Model zapewnienia jakoci kształcenia w szkole wyszej

150
I. Staniec, A. Depta, S. Flaszewska, Model zapewnienia jako ci...
I. Staniec, A. Depta, S. Flaszewska, Education quality assurance…
Model zapewnienia jako ci kształcenia
w szkole wy szej
Iwona Staniec∗, Adam Depta∗∗, Sylwia Flaszewska∗∗∗
Słowa kluczowe: macierz kompetencji, jako
kształcenia
Keywords: matrix of competence, quality of education
Sysnopsis: W ostatnim okresie w Polsce narzeka si na poziom nauczania w uczelniach wy szych.
Z tego powodu wprowadzenie wewn trznych systemów zapewnienia jako ci kształcenia wydaje si
by konieczno ci , gdy wpływaj one na podnoszenie jako ci edukacji oraz wzrost jako ci usługi,
jak jest kształcenie. Wprowadzenie takiego systemu wymaga jednak modelowego podej cia uwzgl dniaj cego potrzeby wszystkich interesariuszy, którego propozycj przedstawiono w niniejszym opracowaniu.
Wst p
Obecny system szkolnictwa wy szego ze wzgl du na uwarunkowania formalno-prawne
oraz konkurencyjne otoczenie, wymaga od uczelni usługi dydaktycznej wysokiej jako ci
oraz podejmowania wszelkiego rodzaju działa maj cych na celu ustawiczne podnoszenie
poziomu kształcenia.
Celem pracy jest zaprojektowanie innowacyjnego modelu zapewnienia jako ci kształcenia poprzez uwzgl dnienie bada , oczekiwa i satysfakcji odbiorców usługi, czyli studentów.
Skonstruowany model powstał na podstawie metody „servqual” zaproponowanej w latach
1983–1985 przez A. Parasuraman, V.A. Zeithaml i L. Berry [1997, s. 32] z wykorzystaniem
analizy dokumentów, ankietowych bada oczekiwa i satysfakcji studentów specjalno ci
„Zarz dzanie małym i rednim biznesem”, realizowanej na kierunku Zarz dzanie na studiach
pierwszego stopnia, prowadzonych w roku akademickim 2009/2010 i 2010/2011 na Wydziale Organizacji i Zarz dzania Politechniki Łódzkiej. W prowadzonych analizach wykorzystano metod luki, któr zidentyfikowano w czasie analiz porównawczych macierzy kompetencji powstałych w wyniku bada oczekiwa , tworzenia programu studiów oraz badania satysfakcji. Swym zakresem prowadzone rozwa ania obejmuj wymogi regulacyjne i prawne
stawianie wewn trznym systemom zapewnienia jako ci kształcenia, zasady tworzenia macierzy kompetencji, uwarunkowania innowacyjne procesu ewaluacji i monitoringu kształcenia
oraz zasady wykorzystania metody pi ciu luk w analizie porównawczej otrzymanych macierzy kompetencji.
-
-
-
-
Zapewnienie jako ci kształcenia
Jako kształcenia jest jedn z cech najbardziej wyró niaj cych uczelni na stale rozwijaj cych si i coraz bardziej konkurencyjnych rynkach edukacyjnych. Zarz dzanie jako ci
według PN-EN ISO 9000:2001 to „wszystkie działania z zakresu zarz dzania, decyduj ce
o polityce jako ci w celach i odpowiedzialno ci, a tak e o ich realizacji w ramach systemu
jako ci za pomoc takich rodków jak: planowanie jako ci, sterowanie jako ci , zapewnienie
jako ci i doskonalenie jako ci”. Na potrzeby artykułu, rozwa ania dotycz ce zarz dzania
∗
Dr Iwona Staniec, Politechnika Łódzka.
Dr Adam Depta, Politechnika Łódzka.
∗∗∗
Mgr Sylwia Flaszewska, Politechnika Łódzka.
-
∗∗
-
-
-
-
-
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2012
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012
151
jako ci kształcenia zostan zaw one do poj cia zapewnienia jako ci, czyli tylko zarz dzania jako ci ukierunkowanego na zwi kszenie zdolno ci uczelni do spełniania wymaga
dotycz cych jako ci. Przez zapewnienie jako ci kształcenia b dziemy rozumie działania
zmierzaj ce do spełnienia wymaga formalno-prawnych, oczekiwa oraz preferencji studentów oraz działania daj ce studentom satysfakcj z kompetencji zdobywanych w procesie
kształcenia.
