8.Świat Słowian w języku i kulturze IX. Literaturoznawstwo, red. Ewa

Wstęp
Prezentowana publikacja Świat Słowian w języku i kulturze IX składa się czterech tomów o
różnej tematyce: literaturoznawstwa, kulturoznawstwa, i dwóch tomów językoznawczych.
Tom Literaturoznawstwo poświęcony jest pamięci Profesora Krzysztofa Cieślika, wybitnego
specjalisty z zakresu komparatystyki literackiej polsko-rosyjskiej, wieloletniego pracownika naukowodydaktycznego Instytutów Slawistyki oraz Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu
Szczecińskiego.
Zawarte w tomie artykuły są zarówno pokłosiem VIII Międzynarodowej Konferencji Młodych
Naukowców, która poświęcona została pamięci Profesora Krzysztofa Cieślika, jak i zebrane artykuły,
wpisujące się tematyczne w jedną całość jaką jest Świat Słowian.
Zawarte w tomie artykuły prezentują szeroki wachlarz zagadnień literaturoznawczych, które
dotyczą wielu płaszczyzn opisu literackiego począwszy od prac o charakterze teoretycznometodologicznym poprzez zagadnienia poszczególnych literatur słowiańskich i szczegółowe
rozważania w zakresie określonych utworów poetyckich czy powieściowych. Zakres treściowy i
epokowy prac jest szeroki, prace bowiem obejmują literaturę staroruską, starobułgarską czy
staroserbską, jak i współczesną słowiańską literaturę piękną.
W problematykę teoretyczno-literacką wkracza R. Pokrywka, który w artykule pt. Zur
intertextualität autobiografischer schriften podejmuje próbę uchwycenia istoty pism
autobiograficznych. Rozważania Autora, prowadzone w kontekście badań nad intertekstualnością,
wskazują na miejsce intymistyki w całościowo pojmowanym dziele pisarza, a oparte zostały na
terminologii Gérarda Genette'a i jego kontynuatorów. Oprócz rozpoznania relacji właściwych temu
rodzajowi twórczości, została również w artykule podkreślona ich rola w określaniu stopnia
autobiograficzności tekstu.
W. Durkalewicz, analizując w świetle semiotyki trzy modele komunikacji stawia wniosek o
wielopostaciowości polskiej semiotyki literackiej, która jest przykładem głębokiej refleksji i
autorefleksji metodologicznej oraz o tym, że figura podmiotu jest ściśle związana z odpowiednią wizją
komunikacji literackiej oraz nią bezpośrednio uwarunkowana.
Najbogatsza problematyka literacka przedstawiona jest w odniesieniu do literatury
rosyjskiej. Literatura rosyjska na przykładzie analizy utworu A. Czechowa Moje życie stała się
przedmiotem opisu D. Jagiełły. Autorka naświetla problem konfliktu głównego bohatera ze
społeczeństwem, który zrywa z uprzywilejowaną warstwą społeczną, do której należy, by podjąć
pracę fizyczną. Czynnikiem, który determinuje działania głównego bohatera utworu jest idea dobra
wspólnego.
Natomiast A. Karpiński zajął się twórczością pisarki A. Uziełac, której epigramy reprezentują
rzadko dotąd analizowaną prozę określaną jako „news writing”. W prozie tej czytelnik odnajduje
obraz młodego pokolenia współczesnych Rosjan, uwikłanego w problemy dnia codziennego.
A. Stępniak zaś zastanawia się nad wpływem korespondencji R. M. Rilkego, B. Pasternaka i
M. Cwietajewej na ich życie i twórczość. Z listów pisanych przez wyróżnionych poetów możemy
dowiedzieć się o ich wzajemnej przyjaźni, fascynacji, a nawet miłości. Uczucia, o których do siebie
pisali, stały się natchnieniem i tematem wielu ich utworów poetyckich.
Natomiast A. Zywert przybliża nam postać i twórczość współczesnego rosyjskiego
postmodernisty, najbardziej konsekwentnego przedstawiciela rosyjskiego konceptualizmu w prozie W.
Sorokina. Autorka koncentruje się na najnowszym jego utworze pt.: Dzień oprycznika utrzymanym w
konwencji fantastycznej dystopii. A. Zywert zwraca uwagę na odniesienia, między innymi, do
Jednego dnia Iwana Denisowicza A. Sołżenicyna.
