Skarga na przewlekłość postępowania

„Aktywni obywatele – świadome społeczeństwo”
Skarga na
przewlekłość
postępowania
Rzeszów 2012
1
Podkarpacki Ośrodek Rozwoju Społeczeństwa
Obywatelskiego
ul. Fredry 4/58
35-959 Rzeszów
tel/fax (0-17) 86 20 122
[email protected]
www.porso.cba.pl
Broszura opracowana przez Annę Ziębę
Publikacja finansowana przez Szwajcarię w ramach
szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami
członkowskimi Unii Europejskiej
2
Zabezpieczenie stron i innych uczestników postępowania przed
opieszałością sądów stanowi ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r.
o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy
w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U.
2004 r. Nr 179 poz. 1843 ze zm.).
Przepisy tej ustawy stosuje się do działania lub bezczynności
sądu, komornika sądowego w sprawie egzekucyjnej lub innej
sprawie dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego, gdy
w następstwie takiego zachowania doszło do naruszenia prawa
strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki.
Strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu,
którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do
rozpoznania
sprawy
bez
nieuzasadnionej
zwłoki,
jeżeli
postępowanie w tej sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla
wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są
istotne dla rozstrzygnięcia sprawy albo dłużej niż to konieczne
do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej
wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania).
3
JAK USTALIĆ, ŻE MAMY DO CZYNIENIA Z
PRZEWLEKŁOŚCIĄ POSTĘPOWANIA?
Nie ma jasnej definicji określającej przez pryzmat czasu kiedy
możemy mówić o zbytniej opieszałości sądu. W tym zakresie
ustawodawca w art. 2 ust. 2 ustawy wskazuje, że dla
stwierdzenia,
czy
w
sprawie
doszło
do
przewlekłości
postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość
i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania
w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty albo czynności
podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego
postępowanie
przygotowawcze
w
celu
zakończenia
postępowania przygotowawczego lub czynności podjętych
przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia
i zakończenia
sprawy
egzekucyjnej
albo
innej
sprawy
dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego, uwzględniając
charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości,
znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych
w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności
strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.
4
Badanie zasadności skargi obywa się więc przez pryzmat
trafności
i
szybkości
podejmowanych
decyzji
przez
odpowiednie organy. Warto jednak podkreślić, że ocenie
podlegają nie tylko czynności sądu – ale również czynności
strony – szczególnie tej, która występuje ze skargą. Jeśli strona
sama przyczyniła się do przewlekłości to nie może z tego tytułu
rościć dla siebie żadnych pretensji.
KIEDY MOŻNA WNIEŚĆ SKARGĘ?
Skarga może zostać złożona w trakcie trwającego postępowania
–
w
postępowaniu
sądowym,
w
postępowaniu
przygotowawczym (prokuratorskim) oraz w postępowaniu
egzekucyjnym prowadzonym przez komornika sądowego.
5
KTO JEST UPRAWNIONY DO WNIESIENIA SKARGI?
Uprawnionym do wniesienia skargi jest:
1. W postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe
i wykroczenia skarbowe - strona;
2. W postępowaniu w sprawach o wykroczenia - strona;
3. W
postępowaniu
w
przedmiocie
odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą
kary - strona lub wnioskodawca;
4. W postępowaniu karnym - strona oraz pokrzywdzony,
nawet jeśli nie jest stroną;
5. W postępowaniu cywilnym - strona, interwenient uboczny
i uczestnik postępowania;
6. W postępowaniu sądowo-administracyjnym - skarżący
oraz uczestnik postępowania na prawach strony;
7. W
postępowaniu
egzekucyjnym
oraz
w
innym
postępowaniu dotyczącym
8.
Wykonania orzeczenia sądowego - strona oraz inna osoba
realizująca swoje uprawnienia w tym postępowaniu.
6
KTÓRY SĄD JEST UPRAWNIONY DO ROZPOZNANIA
SKARGI?
Sądem właściwym do rozpoznania skargi jest sąd przełożony
nad sądem, przed którym toczy się postępowanie.
I tak:
• jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed
sądem okręgowym i sądem apelacyjnym – właściwy do jej
rozpoznania w całości jest sąd apelacyjny.
• jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed
sądem apelacyjnym lub Sądem Najwyższym - właściwy
do jej rozpoznania jest Sąd Najwyższy.
• jeżeli skarga dotyczy przewlekłości postępowania przed
wojewódzkim sądem administracyjnym lub Naczelnym
Sądem Administracyjnym - właściwy do jej rozpoznania
jest Naczelny Sąd Administracyjny.
