczące źródeł emisji są już podawane we wnioskach o wydawanie stosownych pozwoleń i jeżeli jest taka potrzeba powinny być przekazywane przez właściwe organy, które mogą zawsze weryfikować zgodność danych deklarowanych z rzeczywistym zakresem korzystania ze środowiska. d) Jednocześnie możliwe byłoby wprowadzenie jeszcze jednego ułatwienia. Mianowicie obecnie raport do Krajowej bazy składają podmioty korzystające ze środowiska tak różne od siebie jak elektrociepłownia i kwiaciarnia. Jeżeli by jednocześnie został uwzględniony postulat z poprzedniego punktu, że podmioty, których opłata za wprowadzanie gazów i pyłów nie przekracza 800 zł, nie składają wykazu do marszałka województwa wówczas obecnie prezentowana koncepcja zwalniałaby jednocześnie z obowiązku przekazywania informacji do Krajowej bazy. e) Jeżeli by tak się nie stało, należy zaproponować wprowadzenie takiej modyfikacji, z której by wynikało, że podmioty, które nie są zobowiązane do uiszczania opłaty z tytułu wprowadzania gazów i pyłów nie są jednocześnie zobowiązane do składania raportów do Krajowej bazy. W związku z tym proponuję wprowadzenie stosownej modyfikacji do brzmienia art. 7 ustęp 1 ustawy z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji, który otrzymałby wówczas brzmienie: Podmiot korzystający ze środowiska, z wyłączeniem podmiotów zwolnionych z obowiązku uiszczania opłaty za wprowadzanie gazów i pyłów za dany rok kalendarzowy zgodnie z art. 289 ustęp 1 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, sporządza i wprowadza do Krajowej bazy, w terminie do końca lutego każdego roku, raport zawierający informacje wskazane w art. 6 ust. 2 pkt 1–5, dotyczące poprzedniego roku kalendarzowego. 3. Terminy składania sprawozdań. 3.1. Postulaty i analiza stanu prawnego Przedsiębiorcy skarżą się na niejasne przepisy dotyczące również terminów składania sprawozdań o odpadach. Najlepszym przykładem są przypadki nakładania kar pieniężnych na przedsiębiorców na podstawie art. 9x ustęp 1 pkt 5 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej w skrócie u.c.p.g.), którzy nadali sprawozdania w terminie pocztą, a organ uznał, że dla zachowania terminu konieczne jest, aby sprawozdanie już do niego dotarło. Aby uświadomić sobie źródła niejasności należy dokonać porównania dwóch wybranych regulacji dotyczących sprawozdawczości. Art. 76 ustęp 1 ustawy o odpadach z 14 grudnia 2012 r. stanowi, że podmioty obowiązane do sporządzania sprawozdań, o których mowa w art. 73 (roczne sprawozdania o produktach, opakowaniach i o gospodarowaniu odpadami z nich powstającymi) i art. 75 (sprawozdanie organizacji odzysku), składają je w terminie do dnia 15 marca za poprzedni rok kalendarzowy właściwemu marszałkowi województwa. Zgodnie z art. 76 ustęp 5 ustawy o odpadach do terminu złożenia sprawozdań, o którym mowa w art. 76 ust. 1, stosuje się art. 57 § 4 i 5 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego. Oznacza to, że jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni (art. 57 § 4 kpa). Z kolei zgodnie z art. 57 § 5 kpa termin uważa się za zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostało: 1) wysłane w formie dokumentu elektronicznego do organu administracji publicznej, a nadawca otrzymał urzędowe poświadczenie odbioru; 2) nadane w polskiej placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe; 3) złożone w polskim urzędzie konsularnym; 4) złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej; 5) złożone przez członka załogi statku morskiego kapitanowi statku; 6) złożone przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu karnego. Najważniejsze w praktyce są sposoby liczenia terminów wynikające z art. 57 § 4 oraz art. 57 § 5 pkt 2 kpa dotyczący nadania pisma „na poczcie”. Spójrzmy teraz na artykuł 9n ustęp 1 i 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Po myśli art. 9n ustęp 1 u.c.p.g. podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości jest obowiązany do sporządzania kwartalnych sprawozdań. Zgodnie z art 9 ustęp 2 tej ustawy sprawozdanie jest przekazywane wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta w terminie do końca miesiąca następującego po kwartale, którego dotyczy. W przepisach dotyczących sprawozdawczości (Rozdział 4b u.c.p.g.) brak jest wskazania, że przy liczeniu terminów uwzględnia się regulację zawartą w szczególności w art. 57 § 5 pkt 2 kpa pozwalającą na wysłanie sprawozdania pocztą. W praktyce powoduje to, że przedsiębiorcy, którzy przed terminem ustawowym nadali na poczcie sprawozdania, które zostały doręczone do organu już „po terminie” są karani za nieterminową realizację obowiązku. Przy czym nie ma przekonujących argumentów przemawiających za tym, że rzeczone sprawozdania są tak „ważne”, iż powinny być one być fizycznie doręczone do organu w ustawowym terminie, a do jego zachowania nie jest wystarczające nadanie w placówce pocztowej. 