docDeutschlandradio Kultur - Polsko-Niemiecka Nagroda Dziennikarska
download 
Reklamacja Transkrypt
Deutschlandradio Kultur - Polsko-Niemiecka Nagroda Dziennikarska
BITWA O PAMIĘĆ ZBIOROWĄ – JAK POLACY I NIEMCY TWORZYLI LEGENDĘ GRUNWALDU Deutschlandradio Kultur Program: Zeitreisen, 14.07.2010 Autor: Martin Sander Redakcja: Winfried Sträter Tło dźwiękowe 1: Scena z filmu „Krzyżacy” Aleksandra Forda Dźwięk oryginalny (1) Szymon Drej, Lektor (tłumacz) Grunwald 1410 to prawdopodobnie jedyne wydarzenie historyczne, które zna każdy Polak. Jeżeli zrobimy sondę uliczną z prośbą o podanie jakieś daty z historii ich kraju, wtedy – jestem o tym przekonany – wszyscy podadzą rok 1410. Nie ma w Polsce ani jednego miasta, w którym by nie było ulicy Grunwaldzkiej. Grunwald jest chyba największym mitem narodowym. Tło dźwiękowe 2: Na terenie między Grunwaldem a Stębarkiem (dawniej Tannenberg) Narrator Szymon Drej mówi o bitwie pod Grunwaldem, która w Niemczech znana jest jako bitwa pod Tannenbergiem. Grunwald i Tannenberg (Stębark) to wioski oddalone od siebie zaledwie o dwa kilometry. Pojezierza Położone Mazurskiego, na w południowo-zachodnim dawnych Prusach krańcu Wschodnich. Historyk Szymon Drej kieruje Muzeum Bitwy Grunwaldzkiej, do którego należy nie tylko budynek, w którym prezentowane są 1 wystawy, ale także rozległy przylegający do niego teren, miejsce pamięci. Na 100 hektarach pola, lasu i łąki znajdują się liczne pomniki, ruiny średniowiecznej kaplicy ceglanej, nowoczesny amfiteatr oraz kamping ze świeżo oddaną do użytku stołówką i kasy biletowe. Jest mnóstwo miejsc parkingowych i drewnianych budek, w których miejscowi sprzedają miecze, herby i inne „rycerskie gadżety”. Tło dźwiękowe 3: Scena z filmu Aleksandra Forda „Krzyżacy” Narrator Przed sześciuset laty stoczono tutaj jedną z największych bitew średniowiecza. Polsko-litewska armia razem ze swoimi ruskimi i oddziałom tatarskimi Zakonu sojusznikami Krzyżackiego. Od walczyła wczesnego przeciwko ranka aż do zmierzchu 15 lipca 1410 około 40 tysięcy żołnierzy toczyło tu ze sobą krwawy bój. Zwyciężyło polsko-litewskie wojsko pod wodzą króla Władysława Jagiełły. Wielki mistrz krzyżacki, Ulrich von Jungingen zginął na polu bitwy. 15 lipca 1410 oznaczał początek końca państwa zakonnego nad Bałtykiem. Od XIII wieku rycerze zakonni, w większości niemieccy, mieli w posiadaniu słabo zasiedlone tereny na wschód od Gdańska. Ściągnęli tam niemieckich osadników i rozwinęli na tych terenach rolnictwo. Stworzyli miasta i nowoczesne struktury państwowe. Porażka Zakonu Krzyżackiego w bitwie pod Grunwaldem i Tannenbergiem uczyniła na wiele wieków potęgą europejską państwo Polaków i Litwinów. W pamięci Polaków to wydarzenie zapisało się jako Grunwald, Tannenberg. 2 dla Niemców, jako Tło dźwiękowe 4: Scena z filmu Aleksandra Forda „Krzyżacy” Narrator Dziś wszyscy Polacy znają z ekranu historię triumfu wielkiego króla Władysława Jagiełły i jego dzielnych wojów nad złymi Krzyżakami. Ten monumentalny trzygodzinny film z roku 1960 stworzony przez Aleksandra Forda, polskiego reżysera pochodzenia żydowskiego, obejrzały ponad 32 miliony widzów. Ta rekordowa liczba widzów do dziś nie została pobita przez żaden inny film polski. Ford przeniósł na ekran klasykę literatury. Powieść „Krzyżacy” ukazała się w 1900 roku. Wyszła spod pióra noblisty Henryka