• sądem właściwym do rozpoznania skargi dotyczącej
przewlekłości postępowania egzekucyjnego lub innego
postępowania
sądowego
jest
dotyczącego
sąd
wykonania
okręgowy,
w
orzeczenia
którego
okręgu
prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne
7
czynności, a gdy egzekucja lub inne postępowanie
dotyczące wykonania orzeczenia sądowego prowadzone
jest w dwu lub więcej okręgach - sąd, w okręgu którego
dokonano pierwszej czynności.
• jeżeli
skarga
dotyczy
przewlekłości
postępowania
przygotowawczego, właściwy do jej rozpoznania jest sąd
przełożony nad sądem, który byłby właściwy rzeczowo do
rozpoznania sprawy.
JAKI JEST TERMIN DO ZŁOŻENIA SKARGI?
Skargę należy wnieść w trakcie postępowania, którego skarga
dotyczy.
Wyjątkiem jest możliwość złożenia skargi przez osoby, które
przed dniem 16 marca 2005 roku złożyły skargę do
Europejskiego
zarzucając
Trybunału
naruszenie
Praw
prawa
Człowieka
do
w Strasburgu
rozpoznania
sprawy
w rozsądnym terminie, jeżeli skarga do trybunału została
wniesiona
w toku
trybunał
nie
postępowania,
wydał
którego
postanowienia
8
dotyczy
i jeśli
w przedmiocie
dopuszczalności
skargi.
W takim
przypadku
należy
też
wskazać datę wniesienia skargi do trybunału.
Strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania,
może wnieść powództwo cywilne przeciwko Skarbowi Państwa
o odszkodowanie za szkody poniesione na skutek przewlekle
prowadzonego postępowania (art. 417 k.c.).
JAKIE SĄ WYMOGI FORMALNE POWINNA SPEŁNIAĆ
SKARGA?
Skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym
dla pisma procesowego to znaczy zawierać:
•
określenie sądu, do którego jest kierowana;
•
imię
i nazwisko
lub
nazwę
skarżącego,
jego
przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
•
określenie rodzaju pisma jako skarga na naruszenia prawa
strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym
bez nieuzasadnionej zwłoki;
9
•
datę
i podpis
skarżącego albo
jego przedstawiciela
ustawowego lub pełnomocnika;
•
wymienienie załączników.
Ponadto powinna ona koniecznie zawierać:
- żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania w sprawie,
której skarga dotyczy,
- przytoczenie okoliczności uzasadniających żądanie.
Ponadto
może
zawierać
żądanie
wydania
sądowi
rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia w wyznaczonym
terminie
odpowiednich
czynności
oraz
zasądzenia
odpowiedniej sumy pieniężnej.
Jeśli skarga nie spełnia tych wymagań, sąd, który jest właściwy
do jej rozpoznania odrzuca skargę bez wzywania do
uzupełnienia braków.
10
JAKA JEST WYSOKOŚĆ OPŁATY ZA ZŁOŻENIE SKARGI?
Skarga podlega opłacie w wysokości 100 zł. Jeżeli skargę
wniosło kilka osób, każda z nich uiszcza opłatę oddzielnie.
Jeżeli została uiszczona jedna opłata bez odpowiedniego
wskazania, uznaje się, że wniosła ją osoba wymieniona jako
pierwsza w skardze. Uwzględniając lub odrzucając skargę, sąd
z urzędu zwraca uiszczoną od niej opłatę.
JAKIE ROZSTRZYGNIĘCIA MOŻE WYDAĆ SĄD?
Sąd wydaje orzeczenie w przedmiocie skargi w terminie
2 miesięcy od daty jej złożenia. Skargę niezasadną Sąd oddala.
Uwzględniając
natomiast
w postępowaniu,
którego
skargę
skarga
Sąd
stwierdza,
dotyczy
że
nastąpiła
przewlekłość postępowania. Na żądanie skarżącego Sąd może
zalecić podjęcie przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty
odpowiednich
czynności
w wyznaczonym
terminie
oraz
przyznać od Skarbu Państwa, zaś w przypadku skargi na
przewlekłość postępowania prowadzonego przez komornika 11
od komornika, sumę pieniężną w wysokości od 2.000 złotych
do 20.000 złotych.
Strona, której
skargę
uwzględniono, może
w odrębnym
postępowaniu dochodzić naprawienia szkody wynikłej ze
stwierdzonej przewlekłości od Skarbu Państwa albo solidarnie
od Skarbu Państwa i komornika. Postanowienie uwzględniające
skargę wiąże sąd w postępowaniu cywilnym o odszkodowanie
lub zadośćuczynienie, co do stwierdzenia przewlekłości
postępowania.