P. B. Crosby [cyt. za Łunarski, 2008, s. 39] sformułował cztery podstawy zapewnienia
jako ci, które mo na w nast puj cy sposób odnie do systemu jako ci kształcenia:
− jako okre la si jako zgodno z wymaganiami formalno-prawnymi,
− jako okre la si poprzez profilaktyk (np. badania oczekiwa , preferencji),
− standard jako ci oznacza osi gni cie wyznaczonego celu,
− jako mo na oceni poprzez badania satysfakcji, czyli oczekuje si zadowolenia
z procesu kształcenia oraz braku ró nic w macierzy kompetencji programowej
i otrzymanej w wyniku bada satysfakcji.
Z tego wynika, e system zapewnienia jako ci kształcenia słu y przede wszystkim realizacji minimum programowego, czyli standardów kształcenia oraz przystosowaniu celu
kształcenia do potrzeb interesariuszy (uczelni, rynku pracy, studentów). Wpływa on na ci głe
ulepszanie procesu dydaktycznego oraz podniesienie mi dzynarodowej konkurencyjno ci
europejskiego szkolnictwa wy szego. Poprzez posiadanie wewn trznego systemu zapewniania jako ci, uczelnia jest zobowi zana do doskonalenia swojej oferty edukacyjnej oraz skutecznego zarz dzania zasobami. Wszystko to, wpływa na podniesienie jej konkurencyjno ci
i budowanie kultury jako ci [Chojnacka, Macukow, Saryusz-Wolski, Witkowski, 2001, s.
23–33]. Jako kształcenia w polskich uczelniach obejmuje: organizacj zaj dydaktycznych, jako nauczania i oceniania, potencjał kadry naukowo-dydaktycznej, jako pomocy
naukowych oraz rodowisko kształcenia.
Ramy wewn trznych systemów zapewniania jako ci kształcenia w polskich uczelniach
tworz regulacje prawne takie jak:
− rozporz dzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wy szego z dn. 12 lipca 2007 r.
w sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów
kształcenia, a tak e trybu tworzenia i warunków, jakie musi spełnia uczelnia, by
prowadzi studia mi dzykierunkowe oraz makrokierunki,
− Uchwała Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich z 31 stycznia 1998 r.
w sprawie zasad post powania akredytacyjnego,
− Zał czniki do uchwały Nr 873/2007 Prezydium Pa stwowej Komisji Akredytacyjnej z dnia 8 listopada 2007 r. Raport samooceny,
− Uchwała Nr 218/2008 Prezydium Pa stwowej Komisji Akredytacyjnej z dnia 10
kwietnia 2008 r. w sprawie kryteriów oceny spełnienia wymaga w zakresie spraw
studenckich,
− Uchwała Nr 76/2009 Prezydium Pa stwowej Komisji Akredytacyjnej z dnia 19 lutego 2009 r. w sprawie ustalania ogólnych kryteriów oceny jako ci kształcenia,
− suplement do komunikatu z Konferencji europejskich ministrów do spraw szkolnictwa wy szego, Bergen, 19-20 maja 2005 r., przygotowany przez European Association for Quality Assurance in Higher Education (dawniej ENQA), zawieraj cy:
standardy i wskazówki dotycz ce wewn trznego zapewnienia jako ci w instytucjach szkolnictwa wy szego, standardy zewn trznego zapewnienia jako ci szkolnictwa wy szego oraz standardy dotycz ce agencji zewn trznego zapewnienia jako ci.
Przytoczone regulacje prawne zakładaj , e odpowiedzialno za jako kształcenia spoczywa na uczelni. Wymagaj one od wewn trznych systemów jako ci aby broniły zasad funkcjonowania uczelni, a nie pracowników. Konieczna we wprowadzanych systemach jako ci
kształcenia, z punktu widzenia interesariuszy, jest przejrzysto procedur, jawno i dost p-
-
152
I. Staniec, A. Depta, S. Flaszewska, Model zapewnienia jako ci...
I. Staniec, A. Depta, S. Flaszewska, Education quality assurance…
no dokumentów oraz podawanie do publicznej wiadomo ci rzetelnych informacji. Wewn trzne systemy zapewnienia jako ci kształcenia powinny by tak skonstruowane, aby nie
ograniczały inicjatyw i nowych zada oraz aby funkcjonowała w nich polityka projako ciowa oraz system oceniania i motywowania pracowników poprzez badania satysfakcji odbiorców usługi, czyli studentów.
Zgodnie z teori , aby wewn trzny system jako ci kształcenia był efektywny musi by :
skuteczny (tzn. zapewnia osi gni cie celu), sprawny (tzn. musi by przewaga pozytywów
nad negatywami w badaniach satysfakcji) i ekonomiczny (tzn. nakłady musz by przynajmniej równe efektom). Podsumowuj c, wewn trzny system jako ci kształcenia by był efektywny musi obejmowa :
− monitorowanie standardów akademickich,
− ocen procesu nauczania,
− ocen jako ci i warunków prowadzenia zaj dydaktycznych,
− ocen dost pno ci informacji na temat kształcenia.