3.2. Propozycja zmian Dla rozwiania wątpliwości proponuję, aby w art. 9n ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminie dodać ustęp 6 w następującym brzmieniu: „6. Do terminu złożenia sprawozdań, o którym mowa w art. 9n ust. 2, stosuje się art. 57 § 4 i 5 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego”. 4. Sprawozdania o odpadach do GUS 4.1. Postulaty i stan prawny Niezależnie od obowiązków sprawozdawczych do organów właściwych w sprawie gospodarowanie odpadami przedsiębiorcy są zobowiązani dodatkowo do składania sprawozdań dla celów statystycznych w zakresie odpadów. Przedsiębiorcy wskazują, że te same dane przekazują po raz kolejny, tym razem do organu statystycznego. Obowiązek przekazywania danych statystycznych wynik a z art. 30 pkt 3 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88, poz. 439, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów, które corocznie ustala „Program badań statystycznych statystyki publicznej”. Program badań statystycznych na rok 2015 został określony w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 sierpnia 2014 r. w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2015 (Dz.U. poz. 1330). Informacje dla celów statystycznych w zakresie odpadów pochodzą z sprawozdań GUS: OS-6; oraz wtórnego wykorzystania danych o odpadach komunalnych ze sprawozdania M-09; MŚ: OŚ-2a; danych z administracyjnego systemu informacyjnego Ministerstwa Środowiska (centralna baza danych CSO i raporty), w tym danych o opakowaniach i produktach wprowadzonych na rynek oraz odpadach opakowaniowych i poużytkowych (na podstawie sprawozdań OŚ-OP2); danych z kontroli postępowania z odpadami niebezpiecznymi oraz jednostek eksportujących, importujących i przewożących przez Polskę odpady niebezpieczne i inne niż niebezpieczne; danych o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym z bazy danych o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym prowadzonej przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska (na podstawie sprawozdań OŚ-SEE 2); wyników kontroli, o których mowa w art. 72 ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach (Dz. U. Nr 79, poz. 666, z późn. zm.), sporządzanych na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 10 lutego 2011 r. w sprawie zbiorczego sprawozdania o bateriach i akumulatorach oraz o zużytych bateriach i zużytych akumulatorach (Dz. U. Nr 38, poz. 200), rocznego raportu o funkcjonowaniu gospodarki bateriami i akumulatorami oraz zużytymi bateriami i zużytymi akumulatorami sporządzany przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska zgodnie z art. 72 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach; danych o pojazdach wycofanych z eksploatacji pozyskiwanych z bazy danych dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami oraz gospodarki opakowaniami i odpadami opakowaniowymi prowadzonej przez Ministerstwo Środowiska. Jak z powyższego wynika dane są zbierana zarówno od przedsiębiorców np. (sprawozdanie OS-6) jak i od organów administracji. 4.2. Proponowane zmiany Należy postulować, aby dane statystyczne pochodziły tylko od organów administracji, a nie również od przedsiębiorców, którzy wcześniej przecież raportują do właściwych organów. Skalę biurokracji ukazuje fakt, że Rozporządzenie w sprawie programu badań statystycznych na rok 2015 ma 492 strony . Nie sposób wskazać na treść zmian, albowiem wymagałoby to opracowania treści rozporządzenia. Kierunek powinien być wszakże taki, że w rozporządzeniu jako źródła informacji będą określone dane pochodzące od właściwych organów, a nie od przedsiębiorców. 