Ikona „Ukrzyżowanie” - Wirtualne Muzea Małopolski

Ikona „Ukrzyżowanie”
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Czas powstania ok. 1631 Miejsce powstania Łemkowszczyzna Zachodnia, Polska Miejsce znalezienia Szczawnik, Polska Wymiary wysokość: 102,5 cm, szerokość: 79,5 cm, grubość: 3 cm Numer inwentarzowy MNS/689/S Muzeum Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu Oddział Dom Gotycki Dostępność na ekspozycji „Sztuka cerkiewna od XV do XIX wieku” Tematy wielokulturowość, religijność, namalowane, śmierć Technika srebrzenie, tempera Materiał deska Prawa do obiektu Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski Tagi Łemkowie, malarstwo tablicowe, ikona, cerkiew, Chrystus Ukrzyżowany, malarstwo, 2D, wielokulturowość, sztuka sakralna Eksponat pochodzi z cerkwi w Szczawniku, wsi położonej na północ od Muszyny. W centrum przedstawienia znajduje się krzyż osadzony na skale z czaszką Adama, symbolicznej Golgocie. Chrystus ukazany jako umarły, z głową opadającą na prawe ramię. Z jego ran obficie broczy krew. Zgodnie ze starochrześcijańską, a później wschodnią tradycją ikonograficzną jego stopy przebite są oddzielnie, dwoma gwoździami. Na górnej poprzeczce krzyża znajduje się titulus z napisem „INCI” (Jezus Nazarejczyk Car Judei), nad belką poprzeczną napis cyrylicą: „Ukrzyżowanie Pana naszego Jezusa Chrystusa”, na jej tle monogram „IC XC”, na wsporniku zaś w języku greckim: „NIKA” (Zwycięzca). Na zakończeniach ramion krzyża przedstawienia Słońca i Księżyca — znaki Starego i Nowego Testamentu — podpisane cyrylicą w górnych narożach. Sylwetka Chrystusa jest znacznie większa od towarzyszących mu pod krzyżem postaci. Po lewej stronie krzyża znajdują się św. Jan Ewangelista i Longinus, po prawej zaś trzy Marie, czyli Matka Boska, Maria Magdalena i Maria Kleofasowa. Postacie znajdują się na tle muru z krenelażem sięgającym trzech piątych wysokości obrazu.
Ikony przedstawiające Ukrzyżowanie znajdowały się w zwieńczeniu przegrody ikonostasu. Zwykle w tym układzie umieszczano ikoną z przedstawieniem Ukrzyżowania oraz osobno sylwetowe ikony postaci towarzyszących. Niekiedy jednak odchodzono od tej tradycji na rzecz obrazu ukrzyżowanego Chrystusa wraz z postaciami stojącymi pod krzyżem. Ikonicznie w grupie ukrzyżowania znajdują się Bogurodzica i św. Jan Ewangelista, często przy asyście postaci takich jak setnik Longinus, czy Maria Magdalena. Niekiedy w scenie tej przedstawiany jest także naigrawający się tłum.
Ikona znajduje się w nowosądeckiej kolekcji od 1950 roku. Trafiła do niej w wyniku akcji zabezpieczającej połemkowskie mienie. Akcja ta została przeprowadzona w 1947 roku przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie na polecenie Ministerstwa Kultury i Sztuki, w związku z masowym wysiedlaniem Łemków. Grupa historyków i konserwatorów objechała wówczas łemkowskie wsie na terenie Sądecczyzny, zbierając obiekty znalezione na strychach i w przybudówkach. Pozostawione przez wyjeżdżającą ludność zabytki, narażone na zniszczenie lub kradzież, złożono w wynajętej Składnicy Muzealnej w Muszynie, opatrzono je kartkami z nazwą miejscowości.
Opracowanie: Maria Marcinowska (Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu), Redakcja WMM, © wszystkie prawa zastrzeżone