Sienkiewicza. Tło dźwiękowe 5: Muzeum Narodowe w Warszawie, przed obrazem Jana Matejki Narrator Dla zbiorowej przeciwko pamięci Zakonowi Polaków Krzyżackiemu o historycznej jeszcze większe bitwie znaczenie niż książka i film miał pewien obraz. Jan Matejko malarz historyczny z Krakowa swoją „Bitwę pod Grunwaldem” stworzył w drugiej połowie XIX wieku, na płótnie o powierzchni 40 metrów kwadratowych. Sceny walk na obrazie są pogrupowane na tle stojącego w płomieniach i dymie pejzażu. Po lewej stronie dominuje wielki mistrz Ulrich von Jungingen, którego koń staje dęba podczas gdy dwóch pieszych wojowników szykuje się do zadania mu śmiertelnego ciosu. Pośrodku płótna widoczny jest wielki książę litewski, który dyryguje bitwą. Król Polski Władysław Jagiełło ukrywa się – poniekąd jakby górując nad tymi wydarzeniami – po prawej stronie w górnym rogu obrazu. zaprezentowane Gigantyczne szerokiej malowidło publiczności 3 Matejki jest do w 1878 dzisiaj najbardziej znanym dziełem sztuki w Polsce. Wisi ono w Muzeum Narodowym w Warszawie, którego wicedyrektorką jest Katarzyna Murawska-Muthesius. Dźwięk oryginalny (2) Katarzyna Murawska-Muthesius, Lektorka (tłumaczka) Ten obraz miał wzmocnić narodową jedność i wiarę w to, że Polacy jeszcze nie zginęli jako naród, że mogą pokonać wroga, i że Polska jeszcze przeżyje swoje odrodzenie. Za to, że namalował ten obraz, Matejko zaraz po jego ukończeniu otrzymał – królewskie państwa oczywiście berło które koronowany w nie na był to okresie czysto interregnum, istniało. króla gest W Polski. tym insygnium sensie Odbiór symboliczny władzy Matejko tego – został obrazu był niesamowicie entuzjastyczny. Narrator Gdy Matejko w drugiej połowie XIX wieku tworzył swój obraz, Polacy byli już od wielu dziesięcioleci narodem bez własnego państwa, bez króla. Polska została podbita i podzielona przez swoich sąsiadów: Rosję, Austrię i Prusy. W zaborze prusko-niemieckim, który częściowo terytorialnie pokrywał się z terenem byłego państwa zakonnego, w czasach Matejki szalał Kościół rozpętany Katolicki przez był Bismarcka tam Kulturkampf. prześladowany; Nie tylko wywłaszczano polskich właścicieli ziemskich a język polski wypierano z przestrzeni publicznej. W Krakowie, rodzinnym mieście Matejki, które przypadło w udziale Austrii, było bardziej tolerancyjnie. Tutaj tworzył się polski ruch narodowy. „Bitwa pod Grunwaldem” Matejki do tego stopnia zachwyciła 4 patriotów, że ukończeniem dzieła atelier. ten W guldenów. artysta pobierać sposób Według nie omieszkał od nich uzbierał opłatę pokaźną warszawskiej jeszcze za sumę historyk przed wstęp 3 do tysięcy sztuki Marii Poprzęckiej, Matejko wpadł na właściwy pomysł w odpowiednim czasie. Dźwięk oryginalny (3) Maria Poprzęcka, Lektorka (tłumaczka) To nie było Kulturkampf. tak, że Znacznie obraz był bardziej bezpośrednią impulsem do reakcją na namalowania obrazu była fascynacja tego malarza średniowieczem i czasem Jagiellonów. Nie znaczy to, że gdy w 1878 roku „Bitwa Pod Grunwaldem” została skończona, to nie była traktowana jak dzieło z przesłaniem wyraźnie antypruskim i antyniemieckim. On obrastał tym antyniemieckimi funkcjami i antyniemieckimi interpretacjami. Narrator Tak naprawdę stosunek samych Prus do Zakonu Krzyżackiego był zmienny. W Grunwaldzie XV wieku względnie przeciwko wyraźnie Tannenbergu osłabionemu państwu