5 Obliczanie opłat za wprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów 5.1. Postulaty i analiza stanu prawnego Problemy interpretacyjne wzbudza wśród przedsiębiorców (niezależnie od samej sprawozdawczości) również kwestia prawidłowego wyliczenia należnej opłaty z tytułu wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza. Zgodnie z obowiązującymi przepisami wysokość opłaty za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza zależy od ilości i rodzaju gazów lub pyłów wprowadzonych do powietrza. Sposób obliczania opłaty za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza zależy od rodzaju źródła emisji. Podmiot korzystający ze środowiska jest zobowiązany określić we własnym zakresie wskaźniki emisji/unosu, które posłużą do naliczenia prawidłowej wysokości opłaty. Może również skorzystać z ryczałtowego wyliczenia opłaty dla: gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza z kotłów o nominalnej mocy cieplnej do 5 MW opalanych węglem kamiennym, koksem, drewnem, olejem lub paliwem gazowym, dla których nie jest wymagane pozwolenie na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza albo pozwolenie zintegrowane, gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza z procesów spalania paliw w silnikach spalinowych, opłaty za gazy lub pyły wprowadzane do powietrza z chowu lub hodowli drobiu. Przedsiębiorcy zgłaszają uwagi dotyczące problemów z obliczaniem opłat za korzystanie ze środowiska. Problem ten pojawia się kilkukrotnie w zestawieniu uwag. Poniżej cytuję jedną z nich: „Małe zakłady świadczące usługi budowlane zużywające niewielkie ilości farb i lakierów bez specjalistycznej instalacji nie są w stanie same wypełnić szczegółowych sprawozdań ze specyfikacją emisji substancji w wyniku malowania potrzebnej do wyliczenia opłat za korzystanie ze środowiska. Powinno się ustalić ilości używanych farb i lakierów, do poziomu zużycia których firma mogłaby się rozliczać ryczałtowo, tak jak to jest przy spalaniu w piecach węgla, koksu, drewna i gazu. Przedsiębiorca budowlany nie ma wiedzy chemicznej by wiedzieć, które substancje są węglowodanami aromatycznymi, a które alifatycznymi”. 5.2. Propozycje zamian W związku z tym przedsiębiorcy proponują, aby wprowadzić możliwość zryczałtowanego naliczania i uiszczania opłaty, również do pewnej wartości granicznej w odniesieniu do zużycia lakierów i farb. W tym zakresie stosowne zmiany powinny być wprowadzone do rozporządzenia wydawanego na podstawie art. 290 ustęp 2 ustawy Prawo ochrony środowiska. Obecnie jest to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 października 2008 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz.U. Nr 196, poz. 1217) i nie przewiduje ono możliwości zryczałtowanych wielkości w przypadku zużywania farb i lakierów. Ich ustalenie nie jest możliwe bez uwzględnienia danych technicznych (trzeba brać pod uwagę poszczególne źródła emisji), więc nie ma możliwości na tym etapie sformułowania konkretnych postanowień prawnych. Tym niemniej należy postulować, aby możliwość zryczałtowanego ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska była jak najszersza i do pewnej wielkości zużycia farb lub lakierów danina była ponoszona w sposób nie wymagający dodatkowych obliczeń. 6. Sankcje administracyjne (kary pieniężne) 6.1. Postulaty i analiza stanu prawnego Przedsiębiorcy wielokrotnie zgłaszali uwagi dotyczące sankcjonowanie naruszenia obowiązków związanych z wymogami ochrony środowiska, przy czym wymierzanie sankcji administracyjnych jest uregulowane fragmentarycznie, często stwarzając stan niepewności po stronie podmiotów zobowiązanych. Kary pieniężne są uregulowane w szczególności w następujących przepisach ustaw mających znaczenie dla ochrony środowiska: 1) art. 9x, 9y, 9z, 9za ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, 2) art. 292-293, art. 298-315 ustawy Prawo ochrony środowiska 3) art. 28 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, 4) art. 139, 140, 175 ustawy – Prawo geologiczne i górnicze, 5) art. 22 i 37 ustawy o substancjach zubożających warstwę ozonową, 6) art. 88, 89 ustawy o ochronie przyrody. 7) art. 17 ustęp 2, 53a ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, 8) art. 69 ustęp2, 80 ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. 9) art. 32, 33 ustawy o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów. 10) Art. 42 ustęp 2, 97-102 ustawy o bateriach i akumulatorach, 11) art. 24, 25 ustawy o rolnictwie ekologicznym. 12) art. 37 ustęp 2, 56, 57 ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. 