Czytanie naukowe w środowisku cyfrowym
Transkrypt
Czytanie naukowe w środowisku cyfrowym
1 CZYTANIE NAUKOWE W ŚRODOWISKU CYFROWYM Dr hab. Marek Nahotko IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 2 W nauce czytanie jest częścią pisania Wg Pelli, Bigelow 2009 IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 3 Czytanie w nauce (Tenopir&King) • Czas poświęcony na czytanie artykułu zmniejszył się z 48 • • • • minut w 1977 do 34 min. obecnie i być może jest to minimum, bo już się nie zmniejsza. Uczeni poświęcają do 160 godz./rok na czytanie (w 1977 – 120 godz./rok). W ciągu roku czytają przynajmniej 1 artykuł z 33 tytułów czasopism (w 1977 z 13 tytułów). Uczeni czytają więcej, szybciej, w większym zakresie. Czytanie jest uzależnione sytuacyjnie: to co i ile jest czytane zależy od celu, kontekstu. IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 4 Czytanie w nauce Ilość artykułów czytanych rocznie się podwoiła Czas na czytanie artykułu spadł o 25% 300 250 200 Artykuły/rok Czas czytania 150 100 50 0 1977 Wg Tenopir, King 2007 1984 1993 2000-2002 2005 IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 5 Rodzaje czytania • Szybkość czytania • Od czytania uważnego do skanowania dla odszukania słowa, nazwiska itp. • Czytanie aktywne • Celowe, często nieliniowe, połączone z przerzucaniem, skanowaniem, podkreślaniem i notowaniem • Czytanie płytkie i immersyjne • Imaginacyjne i refleksyjne • Czytanie „śledcze” • Poziome skanowanie publikacji, jak w grze wideo • Unikanie czytania • Poznawanie treści z możliwe minimalnym czytaniem • Nie-czytanie • Drukowanie tekstów i ich przechowywanie bez zamiaru czytania • Czytanie ciągłe i nieciągłe • W czasie i przestrzeni IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 6 Szybkość czytania (Marshall) • Czytanie: uważna lektura kanoniczna. Czytelnik przemierza tekst • • • • • • liniowo. Celem jest zrozumienie. Przeglądanie: szybsze niż czytanie kanoniczne. Przemierzanie tekstu jest nadal liniowe, lecz zrozumienie jest poświęcane dla szybkości. Celem jest uchwycenie istoty tekstu. Skanowanie: szybsze od przeglądania. Przemierzanie staje się nieliniowe; czytelnik przeskakuje do przodu i do tyłu tekstu. Celem jest często ocena lub decyzja o dalszych czynnościach. Rzut oka: strony są przewracane bardzo szybko; czytelnik spędza tyle samo czasu na przekładaniu stron co na ich przeglądanie. Celem jest wykrycie ważnych elementów strony (początku i końca artykułu, rysunków), po czym może nastąpić przejście do innego rodzaju czytania. Szukanie: czytelnik skanuje szybko tekst w poszukiwaniu określonego elementu strony (np. słów) bez celu zrozumienia. Powtórne czytanie: meta-czytanie; każdy rodzaj czytania może występować wiele razy. Wszystkie rodzaje występują w czytaniu naukowym. IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 7 Czytanie aktywne (Golovchinsky) Czytanie pasywne Czytanie aktywne Pojedynczy tekst Czytanie powieści dla przyjemności, głośne czytanie poezji Studiowanie podręcznika, przeglądanie oferty, wykonywanie czynności wg instrukcji Wiele tekstów Sprawdzanie poczty elektronicznej, czytanie czasopisma, surfowanie w Webie Badanie zagadnienia, analiza stanu literatury, aktualizacja wiedzy specjalistycznej • Czytanie aktywne: połączenie czytania z myśleniem krytycznym i procesem decyzyjnym. • Czytanie pasywne: mniej uważne, wymaga mniej wysiłku. • Nowe technologie przydatne szczególnie podczas aktywnego czytania wielu dokumentów, typowego dla pracy umysłowej uczonego. IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 8 Czytanie - problemy Czytanie pasywne Czytanie aktywne Pojedynczy tekst Zrozumienie tekstu Zrozumienie tekstu, odnalezienie informacji w tekście, streszczanie Wiele tekstów Zrozumienie tekstu, obsługa wielu dokumentów, odnalezienie relewantnych dokumentów, strukturyzowanie wielu informacji Zrozumienie tekstu, obsługa wielu dokumentów, odnalezienie interesującego