po zakonnemu wystąpiły liczne miasta pruskie, które wolały być poddanymi polskiej korony. W XVI wieku nadbałtyckie imperium rycerzymnichów zakonu nieodwołalnie Albrecht reformacji. upadło gdy ostatni wielki von Hohenzollern przeszedł Albrecht przeobraził państwo na mistrz stronę zakonne w protestanckie Prusy Książęce, gdzie spuściznę po Krzyżakach lekceważono przez wieki. Do zmiany tego nastawienia doszło dopiero w wieku XIX. Jak to 5 się stało opowie, Igor Kąkolewski, pracownik Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie: Dźwięk oryginalny (4) Igor Kąkolewski, Lektor (tłumacz) Od początku XIX wieku obserwujemy przebudzenie pamięci o Krzyżakach, którzy od tamtej pory byli przedstawiani już w pozytywnym świetle. Pierwsze ślady tej pozytywnej pamięci pochodzą z wojny wyzwoleńczej przeciwko Napoleonowi. W 1813 roku ustanowiono w Prusach Żelazny Krzyż – pierwszy order przyznawany bez względu na pochodzenie i stanowisko. Narrator Czarny krzyż na białym tle ustanowiony przez króla Prus Fryderyka Wilhelma III był wojskowym orderem przyznawanym za odwagę. Jego twórca, architekt i rzeźbiarz Karol Fryderyk Schinkel zaprojektował krzyż, którego forma bardzo przypomina wzór z płaszczy rycerzy krzyżackich. Kiełkujący niemiecki sprawił, narodowy że pruskiemu Krzyżacy w utworzeniem romantyzm, ukazali lepszym małej wrażliwy się średniowiecze, protestanckiemu świetle. Niemieckiej na W 1862, Rzeszy państwu krótko pod przed przewodnictwem Prus, berliński historyk Heinrich von Treitschke ogłosił, że w średniowieczu niemiecką Zakon cywilizację Krzyżacki przed był bastionem słowiańskim chroniącym barbarzyństwem. Treitschke awansował w ten sposób do miana publicystycznego pioniera Kulturkampfu-Bismarcka lat siedemdziesiątych XIX- nastego wieku. W Niemczech coraz częściej uważano porażkę Zakonu będzie z 1410 się roku za porażkę zrewanżować. Zachodu, Godzina za wojskowego słowiańskich wrogach wybiła w lecie 1914 roku. 6 którą trzeba odwetu na Dźwięk oryginalny (5) Paul von Hindenburg – Archiwum „Odnieśliście jeńców, druzgoczące niezliczone sztandarów i zwycięstwo. armaty innych i zdobyczy Ponad 90 tysięcy karabiny maszynowe, wojennych znalazło wiele się w naszych rękach. Ten wspaniały sukces zawdzięczamy Panu Bogu, waszej ofiarności, marszowym i waszym waszej niedoścignionym wyjątkowej odwadze. zdolnościom Niech żyje jego Wysokość, Cesarz i Król! Hurra!” Narrator Paul von Hindenburg dziękował swoim żołnierzom 31 sierpnia 1914 roku, miesiąc po wybuchu Pierwszej Wojny Światowej. Przed paroma dniami pod wodzą swojego naczelnego dowództwa odnieśli wielkie zwycięstwo. Tym razem wrogiem nie byli Polacy jak w 1410 ale armia rosyjska, która chwilę wcześniej wtargnęła do Prus Wschodnich. Ta bitwa nie rozegrała się też w samym Tannenbergu, ale jednak w jego pobliżu. Postanowiono ją nazwać bitwą pod Tannenbergiem. W ten sposób Niemcy zamieniły klęskę z Zakonu Krzyżackiego z roku 1410 w triumf z roku 1914. Dźwięk oryginalny (6) Robert Traba Hindenburg i Ludendorff nie byli od razu zdecydowani, jak nazwać tę bitwę. Narrator Robert Traba jest dyrektorem Centrum Polskiej Akademii Nauk w Berlinie. 