13) art. 194,195, 200 ustawy o odpadach. Należy podkreślić, że w wyżej wymienionych ustawach ustawodawca posługuje się różnymi pojęciami na określenie instrumentów mających charakter sankcyjny: administracyjnej kary pieniężnej, opłaty podwyższonej – w ustawie Prawo ochrony środowiska; opłaty lub opłaty podwyższonej w ustawie o ochronie gruntów rolnych i leśnych; pojęciem opłaty dodatkowej, opłaty podwyższonej, kary pieniężnej w ustawie – Prawo geologiczne i górnicze; pojęciem dodatkowej opłaty produktowej i kary pieniężnej w ustawie o gospodarowaniu opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, w ustawie o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym oraz ustawie o bateriach i akumulatorach; pojęciem dodatkowej opłaty za brak sieci oraz kary pieniężnej w ustawie o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, czy też dodatkowej opłaty za substancje kontrolowane w ustawie o substancjach zubożających warstwę ozonową. W pozostałych ustawach występuje pojęcie kary pieniężnej. Problem w tym, że brak jest ogólnych zasad nakładania sankcji administracyjnych (w tym określoności, niedziałania prawa wstecz, nakazu stosowania sankcji bardziej względnej dla sprawcy, zasady przedawnienia sankcji, zasady proporcjonalności). Dodatkowo w prawie polskim brak jest części ogólnej prawa administracyjnego, w tym obejmującej zasady stosowania sankcji administracyjnych, które wyznaczałyby minimalne standardy ich stosowania. W Polsce były już próby wspólnego ujęcia w ramach jednej ustawy zasad ogólnych prawa administracyjnego (nie tylko w zakresie samych sankcji administracyjnych)1. 1 Pierwszy projekt pochodził z 1988 r. zob. J. Borkowski, Przepisy ogólne prawa administracyjnego a porządkowanie legislacji administracyjnej, [w:] Legislacja administracyjna. Materiały ze Zjazdu Katedr Prawa i Postępowania Administracyjnego (Rowy 10-12 października 1988 r.), Wyd. UG 1993, ss. 7-18 oraz załączony pierwszy projekt ustawy – Przepisy ogólne prawa administracyjnego, tamże, ss. 258 i nast.. Drugi projekt pochodził z 1996 r. Zob. Projekt ustawy – Przepisy ogólne prawa administracyjnego, w: Przegląd Legislacyjny, Wyd. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, marzec 1997, Nr 1 (11), ss. 121-154. Co do obecnego projektu zob. J. Zimmermann, op.cit. ss. 1 – 38. W poprzednich dwóch projektach nie było odrębnego rozdziału dotyczącego sankcji administracyjnych, choć zasady ich 6.2. Propozycje zmian Obecnie trwające prace nad projektem ustawy Przepisy Ogólne Prawa Administracyjnego, są już trzecią próbą skodyfikowania prawa administracyjnego materialnego. Jest to projekt relatywnie krótki zawierający 51 artykuł. Rozdział 5 jest zatytułowany „Sankcje administracyjne. Zawiera sześć artykułów (od 32 do 37), ale perspektywa przyjęcia tego aktu nie jest sprecyzowana, ze względu na jego ciężar gatunkowy, który wymaga pogłębionej analizy. Ostatnio pojawiły się doniesienia prasowe mówiące o tym, iż są prowadzone prace nad nową ustawą o działalności gospodarczej, w której mają być również zawarte zasady dotyczące kar administracyjnych. Oczywiście zakres takiej regulacji, o ile zamierzony pomysł zostanie zrealizowany, będzie miał szerokie, choć wciąż niekompleksowe znaczenie, bo będzie dotyczył tylko przedsiębiorców2. Jeżeli te przepisy nie zostaną przyjęte w najbliższym czasie można zaproponować wprowadzenie do ustawy Prawo ochrony środowiska np. w Tytule V Rozdziale I „Przepisy ogólne” poprzez dodanie po art. 283, przepisów o następującej treści: Art. 283(1).1. Organ administracji publicznej nie może zastosować sankcji administracyjnej wobec jakiegokolwiek podmiotu, jeżeli nie była ona przewidziana w prawie powszechnie obowiązującym w czasie, w którym miało miejsce naruszenie prawa przez ten podmiot. 2. Jeżeli pomiędzy naruszeniem prawa a zastosowaniem sankcji administracyjnej uległy zmianie przepisy prawa, stosuje się te przepisy, które dają podstawę do złagodzenia sankcji. Art. 283(2). Organ administracji publicznej nie może stosować kilkakrotnie sankcji administracyjnej za to samo naruszenie prawa. Zakaz ten nie wyłącza odpowiedzialności w odrębnej co do przedmiotu sprawie z związku z czynem będącym powodem zastosowania sankcji administracyjnej. Art. 283(3). Odmowa podporządkowania się sankcji wymierzonej w in formie niż decyzja administracyjna uzasadnia wymierzenie jej przez wydanie z urzędu decyzji administracyjnej. stosowania można było wywodzić z ogólnych zasad działania administracji np. zasady proporcjonalności. Poprzednie dwa projekty, z propozycją włączenia do kolejnego regulacji z zakresu sankcji administracyjnych, omawia D.R. Kijowski, Przepisy ogólne prawa administracyjnego – trzecie podejście. [w:] Prawo do dobrej administracji. Biuletyn RPO Materiały, Zeszyt nr 60. Warszawa 2008, ss. 18-52. 2 http://lexpolonica.lexisnexis.pl/aktualnosc/resort-gospodarki-szykuje-pakiet-kolejnych-ulatwien-dla-przedsiebiorcow. Projekt nie został jeszcze opublikowany. Art. 283(4). 1. Jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju sankcji i jej rozmiaru, wymiaru sankcji dokonuje się uwzględniając cele sankcji oraz wszystkie istotne, przesądzające o odpowiedzialności sprawcy naruszenia prawa, okoliczności sprawy. 2. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, można zawiesić wykonanie sankcji wymierzonej w postaci kary pieniężnej na okres do dwóch lat. Powtórne dopuszczenie się w okresie zawieszenia wykonania kary czynu odpowiadającego znamionom zachowania, które przesądziło o wymierzeniu uprzednio kary, uzasadnia wymierzenie kary łącznej, nie wyższej niż dwukrotna wysokość przewidzianej przez ustawę kary. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio. Art. 283(6). 1. Nie można wymierzyć kary pieniężnej po upływie jednego roku od popełnienia czynu objętego karą. 2. Wszczęcie postępowania w sprawie wymierzenia kary w czasie, o którym mowa w ust. 1, wstrzymuje bieg terminu przedawnienia. Karalność czynu uzasadniającego wymierzenie kary ustaje w takim przypadku po upływie jednego roku od dnia wszczęcia postępowania. Art. 283(7). Przepisów niniejszego rozdziału nie stosuje się w sprawach kar wymierzanych w sprawach wykroczeń. 7. System pozwoleń wodnoprawnych 7.1. Postulaty i analiza stanu prawnego Przedsiębiorcy zgłaszają również potrzebę uproszczenia systemu pozwoleń wodnoprawnych. Ich zdaniem, przedsiębiorcy nie powinni być zobligowaniu do uzyskiwania takich pozwoleń, jeżeli nie wprowadzają „ścieków przemysłowych” (sformułowanie z ankiet). Ten postulat przedsiębiorców należy opatrzeć komentarzem. Zgodnie z art. 9 ustawy Prawo wodne zostały w następujących puntach zdefiniowane następujące rodzaje ścieków: 15) ścieki bytowe – rozumie się przez to ścieki z budynków mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego oraz użyteczności publicznej, powstające w wyniku ludzkiego metabolizmu lub funkcjonowania gospodarstw domowych oraz ścieki o zbliżonym składzie pochodzące z tych budynków; 16) ścieki komunalne – rozumie się przez to ścieki bytowe lub mieszaninę ścieków bytowych ze ściekami przemysłowymi albo wodami opadowymi lub roztopowymi, odprowadzane urządzeniami służącymi do realizacji za-dań własnych gminy w zakresie kanalizacji i oczyszczania ścieków komunalnych; 17) ścieki przemysłowe – rozumie się przez to ścieki, niebędące ściekami bytowymi albo wodami opadowymi lub roztopowymi, powstałe w związku z prowadzoną przez zakład działalnością handlową, przemysłową, składową, transportową lub usługową, a także będące ich mieszaniną ze ściekami innego podmiotu, odprowadzane urządzeniami kanalizacyjnymi tego zakładu. Zgodnie z art. 31. ust 3 ustawy prawo wodne „Korzystanie z wód polega na korzystaniu powszechnym, zwykłym lub szczególnym.” Korzystanie szczególne wymaga posiadania pozwolenia wodnoprawnego (art. 122 ustęp 1 pkt 1) . Przyjmuje się, że w przypadku wprowadzania ścieków do środowiska tj. do wód lub do ziemi przez podmioty korzystające ze środowiska (nie na potrzeby gospodarstw domowych oraz gospodarstwa rolnego) wymagane jest posiadanie pozwolenia wodnoprawnego, gdyż taki sposób korzystania z wód jest sposobem szczególnym – art. 122 ust. 1 pkt.1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 roku „Prawo wodne” (tekst jednolity: Dz. U z 2012 roku, Nr 0, poz. 145). Wymóg ten dotyczy zarówno ścieków bytowych, przemysłowych, jak też wód opadoworoztopowych. 7.2. Propozycja zmian Można więc zaproponować, aby przyjmując pewien poziom graniczny wprowadzania ścieków o charakterze bytowym (np. do 5 m3 – jak ma to miejsce w odniesieniu do ścieków w myśl regulacji art. 36 ustęp 3 pkt 4 ustawy Prawo wodne, albo innego poziomu np. do 10 m3) podmioty korzystające ze środowiska były zwolnione z obowiązku uzyskiwania pozwolenia wodnoprawnego. Można więc zaproponować następujące brzmienie art. 122 ustęp 1 pkt 1 ustawy Prawo wodne: „Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pozwolenie wodnoprawne jest wymagane na: 1) szczególne korzystanie z wód, z wyjątkiem sytuacji, gdy wprowadzanie jedynie ścieków o charakterze bytowym do wód lub ziemi nie przekracza 5/10/? m3 na dobę”. 