dokumentu • Czytanie aktywne wielu tekstów wymaga strukturyzacji dużej liczby informacji. • Problemy wskazują na przydatność zastosowania urządzeń do wspomagania czytania: • zastosowanie narzędzi wyszukiwawczych i służących tworzeniu streszczeń • udostępnianie wielu tekstów jednocześnie… • Pasywne czytanie pojedynczego tekstu mniej zależy od możliwości urządzeń. IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 9 Czytanie głębokie i płytkie (Ryan) (imaginacyjne i refleksyjne) • Obie dychotomie nieostre. • Czytanie naukowe: immersyjne i refleksyjne. • Niezbędna biegłość, umożliwiająca automatyzm czytania. • Książka drukowana doskonale dostosowana do czytania naukowego; • Czytanie na ekranie, ograniczenia: • Technologiczne: rozdzielczość ekranu, waga, rozmiary, wymuszona pozycja, oświetlenie; • Rozpraszanie uwagi czytelnika. Aktywność czytania (celowość) IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 10 E-czytanie a potrzeby sprzętowe Cel: przeglądanie e-maili dla odpowiedzi, przeglądanie czasopisma fachowego dla znalezienia nowości. Sprzęt: laptop lub inna platforma mobilna nadająca się do uruchomienia standardowych aplikacji Cel: czytanie naukowe Sprzęt: tablet lub inne urządzenie umożliwiające bezpośrednią interakcję z materiałem i posiadające pełną funkcjonalność Cel: czytanie gazety podczas posiłku Sprzęt: mobilna platforma z dużym ekranem (dla przeglądania/skanowania) Cel: czytanie literatury pięknej Sprzęt: platforma do czytania mobilnego, nacisk na pojemność i poręczność (przenośność) Immersyjność czytania (skupienie uwagi) • Czytanie immersyjne wymaga wysokiej czytelności tekstu, mobilności, transparentnego interfejsu, a sposoby interakcji nie wymagają specjalnych szkoleń (nie potrzeba szkolenia jak czytać książkę). • Czytanie aktywne wiąże się z interaktywnością, a więc pisaniem (np. notatek). IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 11 Czytanie „śledcze” (Renear) • Badacze postępują z publikacjami jakby grali w gry wideo, gwałtownie, jakby podświadomie: • tworzą zapytania jakby chcieli odnaleźć znane sobie dokumenty lub • • • • powtórzyć wyniki wyszukiwania rzeczowego; podążają za cytowaniami w tył i w przód; wykonują gwałtownie ocenę relewancji: ewaluacja wpływu, jakości unikają płatnych stron wydawców, agregatorów, a poszukują egzemplarzy dostępnych w OA; lokalizują i porównują słowa kluczowe, definicje, protokoły, wyniki wyszukiwań. • Działania są podświadome, kinestetyczne, nawet podobne do transu; trudności w artykulacji opisu co robią i dlaczego. • Sesje opisywane są jako pożyteczne, nawet jeśli w efekcie żaden artykuł nie został przeczytany. IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 12 Unikanie czytania (Renear) • Narzędzia pozwalające określić relewancję artykułów bez ich • • • • • czytania: indeksowanie, cytowania. Narzędzia pozwalające określić poziom artykułów bez ich czytania: abstrakty, przeglądy literatury. Czytane artykuły dzięki zawartym w nich stanom badań pozwalają na orientację w innych artykułach bez ich czytania. Eksploracja tekstów i danych w poszukiwaniu „nieodkrytej wiedzy” pomaga wykorzystywać artykuły bez ich czytania. Formatowanie tekstu (wykazy, równania, terminologia) i aparat pomocniczy (spisy treści, odsyłacze, rysunki) pozwalają na wykorzystywanie artykułów bez ich czytania. Koledzy uczeni i studenci pomagają nam korzystać z artykułów bez ich czytania. IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 13 Nie-czytanie (Bayard) • Należy odróżnić od nieczytania. • Nie-czytanie to stany między czytaniem uważnym a brakiem wiedzy o istnieniu książki. • Różne przyczyny nie-czytania: • Całkowite nie-czytanie, aż do nie-czytelnika totalnego; • Kartkowanie; • Znajomość ze słyszenia; • Zapominanie. • Czytanie jako utrata: wybór pozytywny (czytanie) oznacza jednocześnie negatywny (nieczytanie niczego innego). • Drukowanie/kopiowanie plików artykułów naukowych: ile z nich jest nie-czytanych? IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 14 Inny rodzaj nie-czytania • Nie-użytkownik biblioteki cyfrowej (Mazurek): osoba odwiedzająca bibliotekę cyfrową ale nie korzystająca z żadnej usługi Czas trwania wizyty Wg Mazurek 2012 Ilość wizyt Odsetek 0-30 s. 64000 63,2% 30 s.