Instrumenty wykorzystywane w ocenie efektywno ci kształcenia to: badania ankietowe
studentów (oczekiwa , preferencji i satysfakcji), absolwentów (badania karier i losów), pracodawców (badania oczekiwa , preferencji i satysfakcji), jak równie monitorowanie zatrudnialno ci, udział egzaminatorów zewn trznych, oferowanie dodatkowych certyfikatów,
ledzenie wyników egzaminów pa stwowych, liczby studentów uzyskuj cych w konkretnym
czasie okre lone stanowiska, monitorowanie udziału % studentów skre lonych, promowanych w terminie oraz uzyskiwanych przez studentów kompetencji (wiedzy i umiej tno ci).
Istotnym kryterium oceny jako ci kształcenia na uczelni wy szej jest sprawdzian rynkowy, przejawiaj cy si zainteresowaniem potencjalnych studentów nauk na danej uczelni
[ wi tek, 2009, s. 96–160]. Uczelnie ciesz ce si uznaniem na rynku dysponuj wi kszymi
rodkami, pochodz cymi cho by z płatnego kształcenia oraz ze zlece i analiz dokonywanych na potrzeby biznesu, dzi ki czemu mog si rozwija i dalej podnosi poziom kształcenia. Renoma uczelni pozwala równie w wi kszym stopniu pozyska wybitnych pracowników naukowo-dydaktycznych. O jako ci kształcenia wiadcz tak e losy absolwentów i ich
kariery zawodowe (st d coraz bardziej popularne w ostatnim okresie badania losów absolwentów i nieprzeceniona w tym zakresie rola Biur Karier). Zainteresowanie rynku pracy
absolwentami danej uczelni buduje presti i jej pozycj konkurencyjn w stosunku do zainteresowanych podj ciem nauki oraz do przedsi biorstw, stowarzysze i innych organizacji.
Spełniaj te wa n rol informacyjn o poziomie wykształcenia absolwentów w ród kandydatów na studia, pracodawców oraz władz ró nych szczebli [Hernas, 2008, s. 43–44].
Wewn trzne systemy zapewniania jako ci powinny by systemami elastycznymi, mog cymi reagowa na potrzeby studentów, pracowników akademickich, rynku pracy i pracodawców. Zatem istotne jest wprowadzenie do systemu nowoczesnych metod gromadzenia
informacji na temat stanu jako ci kształcenia w uczelni (np. badanie oczekiwa , preferencji,
satysfakcji ró nych grup społeczno ci akademickiej), które pozwol na budow profesjonalnego systemu zapewniania jako ci kształcenia pod aj cego za zmieniaj c si rzeczywistoci .
-
-
-
-
Innowacyjne metody w zarz dzaniu jako ci kształcenia
W rodowisko uczelniane wpisana jest szeroko rozumiana innowacyjno . Według terminologii Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, działalno innowacyjna to szereg
działa o charakterze naukowym (badawczym), technicznym, organizacyjnym, finansowym
i handlowym (komercyjnym), których celem jest opracowanie i wdro enie nowych lub istotnie ulepszonych produktów i procesów [www.citt.pl].
Podstawowe cechy nowocze nie rozumianego procesu kształcenia mo na okre li jako:
− proces interakcyjny i multidyscyplinarny,
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2012
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012
program kształcenia zale y od know-how kadry naukowo-dydaktycznej, posiadanych zasobów, prowadzonych prac B+R, nabytych specyficznych do wiadcze
i wiedzy przez wykonawców usługi (tj. pracowników uczelni oraz twórców programów),
− zlokalizowany, dostosowany do specyficznych wymaga rynkowych,
− b d cy procesem integracji celów, zada , funkcji obejmuj cych marketing oraz badania B+R na uczelni,
− b d cy procesem uczenia si , procesem interaktywnym wykorzystuj cym uwarunkowania wewn trzne i zewn trzne poprzez sygnały z rynku, od pracodawców, bada oczekiwa , preferencji i satysfakcji zarówno studentów jak i pracowników,
− programy kształcenia cechuje niepowtarzalno ,
− monitorowany ze wzgl du na turbulentne otoczenie oraz konieczno likwidacji
powstaj cych luk w kompetencjach absolwentów, a zapotrzebowaniem na rynku
pracy.
Zatem spełnia on wszystkie warunki stawiane procesom innowacyjnym. Natomiast jako procesu kształcenia zale y w du ym stopniu od wła ciwego zrozumienia oczekiwa
i satysfakcji odbiorców. Ocen procesu kształcenia jest pomiar satysfakcji studenta, w którym wyró niamy dwa subprocesy [Drapi ska, Dominiak, 1998, s. 7]:
− wykonanie narz dziowe - obejmuj ce techniczny efekt wiadczenia kształcenia, np.
zaj cia w salach komputerowych, audiowizualnych, projekty w rzeczywistych firmach, działania w wirtualnej firmie,
− wykonanie ekspresyjne, które dotyczy psychologicznego aspektu procesu kształcenia, a wi c wszystkie dodatkowe wra enia jakich doznaje student w tym procesie,
np. informacja zwrotna, odgrywanie ról, wiadomo , wiedza, kompetencje.