8. Deklaracje i sprawozdawczość w zakresie obrotu olejami 8.1. Postulaty i analiza stanu prawnego Przedsiębiorcy wskazują również na ich zdaniem niesprawiedliwe ukształtowanie sankcji związanych z nieterminowym złożeniem wszystkich dokumentów dotyczących obrotu olejami. Mianowicie obecnie sprzedawca oleju opałowego płaci niską stawkę akcyzy (232 zł za 1 tys. litrów), pod warunkiem że spełni określone warunki, w szczególności uzyska od nabywców oświadczenia, że przeznaczą oni olej do celów opałowych. Dodatkowo podmiot taki musi składać co miesiąc do naczelnika urzędu celnego zestawienie oświadczeń (w terminie do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano sprzedaży). W praktyce wykształciła się interpretacja, że spóźnienie się sprzedawcy choćby o jeden dzień ze złożeniem zestawienia, wiąże się z utratą przez sprzedawcę prawa do stosowania preferencyjnej stawki w stosunku do wyrobów sprzedanych w danym miesiącu. Oznacza to, że stawka z 232 zł wzrasta do 1822 zł, lub – gdy spełnione są określone parametry – do 2047 zł. Taki stan prawny obowiązywał do dnia 31 grudnia 2014 roku. 8.2. Zmiany w przepisach Na skutek wejścia w życie z dniem 1 stycznia 2015 roku ustawy z dnia 7 listopada 2014 r. ułatwieniu wykonywania działalności gospodarczej (Dz.U. z 27.11.2014 r. poz. 1662), powyższe postulaty przedsiębiorców zostają częściowo uwzględnione. Zmiany idą w następujących kierunkach: a) zmniejszenia obowiązków informacyjnych, b) zastąpienia kontrowersyjnej i kosztownej sankcji w podatku akcyzowym nałożonej na sprzedawcę olejów za nieterminowe przekazanie do organu celnego zestawienia oświadczeń od nabywców karą grzywny z kodeksu karno-skarbowego, proporcjonalną do skali przewinienia oraz odstąpienie od stosowania stawki „sankcyjnej” w sytuacji, w której podmiot uchybił wprawdzie przepisom dotyczącym oświadczeń, ale paliwo zostało użyte zgodnie z przeznaczeniem tj. do celów opałowych). 9. Interpretacje w zakresie opłat za korzystanie ze środowiska 9.1. Postulaty i analiza stanu prawnego Przedsiębiorcy wielokrotnie w swoich ankietach wskazują, że prawo ochrony środowisk jest skomplikowane, a oni mają problemy, aby uzyskać jednooczne stanowiska organów stosujących prawo. Postuluje się nawet wprowadzenie „koordynatora” dotyczącego prawnych aspektów ochrony środowiska, który udzielałby przedsiębiorcom informacji na temat prawnych zagadnień związanych z ochroną środowiska. Warto zwrócić uwagę, że przedsiębiorcy mają możliwość przynajmniej częściowego uzyskiwania takich „prawnie wiążących” interpretacji. Mianowicie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej ma obecnie następujące brzmienie: „Art. 10. 1. Przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. 2. Wniosek o wydanie interpretacji może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych. 3. Przedsiębiorca we wniosku o wydanie interpretacji jest obowiązany przedstawić stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe oraz własne stanowisko w sprawie. 4. Wniosek o wydanie interpretacji zawiera również: 1) firmę przedsiębiorcy; 2) oznaczenie siedziby i adresu albo miejsca zamieszkania i adresu przedsiębiorcy; 3) numer identyfikacji podatkowej (NIP); 4) numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo w Ewidencji Działalności Gospodarczej; 5) adres do korespondencji w przypadku, gdy jest on inny niż adres siedziby albo adres zamieszkania przedsiębiorcy”. 5. Udzielenie interpretacji następuje w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie. Interpretacja zawiera wskazanie prawidłowego stanowiska w sprawie wraz z uzasadnieniem prawnym oraz pouczeniem o prawie wniesienia środka zaskarżenia. 6. Wniosek o wydanie interpretacji podlega opłacie w wysokości 40 zł, którą należy wpłacić w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku. W razie nieuiszczenia opłaty w terminie wniosek pozostawia się bez rozpatrzenia. 7. W przypadku wystąpienia w jednym wniosku o wydanie interpretacji odrębnych stanów faktycznych lub zdarzeń przyszłych pobiera się opłatę od każdego przedstawionego we wniosku odrębnego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. 8. Opłata, o której mowa w ust. 6 i 7, stanowi odpowiednio dochód budżetu państwa, Narodowego Funduszu Zdrowia albo jednostki samorządu terytorialnego. 