-2 min. 9188 9% 2-5 min. 6184 6,1% 5-15 min. 7124 7% 15-30 min. 4888 4,8% 30 min.-1 godz. 5016 4,9% Ponad 1 godz. 4594 4,5% nieznany 158 0,1% IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 15 Ciągłość czytania (Hillesund) • Ciągłość w czasie: • kontinuum od „rzucenia okiem” po czytanie wielogodzinne, • czytanie nieprzerywane innymi czynnościami. • Ciągłość w przestrzeni: • Czytanie ciągłe w porządku linearnym i sekwencyjnym (powieści); • Czytanie nieciągłe bez porządku (jak mowa): czasopisma, strony Web; • Łączenie obu sposobów: skanowanie zasobu i wybieranie elementów do dłuższego czytania. • Czytanie naukowe: łączące oba sposoby czytania w przestrzeni i długotrwałe w czasie. IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 16 Czytanie naukowe (eksperckie) • Czytanie w druku: • Książki: rozpoczynane od spisu treści, indeksu, potem skanowanie małych części, potem uważne czytanie wybranych fragmentów, rzadko całości; • Artykuły: rozpoczynanie od abstraktu (inni go pomijają), kilka akapitów ze wstępu, jeśli jest interesujący przechodzi się do wniosków, potem czyta całość, przeskakując w przód i w tył. • Czytanie elektroniczne: czytanie online dla zapoznania z treścią, nieciągłe i pofragmentowane • Gromadzenie tekstów dla późniejszego wykorzystania; • Ze względu na podaż niezbędne nowe umiejętności; • Częste drukowanie do czytania. IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 17 Czytanie e-tekstów: dwie technologie • Czytniki e-książek: • Szybki rozwój technologiczny: technologia e-papieru, duża rozdzielczość i mobilność; • Organizacja tekstu na wzór druku, unikanie hipertekstu; • Immersja łatwa do osiągnięcia. • Strony Web (hipertekst): • Przydatne do wydawnictw informacyjnych, wyszukiwania; • Nowa forma immersji: głębokie zaabsorbowanie przeglądaniem, czatowaniem, grami jako wynik zewnętrznej stymulacji – jak w czytaniu śledczym Reneara? IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 18 Czytanie i ciało System A.nnotate • Dla czytania istotne także ułożenie ciała; • Konieczność robienia notatek i zaznaczania: • Ułatwia zrozumienie tekstu; • Powiązania z własnym pisaniem. • Dostęp do wielu tekstów jednocześnie, dwie metody pisania: • Notatki i teksty drukowane rozkładane i usuwane z otoczenia piszącego wraz z postępem prac; • Notatki i teksty elektroniczne dodawane po zbudowaniu koncepcji i ram pisanego tekstu. IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 19 Pokolenie sieci • Nowe media i teoria neuroplastyczności. • Wielozadaniowość młodego pokolenia: korzystanie z druku i dokumentów cyfrowych jednocześnie. • Sprzeczne poglądy: • Nicholas Carr: środowisko Internetu powoduje czytanie powierzchowne, pośpieszne i rozproszone myślenie; • Don Tapscott: interaktywne informacje przeczytane w Internecie są lepiej zapamiętywane; czytanie online jest trudniejsze, wymaga nowych umiejętności. IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 20 Wnioski • Zmiany w komunikacji piśmiennej i jej technologii • • • • następowały zawsze, lecz obecnie obserwujemy eksplozję autorstwa i czytelnictwa naukowego. Nowe technologie spowodowały wzrost dostępności i „łączliwości” tekstu, co może wymagać nowych sposobów czytania, wspomaganego przez kolejne rozwiązania technologiczne. Nieciągłe czytanie refleksyjne jest realizowane bardzo podobnie w każdym medium: analogowym i cyfrowym. Czytanie długotrwałe powinno odbywać się w druku lub na specjalnych czytnikach. Od czytania w środowisku cyfrowym nie da się uciec. IV Konferencja Zarządzanie Informacją w Nauce Katowice 28-29.11.2012 21 Dziękuję za uwagę! [email protected]