Celem bada satysfakcji jest poznanie opinii na temat ró nych aspektów kształcenia.
Gromadzenie informacji uzyskiwanych od studentów oraz ich analiza umo liwiaj generowanie wielu nowych pomysłów i szybsz reakcj na ewentualne problemy. Badanie satysfakcji nabywcy jest wi c elementem bada skuteczno ci działa dotycz cych zaspokojenia
potrzeb nabywców, zadowolenia, ukontentowania. Z punktu widzenia satysfakcji, jako cel
i wyniki działa w sferze jako ci, potrzebne jest jej rozpoznanie, które ma na celu [Dembi ska-Cyran, Hołub-Iwan, Perenc, 2004, s. 271]:
− ustalenie czynników decyduj cych o satysfakcji z procesu kształcenia,
− opracowanie programów umo liwiaj cych skuteczne wdra anie jako ci po to, aby
osi gn zamierzony cel,
− opracowanie sposobów pomiaru satysfakcji w celu podejmowania działa koryguj cych.
Podstawowym elementem oferowanym w procesie kształcenia jest program, który tworzy
si na podstawie wyników bada oczekiwa , preferencji, czy okre laniu uwarunkowa odczuwanej satysfakcji. Poziom jako ci usługi oferowanej w procesie kształcenia mo e by
mierzony na podstawie metody pi ciu luk [Berry, Parasuraman, 1997, s. 49]:
− luka 1 – okre lana jest jako ró nica pomi dzy oczekiwaniami studenta, a postrzeganiem tych oczekiwa przez władze uczelni. Istnienie tej luki oznacza, e uczelnia
nie rozumie, czego student i rynek pracy oczekuj od kształcenia,
− luka 2 – stanowi ró nic pomi dzy postrzeganiem oczekiwa studentów przez kadr zarz dzaj c , a specyfikacj jako ci usługi kształcenia,
− luka 3 – to ró nica pomi dzy formalno-prawnymi standardami jako ci kształcenia,
a faktycznie wykonywan usług dydaktyczn . Za główn przyczyn jej powstania
uwa a si nierówno zachowania i działania personelu maj cego bezpo redni kontakt ze studentem. Bardzo trudno jest dopilnowa przestrzegania normatywów jakoci, gdy usługa jest jednocze nie dostarczana i wykonywana w obecno ci studenta,
-
-
-
-
−
-
153
154
I. Staniec, A. Depta, S. Flaszewska, Model zapewnienia jako ci...
I. Staniec, A. Depta, S. Flaszewska, Education quality assurance…
luka 4 – okre la ró nic mi dzy jako ci wiadczenia usługi kształcenia, a informacjami, które uzyskał student na jej temat (programy studiów) - szczególnie zwartymi w katalogach ECTS oraz z relacji wcze niejszych absolwentów,
− luka 5 – jest to luka mi dzy jako ci oczekiwan , a otrzyman . Obrazuje ona podstawowe wyzwanie dla uczelni. Aby zapewni dobr jako kształcenia nale y
przewy szy oczekiwania interesariuszy.
Luki 1, 2, 3, 4 rejestruj spadki jako ci w obr bie uczelni (s kontrolowane przez
MNiSW, PKA itp. organy). S zale ne od uczelni i identyfikowane w procesie tworzenia
programów oraz monitorowane przez odpowiednie zespoły i hospitacje kadry dydaktycznej.
Natomiast luka 5 dotyczy niedostatków jako ci kształcenia według oceny studentów (rynku
pracy, pracodawców), zale y od uwarunkowa rynkowych – zewn trznych.
Istotnym elementem w ocenie tych luk s tworzone do programów nauczania macierze
kompetencji, czyli zdolno ci praktycznego wykorzystania umiej tno ci i wiedzy w pełni
wystarczaj ce do samodzielnego wykonywania okre lonego zadania. Według zalece Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 czerwca 2009 w sprawie ustanowienia europejskiego
systemu transferu osi gni w kształceniu i szkoleniu macierz kompetencji to zagregowane
efekty uczenia si oznaczaj ce stwierdzenie tego, co ucz cy si wie, co rozumie i potrafi
wykona po uko czeniu procesu uczenia si . W systemach kształcenia s one uj te w kategoriach wiedzy, umiej tno ci i kompetencji. Ponadto, macierz kompetencji to sprawdzenie
relacji mi dzy efektami uczenia si sformułowanymi dla całego programu kształcenia i efektami uczenia si zdefiniowanymi dla jego jednostek strukturalnych (przedmiotów/modułów).
