systemy ochrony zdrowia - wzuw – zarządzanie w podmiotach

SYSTEMY OCHRONY ZDROWIA
Doc. dr Alicja Sobczak
Podyplomowe Studia Menadżerskie
Zarządzanie w podmiotach leczniczych w dobie przekształceń własnościowych
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Człowiek – najlepsza inwestycja
Definicje
• System ochrony zdrowia (health system) skupia wszystkie
organizacje, instytucje i zasoby, których głównym celem
jest poprawa zdrowia
• Cztery najważniejsze funkcje: świadczenie usług
zdrowotnych, finansowanie, tworzenie zasobów,
sterowanie (stewardship)
• System opieki zdrowotnej (health care delivery system)
odnosi się do usług zdrowotnych realizowanych w
systemie ochrony zdrowia
Formalny system ochrony zdrowia
• Formalny system ochrony zdrowia to
struktura dla określonej populacji, której
finansowanie, zarządzanie, zasięg
podmiotowy i zakres przedmiotowy są
zdefiniowane prawnie
Ochrona zdrowia jako układ
cybernetyczny
Wejścia
transformacja
Wyjścia
Regulacja (stewardship/governance)
Finansowanie
Opieka
zdrowotna
Wyjścia
bezpośrednie
Efekty
Finansowanie
Gospodarstwa
domowe
Pracodawcy
Przed
płaty
instytucje
trzeciej Płace
strony
-nie
Transakcje rynkowe
Sektor
opieki
zdro
wotnej
Wyjścia
Bezpośrednie czyli Outputs = dobra
wytworzone
Charakterystyka rodzajowa, ilościowa,
jakościowa, finansowa
Pośrednie czyli Outcomes = konsekwencje
działania dla otoczenia
Pożądane cele finalne opieki
zdrowotnej
• Efekty zdrowotne w skali indywidualnej i
społecznej
• Poczucie bezpieczeństwa zdrowotnego
• Poczucie bezpieczeństwa finansowgo w
związku z koniecznością zaspokajania
potrzeb zdrowotnych
• Satysfakcja społeczna
Cele instrumentalne/pośrednie
•
•
•
•
Dostępność opieki zdrowotnej
Jakość opieki zdrowotnej
Efektywność
Kontrola poziomu i dynamiki kosztów
Wymiary celów
instrumentalnych
• Dostępność w wymiarze prawnym,
przestrzennym, czasowym, finansowym
• Bariery dostępności: formalno-prawne,
organizacyjne, kulturowe
• Jakość - kliniczna (=efektywność kliniczna)
- pozakliniczna (tzw. pobytowa)
Efektywność
• Relacja efektów do nakładów (lub vice
versa)
• Wariant oszczędnościowy
• Wariant wydajnościowy
Efektywność c.d.
• Efektywność techniczna/operacyjna = jak
wytworzyć?
• Efektywność alokacyjna = co
wytworzyć/nabyć czyli na jakie
zastosowania przeznaczyć zasoby?
Kontrola poziomu, struktury i
dynamiki kosztów
• Każdy wydatek na ochronę zdrowia jest
ostatecznie obciążeniem gospodarstw domowych i
pracodawców
• Ochrona gospodarstw domowych przed
ubożeniem
• Ochrona podmiotów gospodarczych przez
wzrostem kosztów pracy
• Ochrona zdrowia może być strategicznym
obszarem rozwoju gospodarczego
Relacje między celami
• Cele instrumentalne mogą być wzajemnie
konkurencyjne, np. wzrost dostępności wymaga
wzrostu nakładów, wzrost dostępności może
obniżyć efektywność, wzrost efektywności może
odbić się negatywnie na dostępności
• Cele instrumentalne mogą też wzajemnie się
wzmacniać, np. wzrost jakości nie musi oznaczać
wzrostu kosztów, wzrost efektywności technicznej
może zapewnić wzrost jakości, itp..
Problemy w ochronie zdrowia
• Należy formułować w kategoriach
celów
• Od celów finalnych przez
instrumentalne do rozwiązań
• Nie znajdziemy prostych rozwiązań dla
złożonego problemu
c.d.
• Opcji rozwiązania problemów w ochronie zdrowia
należy szukać w zmianach w obszarze:
- finansowania,
- płacenia usługodawcom,
- organizacji świadczeń zdrowotnych,
- regulacji,
- zachowań ludzi w systemie (etyki)
Wybór modeli
• Modele ochrony zdrowia wg kryterium
źródła finansowania
• Modele opieki zdrowotnej (wg struktury
zasobów, wg stopnia integracji, itp.)