7 Badań Historycznych Dźwięk oryginalny (7) Robert Traba Generał Hoffmann wpadł wtedy na pomysł, żeby tę bitwę nazwać, bitwą pod Tannenbergiem, jako odpowiedź na tę z roku 1410. To była taka narodowa riposta po pięciuset latach: rewanż, teraz powstała my legenda jesteśmy zwycięzcami. Hindenburga i to nie Tak natychmiast tylko w Prusach Wschodnich ale od razu w całych Niemczech. Narrator W przyszłych latach rozpowszechnił się przede wszystkim w Prusach Wschodnich, tam gdzie to wszystko się działo, mit zwycięstwa pod Tannenbergiem w 1914 roku z Hindenburgiem w roli głównej. Ta prowincja w wyniku porządku wersalskiego, który nastąpił po wojnie, została oddzielona od pozostałych części Niemiec. Polska po przeżywała swoje odrodzenie otrzymało korytarz ziemi półtorawiecznych jako przez państwo. niemieckie zaborach To państwo tereny, co uczyniło z Prus Wschodnich wyspę. Co więcej Polska zgłaszała pretensje do terenów południowych Prus Wschodnich, gdzie wiele osób mówiło nie tylko po niemiecku ale też po polsku. Tą kwestię sporną rozstrzygnął plebiscyt z roku 1920. Ponad 97 procent pozostaniem na obszarze przy głosowania Niemczech, w opowiedziało tym się przeważająca za część mieszkańców Prus Wschodnich, których ojczystym językiem był polski. Dźwięk oryginalny (8) Robert Traba Praktycznie aż do roku 39-tego w większej części Mazur mówiono po polsku, lub polską gwarą mazurską. To jednak nie znaczy, że mieszkańcy tego regionu byli Polakami. To jest 8 znowu to mylne wyobrażenie, że jeżeli ktoś mówi po polsku to jest od razu Polakiem. Na tym przygranicznym obszarze było inaczej. Mazurzy bardzo długo mówili po polsku, ale dla nich na przykład bitwa przeciwieństwie pod do Tannenbergiem polskiej w 1410 świadomości roku narodowej była w ogromną klęską. Narrator W 1927 roku na upamiętniający polu bitwy zwycięstwo z roku 1914 Hindenburga. powstał Mniej pomnik więcej 20 kilometrów od miejscowości Tannenberg berlińscy architekci zbudowali w stylu bauhausu rycerski zamek z ośmioma wieżami, dziedzińcem i schroniskiem młodzieżowym. To miejsce pamięci narodowej „zalewowi miało ucieleśniać Słowian”. Miało opór postawiony przypominać o przeciwko zwycięstwie nad Rosjanami, jednak skierowane było przede wszystkim przeciwko dopiero co powstałemu, nowemu państwu polskiemu. Paul von Hindenburg ten były naczelny dowódca sił zbrojnych, dwa lata wcześniej wybrany na prezydenta Rzeszy, przemawia podczas otwarcia 18 września 1927 roku: Dźwięk oryginalny (9) Paul von Hindenburg – Archiwum „Stanęliśmy z czystymi sercami do obrony naszej ojczyzny i z czystymi rękoma wyruszyliśmy w bój. W niezliczonych grobach, które są mężczyźni Jednoczyła znakiem z niemieckiego wszystkich ich miłość bez i bohaterstwa, różnicy lojalność partii do politycznych. ich ojczyzny. Dlatego w tym miejscu pamięci, spoczywają niemieckiej niech wszystkie wewnętrzne spory zostaną zakończone. Niech to będzie miejsce gdzie ręce podadzą sobie wszyscy, 9 którzy są natchnieni miłością do ojczyzny i dla których ponad wszystkim jest niemiecki honor.” Narrator Pomnik pod Tannenbergiem stał się miejscem pielgrzymek niemieckich nacjonalistów. Podczas gdy ze wszystkich stron Niemiec napływały grupy odwiedzających, rządzący w Prusach socjaldemokraci zachowywali bezsilną powściągliwość. NSDAP od początku pamięci próbowała Tannenbergu. przejęciu władzy przywłaszczyć Ostatecznie przez Hitlera. sobie udało Gdy w te się 1934 rytuały ku to po im roku umarł Hindenburg, został on wbrew swojej woli pochowany na terenie pomnika pod Tannenbergiem. Podczas