Na poziom kompetencji ma wpływ rodowisko wewn trzne w jakim student si znajduje,
kultura i warto ci organizacji.
W modelu kompetencji nale y trafnie okre li trzy główne obszary:
− jakie umiej tno ci i kompetencje s wymagane przez interesariuszy (pracodawców,
rynek pracy, studentów, regulatorów),
− kiedy student powinien posi
dane umiej tno ci i jaki poziom kompetencji
w okre lonym zakresie,
− w jaki sposób student powinien stosowa posiadane umiej tno ci i kompetencje.
W tworzonych w ramach programów nauczania macierzach kompetencji:
− wiedza to zbiór faktów, zasad, teorii i praktyk przekazywanych w procesie kształcenia,
− umiej tno ci to zdolno ci do stosowania wiedzy i korzystania z know-how w celu
wykonywania zada i rozwi zywania problemów. Wyró niamy umiej tno ci kognitywne (obejmuj ce my lenie logiczne, intuicyjne i kreatywne) oraz praktyczne
(obejmuj ce sprawno i korzystanie z metod, materiałów, narz dzi i instrumentów),
− kompetencje to udowodniona zdolno stosowania wiedzy, umiej tno ci i zdolnoci osobistych, społecznych lub metodycznych okazywana w pracy lub nauce oraz
w karierze zawodowej i osobistej.
W praktyce wszystkie elementy macierzy kształcenia s tworzone na podstawie sze ciostopniowej piramidy okre lonej w taksonomii Blooma [Kennedy, 2009, s. 123].
W procesie zapewnienia jako ci kształcenia konieczne jest uwzgl dnienie wszystkich
przedstawionych na rysunku instrumentów. Model zapewnienia jako ci kształcenia uwzgl dniaj cy wszystkie przedstawione uwarunkowania ma du e znaczenie praktyczne, gdy pozwala lepiej zrozumie przyczyny problemów zwi zanych ze wiadczonym procesem kształcenia oraz zidentyfikowa wyst puj ce niedopasowania poprzez metod luki. Szczegółowe
relacje zachodz ce mi dzy poszczególnymi elementami procesu zapewnienia jako ci kształcenia przedstawiono na rys. 1.
-
-
-
-
-
−
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2012
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012
155
Rys. 1. Model zapewnienia jako ci kształcenia (Education quality assurance model)
ródło: Opracowanie własne
-
-
-
-
-
Działania zapewniaj ce jako kształcenia na specjalno ci
Zarz dzanie małym i rednim biznesem na I stopniu na kierunku
Zarz dzanie na Wydziale Organizacji i Zarz dzania
Politechniki Łódzkiej
Zgodnie z Zarz dzeniami Rektora PŁ na uczelni obowi zuje, w postaci bada ankietowych, ocena satysfakcji studentów z procesu kształcenia zaraz po zako czeniu nauczania
wybranych przedmiotów oraz w ród absolwentów po zako czeniu procesu dydaktycznego
(badanie losów absolwentów). Oba badania s anonimowe i dobrowolne, a ich celem jest
ewaluacja jako ci procesu dydaktycznego. Dodatkowo na uczelni s prowadzone inne działania maj ce na celu zapewnienie jako ci kształcenia - niektóre z nich, jak badania karier,
losów czy satysfakcji realizowane na PŁ przedstawiono w pracy Kształcenie mened erów na
uczelni technicznej. Wnioski wynikaj ce z tych bada przyczyniaj si do udoskonalenia
metod i technik nauczania, odpowiednich zmian w programach oraz systemie zapewnienia
odpowiedniej jako ci kształcenia. W badaniach zwrócono szczególn uwag na mo liwo ci
identyfikacji luki 5 w zaproponowanej metodzie luki.
W pracy wykorzystano wyniki badania oczekiwa studentów przeprowadzonego w roku
akademickim 2010/2011 (badania pełnego przeprowadzonego w czerwcu 2011 roku na 30
studentach) oraz badania satysfakcji przeprowadzonego w roku akademickim 2009/2010
(badania pełnego przeprowadzonego w czerwcu 2010 roku na 30 studentach) dla cyklu
przedmiotów realizowanych w ramach specjalno ci „Zarz dzanie małym i rednim biznesem” na studiach licencjackich na kierunku Zarz dzanie na Politechnice Łódzkiej.