9. Opłatę od wniosku, o którym mowa w ust. 1, uiszcza się na rachunek organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej, właściwych do wydania interpretacji albo, jeżeli istnieje taka możliwość, gotówką w kasie tego organu lub jednostki. Jeżeli chodzi o termin wydania interpretacji i jej skutki, to są one określone w art. 10a ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w brzmieniu: „Art. 10a. 1. Interpretację wydaje się bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania przez organ administracji publicznej lub państwową jednostkę organizacyjną kompletnego i opłaconego wniosku. W razie niewydania interpretacji w terminie uznaje się, że w dniu następującym po dniu, w którym upłynął termin wydania interpretacji, została wydana interpretacja stwierdzająca prawidłowość stanowiska przedsiębiorcy przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji. 2. Interpretacja nie jest wiążąca dla przedsiębiorcy, jednakże przedsiębiorca nie może być obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji. 3. Interpretacja jest wiążąca dla organów administracji publicznej lub państwowych jednostek organizacyjnych właściwych dla przedsiębiorcy i może zostać zmieniona wyłącznie w drodze wznowienia postępowania. Nie zmienia się interpretacji, w wyniku której nastąpiły nieodwracalne skutki prawne.” Nie ma obecnie wątpliwości, że pojęcie daniny publicznej, którym posługuje się ustawodawca w art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej obejmuje również opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska. Rzecz w tym, że niewielu przedsiębiorców uświadamia sobie ten fakt, a co za tym idzie relatywnie niewielu z nich składa wnioski o dokonywanie takich interpretacji, 9.2. Propozycje zmian Aby wzajemne powiązania przepisów były bardziej czytelne można zaproponować wprowadzenie do przepisów ustawy Praw ochrony środowiska postanowienia rozstrzygającego jednoznacznie, że do opłat za korzystanie ze środowiska stosuje się postanowienia o wiążących interpretacjach wynikających z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Proponowane postanowienie mogłoby zostać wprowadzone do art. 273 ustawy Prawo ochrony środowiska poprzez dodanie ustępu 4 w brzmieniu: „4. Podmiot korzystający ze środowiska może złożyć do właściwego organu administracji publicznej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia opłaty za korzystanie ze środowiska, w jego indywidualnej sprawie. Do pisemnych interpretacji stosuje się odpowiednio przepisy art.10 i 10a ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 672 z późn. zm.).” 10. Opłaty i kary za usuwanie drzew i krzewów 10.1. Postulaty i analiza stanu prawnego W przedstawionych ankietach zostało również wskazane, że „przepisy dotyczące usuwania i przesadzania małych drzew i krzewów na terenach przemysłowych są nadmiernie rozbudowane i obwarowane nazbyt wysokimi karami za ich naruszenie, co zniechęca właścicieli tych terenów do nasadzania nowych drzew kierując się motywacją negatywną (by w przypadku kontroli nie mieć kłopotu”. Te uwagi i spostrzeżenia przedsiębiorców zostały w dużej mierze podzielone przez Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z dnia 1 lipca 2014 roku (sygn.. akt SK 6/12) orzekł, że: „Art. 88 ust. 1 pkt 2 i art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627, 628 i 842) przez to, że przewidują obowiązek nałożenia przez właściwy organ samorządu terytorialnego administracyjnej kary pieniężnej za usunięcie bez wymaganego zezwolenia lub zniszczenie przez posiadacza nieruchomości drzewa lub krzewu, w sztywno określonej wysokości, bez względu na okoliczności tego czynu, są niezgodne z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”. Jednocześnie w punkcie II tego wyroku zostało wskazane, ze przepisy wymienione w części I tracą moc obowiązującą z upływem 18 (osiemnastu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W uzasadnieniu powyższego wyroku jest wskazane, że zakwestionowane przepisy przewidują więc za usunięcie z nieruchomości drzewa lub krzewu bez zezwolenia czysto obiektywną odpowiedzialność, oderwaną od indywidualnych okoliczności dokonania tego deliktu. Posiadacz nieruchomości, z której zostało usunięte, przez niego lub za jego przyzwoleniem, bez zezwolenia właściwego organu, drzewo lub krzew, nie ma prawnej możliwości zwolnienia się od odpowiedzialności przez wykazanie, że doszło do tego z przyczyn, za które on nie odpowiada. Wysokość kary, określona sztywno, nie pozwala uwzględnić stopnia uszczerbku w przyrodzie (w skrajnym przypadku może nie być żadnego uszczerbku), ciężkości naruszenia obowiązku ustawowego, ani sytuacji majątkowej sprawcy deliktu. W niektórych przypadkach obowiązek zapłacenia kilkudziesięciu lub kilkuset tysięcy zł kary może doprowadzić sprawcę deliktu do ruiny finansowej i odjęcia mu prawa własności. Z tych względów Trybunał uznaje, że ograniczenia prawa własności, wynikające z zaskarżonych przepisów, nie spełniają testu proporcjonalności i tym samym są niezgodne z art. 64 ust. 1 i 3 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Z racji tego, że