W przypadku gdy skarga nie zawiera żądania stwierdzenia
przewlekłości postępowania w sprawie, której skarga dotyczy
oraz nie
przytacza okoliczności uzasadniających żądanie
zostaje odrzucona przez Sąd bez wzywania do uzupełnienia
braków. Tego typu rozstrzygnięcie zapada również w sytuacji
gdy została ona wniesiona przez osobę nieuprawnioną albo jest
niedopuszczalna
przewidziany
ze
względu
ustawowo
na
okres
poprzedniej skargi.
12
fakt,
czasu
iż
od
nie
upłynął
rozpoznania
W JAKIM TRYBIE TOCZY SIĘ POSTĘPOWANIE
SKARGOWE?
Do postępowania toczącego się na skutek skargi sąd stosuje
odpowiednio
przepisy
o
postępowaniu
zażaleniowym
obowiązujące w postępowaniu, którego skarga dotyczy.
Sąd rozpoznaje skargę w składzie trzech sędziów.
KIEDY MOŻNA PONOWNIE WYSTĄPIĆ ZE SKARGĄ?
Skarżący może wystąpić z nową skargą w tej samej sprawie po
upływie 12 miesięcy zaś w sprawie egzekucyjnej lub innej
dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego - po upływie
6 miesięcy,
od
daty
wydania
przez
w przedmiocie wniesionej wcześniej skargi.
13
sąd
orzeczenia
CZY OD KWOTY UZYSKANEJ TYTUŁEM
ODSZKODOWANIA PŁACI SIĘ PODATEK?
Kwota uzyskana tytułem odszkodowania jest wolna od
podatku. Kwestę tę przesądził NSA w precedensowym
wyroku, podzielając stanowisko WSA w Bydgoszczy, który
rozpatrując skargę Jana K., uchylił interpretację, wskazując na
art. 21 ust. 1 pkt 3 b ustawy o PIT jako na podstawę zwolnienia
podatkowego.
WSA uznał,
że
kwota,
o
której
mowa
w interpretacji, stanowi zadośćuczynienie dla skarżącego, jej
wysokość została określona w orzeczeniu sądu i nie dotyczy
prowadzonej działalności gospodarczej ani korzyści. Spełnione
więc zostały warunki zwolnienia określone w tym przepisie.
(Sygnatura II FSK 1218/10)
14
Wybrane orzecznictwo
Postanowienie SN z dnia 7 czerwca 2005 r., sygn. akt III SPP
103/2005
Sąd Najwyższy stwierdził, że przytoczenie okoliczności
uzasadniających skargę na przewlekłość postępowania (art. 6
ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na
naruszenie
prawa
strony
do
rozpoznania
sprawy
w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki - Dz.
U. 2004 r. Nr 179 poz. 1843) nie może sprowadzać się do
zakwestionowania przez stronę ogólnego czasu trwania
procesu, ale polega na wskazaniu konkretnych czynności
procesowych, których sąd nie podjął lub dokonał wadliwie.
Skargę niespełniającą tego wymagania sąd odrzuca bez
wzywania do uzupełnienia braków (art. 9 ust. 1 tej ustawy).
Postanowienie SN z dnia 15 grudnia 2005 r., sygn. akt I KZP
44/05
Stronie nie przysługuje środek odwoławczy od orzeczeń
i innych
rozstrzygnięć
wydanych
w
toku
postępowania
prowadzonego na podstawie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r.
15
o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy
w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U.
Nr 179, poz. 1843).
Postanowienie SO w Krakowie z dnia 20 maja 2011 roku – II S
7/01 do V Kow 145/11
Do rozpoznania skargi tyczącej przewlekłości egzekucji lub
innego
postępowania
tyczącego
wykonania
orzeczenia
sądowego właściwy jest sąd okręgowy, w którego okręgu
prowadzona jest egzekucja lub wykonywane są inne czynności,
a gdy egzekucja lub inne postępowanie dotyczące wykonania
orzeczenia sądowego prowadzone jest w dwu lub więcej
okręgach – sąd, w którego okręgu dokonano pierwszej
czynności. Przepis art. 4 ust. 4 sta-nowi odstępstwo od reguły
ustanowionej w art. 4 ust. 1, zgodnie z którą sądem właściwym
do rozpoznania skargi jest sąd przełożony nad sądem, przed
którym toczy się postępowanie.