Przeprowadzono badania pełne technik ankietyzacji bezpo redniej przy u yciu kwestionariusza ankiety, b d ce równie badaniem podłu nym. W tab. 1 przedstawiono odczucia
studentów wobec zrealizowanego procesu kształcenia na omawianej specjalno ci otrzymane
w ramach badania satysfakcji. Negatywnie studenci ocenili praktyczno przekazywanej
wiedzy i umiej tno ci. Uznali, e w programie jest „sucha teoria” oraz zbyt du o „suchych
projektów”, do niczego niepotrzebnych, tzn. wymaga si od nich tworzenia hipotetycznych
156
I. Staniec, A. Depta, S. Flaszewska, Model zapewnienia jako ci...
I. Staniec, A. Depta, S. Flaszewska, Education quality assurance…
firm czy projektów. Jak zatem wida , ankietowani nie widz przeło enia zaproponowanych
elementów kształcenia na rzeczywisto rynkow .
Tab. 1. Wyniki badania zadowolenia z procesu kształcenia (The results of satisfaction surveys with the educational process)
Odczucia
bardzo przydatna specjalno
sporo si nauczyłam
ciekawa i interesuj ca
ciekawe zaj cia
jestem zadowolona z wyboru
jest dla kogo , kto chce otworzy swoj
działalno
Wiedza i umiej tno ci
mo liwo zdobycia ciekawych umiej tno ci
mo na poprawi swoje umiej tno ci w zakresie
prognozowania
mo na poprawi swoje umiej tno ci prowadzenia
negocjacji
warto rozwija swoje umiej tno ci i zdobywa wiedz
na temat mo liwo ci prowadzenia własnej działalno ci
z punktu widzenia poszukiwania pracy, nale y
pami ta , e sektor MSP jest najwa niejszym sektorem
gospodarczym w Polsce
konieczne jest umiej tne zarz dzanie swoim biznesem
przekazuje przydatn wiedz
-
-
-
-
-
ródło: Opracowanie własne.
W badaniach oczekiwa respondenci równie podkre laj , e oczekuj praktycznej wiedzy, ciekawych informacji opartych na czyim do wiadczeniu oraz, w stosunku do prowadz cych, profesjonalnego podej cia do zaj przy jednoczesnej umiej tno ci przekazywania
kluczowej wiedzy.
W wyniku tych bada utworzono macierze kompetencji: oczekiwan (na podstawie bada oczekiwa ) i ukształtowan (na podstawie bada satysfakcji). Dodatkowo, analiz luk
wzmocniono poprzez zbudowanie na podstawie analizy dokumentów programowej macierzy
kompetencji. Porównawcze zestawienie wszystkich trzech macierzy przedstawiono w tab. 2
(ka da kompetencja jest przypisana do wiersza, a puste komórki w tabeli oznaczaj , e
w danej macierzy nie ma zdefiniowanej tej kompetencji, czyli wyst puje luka).
Z przedstawionych opisów w tab. 2 wynika, e zidentyfikowano nast puj ce luki. W programowej macierzy kompetencji brak, w porównaniu do oczekiwa studentów, takich umiej tno ci osobistych jak: sztuka prezentacji, dobra znajomo przepisów prawa: cywilnego,
gospodarczego, administracyjnego, współpraca z sektorem MSP, pewno siebie.
Wszystkie elementy wiedzy i umiej tno ci zdefiniowane w badaniu oczekiwa s zapisane w programowej macierzy kompetencji. Porównuj c programow i ukształtowan macierz
kompetencji, mo na zauwa y , e:
− z efektów wiedzowych: studenci nie wskazali zrozumienia specyficznych potrzeb
i problemów małych i rednich przedsi biorstw w zakresie rachunkowo ci i rozlicze podatkowych,
− z umiej tno ci: rozwi zywania problemów,
− z umiej tno ci osobistych: organizacji pracy indywidualnej, my lenia systemowego,
d enia do jako ci i doskonalenia, motywacji do uczenia si oraz dostosowywania
si do zmian.
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2012
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012
157
Tab. 2. Oczekiwana, programowa i ukształtowana macierz kompetencji (Expected, program
and formed a matrix competence)
Oczekiwana macierz kompetencji
Programowa macierz
kompetencji
Ukształtowana macierz
kompetencji
Wiedza knowledge
oczekuj zapoznania i
przygotowania do zało enia i
prowadzenia własnej działalno ci
gospodarczej;
konkretnych informacji na temat
prowadzenia przedsi biorstwa;
nowoczesnego podej cia do
zarz dzania w msp, wiedzy realnej,
konkretnej, która przyda si w
biznesie;
kompleksowa wiedza i
zrozumienie z zakresu
specyfiki funkcjonowania i
zarz dzania małymi i rednimi
przedsi biorstwami
naucz si aby tak prowadzi firm ,
by w przyszło ci zało y swoj i
odnie sukces;
pozyskiwanie funduszy na
prowadzenie biznesu ró nych
u ytecznych
„ciekawostek”/nowinek na ten
temat;
jak pozyska rodki na rozpocz cie
działalno ci;
pozyskiwanie rodków do
prowadzenia własnego biznesu
kompleksowa wiedza i
zrozumienie z zakresu
finansowania i wspomagania
rozwoju małej firmy
poznanie zasad prowadzenia
działalno ci pod wzgl dem
finansowym;
rozliczenie si z ró nymi
instytucjami;
poszerzenia wiedzy z dziedziny
rachunkowo ci w małych firmach;
zrozumienie specyficznych
potrzeb i problemów małych i
rednich przedsi biorstw w
zakresie rachunkowo ci i
rozlicze podatkowych
specyfika zarz dzania małymi
przedsi biorstwami,
funkcjonowanie małych
przedsi biorstw, analiza firmy,
zarz dzanie zasobami ludzkimi
finansowanie i wspomaganie
rozwoju firmy, pozyskiwanie
rodków pomocowych i
unijnych
Umiej tno ci
chciałbym by gotów do
umiej tno poszukiwania i
prowadzenia działalno ci w
praktycznego
ka dym aspekcie;
wykorzystywania szans
odpowiednie prowadzenie biznesu;
umiej tno znajdowania
potrzebnych informacji dot.