TK odroczył datę utraty mocy obowiązującej przedmiotowych przepisów o 18 miesięcy, jest to termin maksymalny, w którym ustawodawca powinien dokonać stosowanych zmian, zgodnie z „wytycznymi” TK. 10.2. Projekty zmian Według stanowiska Ministra Środowiska (Odpowiedź na pismo SPS-023-27462/14 z dnia 21 lipca 2014 r., przekazujące interpelację posła Macieja Orzechowskiego w sprawie kar za wycinkę drzew i krzewów), zmiany przepisów regulujących kwestie związane z karami za usuwanie drzew i krzewów zaproponowane w projekcie nowelizacji ustawy o ochronie przyrody zakładają zróżnicowanie kar w zależności od kwalifikacji deliktu administracyjnego. Przede wszystkim wprowadzono możliwość obniżenia wysokości administracyjnej kary pieniężnej o 50% w przypadku usunięcia złomu, wywrotu bądź drzewa lub krzewu obumarłego bez wymaganego zezwolenia. Ponadto przewidziano, aby w przypadku osób fizycznych, które zniszczyły lub usunęły drzewa lub krzewy bez wymaganego zezwolenia, z własnej nieruchomości, na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej, organ mógł obniżyć wysokość kary o 50%, jeżeli osoby te nie są w stanie uiścić kary w pełnej wysokości bez znacznego uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. W szczególności organ będzie mógł obniżyć karę, jeżeli dochód miesięczny na jednego członka gospodarstwa domowego nie przekracza 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku, ogłaszanego w „Monitorze Polskim”. W projekcie przewidziano również możliwość usunięcia drzew lub krzewów bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na ich usunięcie w stanie wyższej konieczności. Zaproponowano, aby przepis ten dotyczył jedynie podmiotów wyspecjalizowanych do niesienia pomocy, tj. jednostek ochrony przeciwpożarowej oraz innych właściwych służb powołanych do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowia lub życia, o których mowa w ustawie o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Analiza tych zapowiedzi (bo projekt jeszcze nie został opublikowany) wskazuje dodatkowo (przynajmniej) na konieczność rozważenia kwestii samej wysokości stawek opłat i kar za usuwanie drzew i krzewów, co wynika z następujące argumentacji. Zgodnie z art. 85 ustęp 4 ustawy o ochronie przyrody minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia: 1) stawki dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew, 2) współczynniki różnicujące stawki w zależności od obwodu pnia - kierując się zróżnicowanymi kosztami produkcji poszczególnych rodzajów i gatunków drzew oraz wielkościami przyrostu obwodu pni drzew. Delegacja ta została wykonana przez Ministra Środowiska w rozporządzeniu z dnia 13 października 2004 r. w sprawie stawek opłat dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew. Rozporządzenie to było poprzedzone rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 6 maja 2003 r. w sprawie jednostkowych stawek opłat za usuwanie drzew lub krzewów, które straciło moc z dniem wejścia w życie rozporządzenia z 13.10.2004 r. na podstawie art. 157 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Zgodnie z art. 47h ustęp 4 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, jednostkowe stawki opłat za usuwanie drzew lub krzewów, uwzględniając: 1) rodzaje i gatunki (odmiany) drzew lub krzewów, za których usunięcie pobiera się opłaty, oraz jednostkowe stawki tych opłat, 2) współczynniki różnicujące wysokość opłat. Co ważne stawki w złotych za 1 cm obwodu pnia drzewa mierzonego na wysokości 130 cm były w 3 grupach (spośród 4) identyczne w obydwu rozporządzeniach. Skoro delegacja w ustawie o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991 r. nie zawierała dodatkowego wymogu, aby kierować się zróżnicowanymi kosztami produkcji poszczególnych rodzajów i gatunków drzew oraz wielkościami przyrostu obwodu pni drzew, a stawki były takie same jak w późniejszym rozporządzeniu trudno oprzeć się wrażeniu, że stawki w obecnie obowiązującym (późniejszym) rozporządzeniu w dużej części zostały wprost przejęte z poprzedniego rozporządzenia, bez uwzględnienia wytycznych dotyczących treści aktu wykonawczego, których przecież nie było przy konstruowaniu rozporządzenia z roku 2003. Mając powyższe na uwadze uważam, że stawki powinny być zmienione, tak aby rzeczywiście (a nie jedynie formalnie) odpowiadały kosztom produkcji poszczególnych rodzajów i gatunków drzew. W tym celu konieczne jest przeprowadzenie stosownych badań i ich uwzględnienie w nowym brzmieniu rozporządzenia. Dr Bartosz Draniewicz