K. Sobijanek zaś analizuje kontekst biograficzny antyutopii E.Zamiatina pt.My. Miłość i
rewolucja – jak wskazuje Autorka artykułu w podsumowaniu – to dwie idee przyświecające życiu i
twórczości E. Zamiatina..
Twórczość rosyjskiego pisarza Wł. Kantora, a w szczególności jego utwór pt.: Krokodyl, to
przedmiot rozważań W. Popiel-Machnickiego. Według Autora, tytułowy krokodyl może być odebrany
jako wynik delirium tremens głównego bohatera. W. Popiel-Machnicki podkreśla, że o książce Wł.
Kantora mówić też można w kategorii, tzw. rosyjskiej „krokodyliady”.
W centrum zainteresowania E. Stadnik znalazły się różne odcienie, aspekty i wariacje miłości
w twórczości A. Teffi. W humorystycznych opowiadaniach A. Teffi obecne są aspekty miłości
macierzyńskiej, młodzieńczej do mężczyzny, miłość „niższa i wyższa”, „prymitywna i bardziej
rozwinięta”, a nawet patologiczna. Ironiczne dywagacje pisarki stanowią jedynie podłoże do głębszej
refleksji i pokazują pojmowanie tej kategorii we współczesnym świecie.
Literatura staroruska i staroserbska to przedmiot zainteresowania P. Dziadul. Autorka
opisuje rożne koncepcje stanu dusz po śmierci w wybranych utworach literatury staroruskiej i
staroserbskiej.
Literaturą ukraińską w nurcie postmodernistycznym na przykładzie postaci Wozzecka w
powieści J. Izdryka zajęła się A. Fijałkowska. Autorka pokazuje rzeczywistość przekształconą według
zasad postmodernistycznych. Obraz szczęśliwego dzieciństwa w prozie T. Nowaka ilustruje I. Frys.
Literatura chorwacka znalazła odzwierciedlenie w artykule A. Cielesta. Autor pisze o
obecności symboliki mitycznej w twórczości chorwackiego dramatopisarza modernistycznego M.
Krležy na przykładzie jego debiutanckiego cyklu wczesnych dramatów zatytułowanego: Legendy.
Legendy otwierają niejako utwory o tematyce biblijnej i jednocześnie dzieła o wielkich „postaciachmitach” ludzkości – Jezusie, Krzysztofie Kolumbie i Michale Aniele.
C. Pauly z Chorwacji stawia interesujące pytanie, czy można napisać historię literatury
narodowej w epoce globalizacji. Poruszane przez Autorkę problemy dotyczą historii literatury
niemieckiej, szczególnie powiązanej z narodową tożsamością, a także literatur: chorwackiej, polskiej,
litewskiej, czeskiej i bułgarskiej.
Literatura bułgarska w aspekcie konfrontacji z literaturą angielską znajduje odbicie w
artykule A. Matysiak, w którym Autorka porównuje dwóch twórców, przedstawicieli dwóch różnych
kultur – angielskiego filologa J. R. R. Tolkien i bułgarskiego historyka sztuki N. Rajdowa. Utworzone
w ich książkach obrazy tworzą dwie różne wizje powstawania świata. Autorka dostrzega również
wątki wspólne, którymi, między innymi, są elementy odwiecznej walki dobra ze złem.
Tragiczne wydarzenia XX w. ostatecznie zdemaskowały iluzję autonomii podmiotu, wobec
czego pisanie autobiograficzne zyskało nowatorskie formy wyrazu. Artykuł I. Kiełbowicz jest próbą
ukazania na przykładzie węgierskiej literatury autobiograficznej - Kertész’a, świadka Holocaustu w
świetle teorii o kryzysie podmiotu.
Problematyka literacka z zakresu literatury austriackiej znajduje odzwierciedlenie w
artykule A. Kiniorskiej-Michel pt. Die sprache der macht und ihr untergang im chaos. Elias Canettis
Komödie der eitelkeit.
Redaktorzy tomu składają serdeczne podziękowania Recenzentom: prof. dr hab. Halinie
Waszkielewicz i dr. Jerzemu Kazimierskiemu za życzliwość i wnikliwe uwagi merytoryczne.
Przygotowując materiał do druku Recenzenci i Redaktorzy tomu starali się ograniczyć
ingerencję w teksty do koniecznych poprawek merytorycznych i korekt technicznych, pozostawiając
Autorom swobodę interpretacyjną, a także przyjętą przez nich konwencję stylistyczną.
Szczecin, 28 grudnia 2008 roku
Redaktorzy