sektora MSP, prognozowanie
sprawozda finansowych
wypełnianie dokumentacji;
rozliczanie przedsi biorstwa ze
wszystkich opłat, podatków itp.
wypełnianie biznes planu,
wypełnianie dokumentów VAT7,
ksi ga przychodów i rozchodów
-
umiej tno
umiej tno
-
praktyczn umiej tno
ewidencjonowania zdarze
gospodarczych
umiej tno doprowadzenia do
szybkiego rozwoju własnego
biznesu.
przygotowuje do prowadzenia przygotowanie do prowadzenia
i rozwijania własnej
własnej działalno ci
działalno ci gospodarczej
umiej tno doprowadzenia do
rozwoju własnego biznesu
rozwija umiej tno ci
analityczne i decyzyjne
-
-
-
oceny ryzyka.
rozwi zywania problemów
podejmowania decyzji
zadania z prognozowania w
excelu
158
I. Staniec, A. Depta, S. Flaszewska, Model zapewnienia jako ci...
I. Staniec, A. Depta, S. Flaszewska, Education quality assurance…
odpowiednie, sprawne zarz dzanie;
dobrej negocjacji, sposobów
negocjacji z klientami;
(dobrego) kierowania lud mi;
umiej tno ci organizowania;
umiej tno ci mened erskie
umiej tno ci rozmowy w
kłopotliwych sytuacjach;
wykorzystania technik pracy
mened era.
komunikatywno ;
umiej tno ci interpersonalne
analityczne my lenie
decyzyjno , podejmowanie
decyzji strategicznych
komunikowania si
zarz dzanie zespołem,
prowadzenie negocjacji
nawi zywania stosunków
interpersonalnych
zarz dzanie zespołem,
negocjacje
Zdolno ci/ umiej tno ci osobiste (aspiracyjne cele kształcenia)
umiej tno
pracy w grupie
Kreatywno
praca w zespole
praca w grupie
kreatywno
kreatywno
organizacja pracy
indywidualnej
my lenie systemowe
d enie do jako ci i
doskonalenia
motywacja do uczenia si
dostosowywanie si do zmian
pisanie prac testowych
autoprezentacja
przedstawianie prezentacji;
przygotowanie do prezentacji
dobra znajomo przepisów prawa:
cywilnego, gospodarczego,
administracyjnego
współpraca z sektorem MSP;
-
-
-
-
-
pewno siebie.
ródło: Opracowanie własne.
Z ukształtowanej macierzy kompetencji mo na wnioskowa , e wi kszy nacisk nale y
poło y na zrozumienie specyficznych potrzeb i problemów małych i rednich przedsi biorstw w zakresie rachunkowo ci i rozlicze podatkowych, rozwi zywanie problemów oraz
aspiracyjnych efektów kształcenia, takich jak: organizacja pracy indywidualnej, my lenie
systemowe, d enie do jako ci i doskonalenia, motywacja do uczenia si oraz dostosowywania si do zmian.
Zatem opieraj c si na metodzie luki w programowej macierzy kompetencji nale y uzupełni : aspiracyjne efekty kształcenia o autoprezentacj i umiej tno prezentowania –
wskazywane jako osi gane przez respondentów.
Z punktu widzenia likwidacji luki 5 (w zaproponowanej wcze niej metodzie luki) konieczne jest równie uwzgl dnienie w programie kształcenia przepisów prawa: cywilnego,
gospodarczego, administracyjnego oraz zasad współpracy z sektorem MSP.
WSPÓŁCZESNE ZARZ DZANIE 1/2012
CONTEMPORARY MANAGEMENT QUARTERLY 1/2012
159
Podsumowanie
Zaproponowany model zapewnienia jako ci kształcenia pozwala wskaza na te miejsca,
w których jako usług dydaktycznych na uczelni wy szej w sposób istotny odbiega od jakoci oczekiwanej przez studentów oraz jako ci normatywnej (programowej) w stosunku do
jako ci otrzymywanej przez interesariuszy.