Postanowienie NSA W-wa z dnia 6 października 2011 r. I
OPP 74/11
16
Zarzuty dotyczące wadliwego sporządzenia sentencji, czy
uzasadnienia postanowienia nie mogą być rozstrzygane w toku
rozpoznawania
skargi
na
przewlekłość
postępowania,
ponieważ skarga ta nie jest środkiem służącym do weryfikacji
orzeczeń wydanych przez sąd rozpoznający sprawę.
Wyrok SN z dnia 6 maja 2010 r. II CSK 640/09
2. Przepis art. 15 ustawy z 2004 r. o skardze na naruszenie
prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu
sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki nie tworzy swoistego
uprawnienia
do
domagania
się
odszkodowania
lub
zadośćuczynienia, wskazuje na możliwość uzyskania pełnej
kompensaty, ma charakter normy odsyłającej i określającej
zakres prejudycjalnego związania. Nie zwalnia jednak strony
od
obowiązku
odpowiedzialności
wykazania
Skarbu
pozostałych
Państwa,
przesłanek
zezwalających
na
zastosowanie art. 417 § 1, art. 445 lub art. 448 k.c. w postaci
szkody i związku przyczynowego pomiędzy jej powstaniem
a przewlekłością.
3.
Związanie
stwierdzeniem
sądu
w
przewlekłości
postępowaniu
dotyczy
17
okresu
cywilnym
przyjętego
w postanowieniu.
Do
czasu
prawomocnego
zakończenia
postępowania w sprawie kompetencja do ustalenia, czy doszło
do nieuzasadnionej zwłoki, należy do sądu przełożonego nad
sądem, w którym toczy się postępowanie (art. 4 ust. 1 ustawy
z 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania
sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej
zwłoki). Natomiast w razie zgłoszenia żądania naprawienia
szkody
po
w sprawie
prawomocnym
przez
stronę,
zakończeniu
która
nie
postępowania
wniosła
skargi
na
przewlekłość (art. 16 ustawy o skardze), rzeczą sądu
w postępowaniu cywilnym jest także ustalenie, czy doszło do
zbędnej zwłoki.
Uchwała SN z dnia 6 września 2006 r. III SPZP 2/06, OSNP
2007/11-12/176
Skarga
na
naruszenie
w postępowaniu
wniesiona
przez
prawa
sądowym
do
bez
ubezpieczonego
rozpoznania
sprawy
nieuzasadnionej
zwłoki
w
sprawie
odwołania
rozpoznawanego przez Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
jest wolna od opłat (art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 lipca
18
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U. Nr
167, poz. 1398).
Postanowienie SN z dnia 31 marca 2005 r. IV KZ 9/05,
OSNKW 2005/4/38
1. Postanowienie o odrzuceniu skargi, o której mowa
w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 r. o naruszeniu prawa do
rozpoznania
sprawy
w
postępowaniu
sądowym
bez
nieuzasadnionej zwłoki jest niezaskarżalne.
2. Nieuiszczenie stałej opłaty 100 zł przy wnoszeniu skargi
(art. 17 ust. 1 powołanej ustawy), jeżeli dotyczy ona
postępowania prowadzonego w oparciu o przepisy Kodeksu
postępowania karnego, jest brakiem, do którego uzupełnienia
należy wezwać stronę albo inny uprawniony podmiot (art. 120
§ 1 k.p.k.).
3. Strona albo inny uprawniony podmiot mogą zostać
zwolnione od obowiązku uiszczenia stałej opłaty w wysokości
100 zł, jeżeli wykażą, że ze względu na ich sytuację rodzinną,
majątkową i wysokość dochodów wyłożenie jej byłoby zbyt
uciążliwe (art. 623 § 1 k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 2 powołanej
ustawy).
19
Wzór skargi na przewlekłość postępowania
Rzeszów, dnia 15 stycznia 2012 r.
Sąd Okręgowy w Rzeszowie
za pośrednictwem
Sądu Rejonowego w Rzeszowie
Skarżący: Jan Kowalski, zam. Rzeszów, ul. Kopernika 17
Skarga na przewlekłość postępowania
Wnoszę o:
1. stwierdzenie
przewlekłości
postępowania
karnego
przeciwko Janowi Kowalskiemu w sprawie sygn. akt II K
15/11 toczącej się przed Sądem Rejonowym w Rzeszowie,
II Wydział Karny,
2. zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz skarżącego kwoty
20 000 zł.
Uzasadnienie
(W tym miejscu należy opisać okoliczności faktyczne uzasadniające
żądanie m.in. ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych
przez sąd przy wydaniu orzeczenia, przywołać argumenty świadczące
o przewlekłości postępowania)
20