• W modelach zakodowane zarówno
problemy jak i rozwiązania
• Model jest uproszczeniem, a nie ideałem
MODELE
wyróżnione w oparciu o źródła finansowania
• Model budżetowy państwowy
• Model budżetowy samorządowy
• Model społecznych ubezpieczeń zdrowotnych (SHI) z
odmianą w postaci państwowego systemu ubezpieczeń
zdrowotnych (NHI)
• Model dobrowolnych ubezpieczeń zdrowotnych
komercyjnych
• Model dobrowolnych wzajemnych (lokalnych)
ubezpieczeń zdrowotnych
• Model oszczędnościowych kont medycznych (MHA)
• Model rynkowy
Systemy jako konfiguracje rozwiązań z dominacją
danego modelu
• System państwowy (typu NHS) – Wielka Brytania,
Włochy, Hiszpania, Portugalia, Grecja
• System samorządowy – państwa skandynawskie
• System SHI – Niemcy, Francja, Benelux, Austria,
Szwajcaria
• System komercyjnych ubezpieczeń zdrowotnych – Stany
Zjednoczone
• System wzajemnych lokalnych ubezpieczeń zdrowotnych
– jako ważna część ( np. kraje afrykańskie) lub dopełnienie
(np. Francja)
• System medycznych kont oszczędnościowych - Singapur
Konsekwencje wyboru modelu
•
•
•
•
•
•
•
•
Dostęp do ochrony zdrowia – co uprawnia
Obowiązkowy lub dobrowolny udział
Dzielenie się ryzykiem
Struktura finansowania (przedpłaty vs wydatki
bezpośrednie)
Progresywność vs regresywność systemu finansowania
Kto płaci za świadczenia opieki zdrowotnej
Kto udziela świadczeń zdrowotnych
Transparentność systemu
Różnice w ramach modeli
• Różne źródła, podstawy i poziomy
finansowania
• Różna liczba i status prawny instytucji
„trzeciej strony”
• Różne mechanizmy płacenia usługodawcom
• Różne regulacje
• Różna konfiguracja podmiotów i instytucji
• Różne polityki zdrowotne
System polski
• Do 1998 włącznie – system państwowobudżetowy
• Od 1999 – system Kas Chorych (17)
• Zmiana organizacyjna w 2003 – zastąpienie
Kas oraz KZKCh przez Narodowy Fundusz
Zdrowia z 16 oddziałami wojewódzkimi
Reformy l. 90 XX wieku
• Częściowa decentralizacja do poziomu
województw i samorządów lokalnych
• Wybiórcze stosowanie globalnych budżetów
• Powolne wprowadzanie formy samodzielnego
publicznego zakładu opieki zdrowotnej zamiast
jednostki budżetowej
• Stopniowa informatyzacja, doinwestowanie
infrastruktury
• Prywatyzacja opieki ambulatoryjnej
System PUZ
• „Składki” – dochód do opodatkowania jako
podstawa wymiaru, wysokość wymiaru od 7,5%
do 9% (z wyjątkiem rolników)
• „Składka” częściowo refundowana w rocznym
PIT, dlatego traktowana jako quasi-podatek
• Brak wkładu finansowego pracodawców
• Państwo płaci za tych, którzy nie osiągają
dochodów z pracy, samodzielnej działalności
gospodarczej i dopłaca do rolników
Poziom i struktura finansowania
• Ok. 7,2% PKB
• Proporcje wydatków prywatnych do publicznych
~ 70 : 30
• Dominacja wydatków NFZ (ok. 90%) wśród
wydatków publicznych
• Dominacja wydatków na leki (ok. 60%) wśród
wydatków prywatnych
• Wydatki całkowite na ochronę zdrowia na
mieszkańca w 2010 r. –1389 USD wg PPP
(OECD Health Data)
Niektóre bieżące problemy i
dylematy reformowania
• Zmiana statusu prawno-ekonomicznego spzoz –
komercjalizacja, prywatyzacja?
• Konkurencja między dysponentami środków publicznych z
puz?
• Wzrost wymiaru składki puz do 10% i więcej?
• Doskonalenie mechanizmów płacenia usługodawcom JGP
• RUM jego zakres i wykorzystanie
• Ocena technologii medycznych i standardy w opiece
zdrowotnej