Zaprojektowany w pracy innowacyjny model zapewnienia jako ci kształcenia powstały
na skutek identyfikacji pi ciu luk ma du e znaczenie praktyczne, gdy pozwala lepiej zrozumie przyczyny problemów z jako ci wiadczonych usług dydaktycznych oraz okre li
niedostatki jako ci kształcenia i zezwoli na wprowadzenie odpowiednich rodków zaradczych.
Bibliografia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
-
16.
Berry L., Parasuraman A., (1997), Multiple-Method Listening. The Building of a Service Quality
Information System, “Sloan Management Review”, Spring.
Chojnacka E., Macukow B., Saryusz-Wolski T., Witkowski M., (2001), INQUEST Wewn trzny
System Zapewniania Jako ci Kształcenia – podsumowanie, Tempus JEP 13117, Warszawa Łód .
Dembi ska-Cyran I., Hołub-Iwan J., Perenc J., (2004), Zarz dzanie relacjami z klientem, Difin,
Warszawa.
Drapi ska A., Dominiak P., (1998), Model marketingu usług, “Marketing i Rynek”, nr 11.
Hernas A. (2008) Zasady funkcjonowania systemu zapewnienia jako ci kształcenia, Politechnika
l ska, Gliwice.
Kennedy D., (2009), Designing Curricula based on Learning Outcomes, University College Cork.
Łunarski J., (2008), Zarz dzanie jako ci , standardy i zasady, WNT, Warszawa.
Norma PN-EN ISO 9000:2001.
Rozporz dzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wy szego z dn. 12 lipca 2007 r. w sprawie standardów kształcenia dla poszczególnych kierunków oraz poziomów kształcenia, a tak e trybu tworzenia i warunków, jakie musi spełnia uczelnia, by prowadzi studia mi dzykierunkowe oraz makrokierunki.
Uchwała Konferencji Rektorów Uniwersytetów Polskich z 31 stycznia 1998 r. w sprawie zasad
post powania akredytacyjnego.
Zał czniki do uchwały Nr 873/2007 Prezydium Pa stwowej Komisji Akredytacyjnej z dnia 8
listopada 2007 r. Raport samooceny.
Uchwała Nr 218/2008 Prezydium Pa stwowej Komisji Akredytacyjnej z dnia 10 kwietnia 2008 r.
w sprawie kryteriów oceny spełnienia wymaga w zakresie spraw studenckich.
Uchwała Nr 76/2009 Prezydium Pa stwowej Komisji Akredytacyjnej z dnia 19 lutego 2009 r. w
sprawie ustalania ogólnych kryteriów oceny jako ci kształcenia.
Staniec I., (red.) (2010), Kształcenie mened erów na uczelni technicznej, monografie Politechniki
Łódzkiej, Łód .
Suplement do komunikatu z Konferencji europejskich ministrów do spraw szkolnictwa wy szego,
Bergen, 19-20 maja 2005 r., przygotowany przez European Association for Quality Assurance in
Higher Education (dawniej ENQA).
wi tek J., (2009), Uczelniany system zapewnienia jako ci kształcenia, [w:] R. Sobczak (red.)
Jako kształcenia w aspekcie oceny Pa stwowej Komisji Akredytacyjnej, Gda sk.
-
Bibliografia elektroniczna
-
-
-
http://www.citt.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=39&Itemid=45 [17.11.2010]
160
I. Staniec, A. Depta, S. Flaszewska, Model zapewnienia jako ci...
I. Staniec, A. Depta, S. Flaszewska, Education quality assurance…
Education quality assurance model at the university
Summary
-
-
-
-
-
The current system of higher education requires from the university a high quality teaching service and making all kinds of efforts aimed at continuous improvement of education
quality through formal and legal conditions and competitive environment. This paper presents the innovative model to provide the quality of education by including the study of expectations and satisfaction of the recipients of services, namely students. The model was
based on SERVQUAL method introduced in the years 1983–1985, by A. Parasuraman, V.A.
Zeithaml and L. Berry [Berry, Parasuraman 1997, p. 32] with the use of document analysis,
survey of expectations and satisfaction of students specializing in Management of small and
medium business in the first degree studies of Management conducted in the academic years
2009/2010 and 2010/2011 at the Faculty of Organization and Management, Technical University of Lodz. The analysis gap method was used, which was identified during the comparative analysis of competence matrix based on the research of expectations, curriculum development, and satisfaction surveys. In the expected matrix of competence aspiratonal learning
outcomes should be complemented by self-presentation and presentation skills – identified
by the respondents as implemented.