gdy Niemcy pławiły się w sławie Tannenbergu z roku 1914, w Rzeczpospolitej Polskiej w czasie międzywojennym pamięć o sławetnym zwycięstwie z roku 1410 odeszła trochę w cień. Również kwadratowych traktowany sztuki batalistyczny Jana jak Matejki przed Maria obraz nie Pierwszą Poprzęcka wielkości był Wojną tłumaczy ten już 40 metrów tak poważnie Światową. Historyk chwilowy spadek zainteresowania w ten oto sposób: Dźwięk oryginalny (10) Maria Poprzęcka, Lektorka (tłumaczka) Jako artysta został Matejko zupełnie, całkowicie odsunięty. Był traktowany jak tandeciarz, twórca kiczowaty i staromodny. I naraz okazało się, że jego sztuka jest nie na czasie ale politycznego. nie z Polska punktu w czasie widzenia artystycznego międzywojennym czuła a się zagrożona przede wszystkim ze wschodu, ze strony Związku Radzieckiego. Znacznie mocniej niż ze strony Niemiec. Ta 10 świadomość zagrożenia przez Niemcy przyszła bardzo późno. Dlatego to oddziaływanie polityczne obrazu było dość słabe. Narrator Napad Hitlera na Polskę zmienił to całkowicie. Wizja Matejki o bitwie z 1410 roku staje się znowu bardzo na czasie. Naziści też zdają sobie sprawę, że ten obraz może się stać potężnym symbolem polskiego oporu wobec najeźdźcy. Chcą przejąć go za wszelką cenę. Polakom udaje się do tego nie dopuścić. Zaraz po wybuchu wojny w ramach konspiracyjnej akcji zabrali olbrzymi obraz Matejki z Muzeum Narodowego w Warszawie i przetransportowali, w drodze pełnej przygód, do tajnego miejsca Grunwaldem” w schowana okolicach w Lublina. futerał Tam spoczywała „Bitwa pod pod ziemią do końca wojny. Dla bezpieczeństwa polskie podziemie ogłosiło przez radio nieprawdziwą wiadomość, że obraz znajduje się w Wielkiej Brytanii. Po tym Niemcy zaprzestali poszukiwań. Po upadku Niemiec hitlerowskich odkopano „Bitwę pod Grunwaldem” Matejki. Obraz zgodnie stworzony został przez średniowieczu z komunistyczna narodowego arcykatolicka, romantyka antysemitę i interpretacją - bliskiego reakcjonistę. Dzięki tym cechom Matejko przeżywał swój wielki renesans w komunistycznej Polsce. Katarzyna Murawska-Muthesius, wicedyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie, przedstawia to w ten sposób: Dźwięk oryginalny (11) Katarzyna Murawska-Muthesius, Lektorka (tłumaczka) Matejko pasuje do różnych politycznych kontekstów. Pasuje do mitu narodowego, pasuje do mitu 11 socjalistycznego. Obraz Matejki był ulubionym obrazem epoki socjalistycznej. Dzięki niemu można było pokazać, że zjednoczone siły słowiańskie potrafiły złamać potęgę zachodniej Europy. Te dwie figury, te dwie postacie ubrane w skóry, które zabijają wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena, są namacalnym dowodem na to, że słowiański „barbarzyńca”, prosty człowiek z ludu może zatriumfować nad ubranym w piękne szaty przybyszem, najeźdzcą z Zachodu. Narrator Pęknięty hełm rycerski obok zepsutego stalowego, a przy nich dwa kruki: „Grunwald komunistycznych 1410, plakatów Berlin po 1945”. zakończeniu To jeden Drugiej z Wojny Światowej. Granica na Odrze i Nysie wypełnieniem testamentu z Grunwaldu, to hasło z innego plakatu. Polscy komuniści przedstawiali ostateczne klęskę Niemiec zwycięstwo nad hitlerowskich niemieckim „Drang jako swoje nach Osten” (napór na wschód). Po gorzkich doświadczeniach związanych z polityka okupacyjną narodowych socjalistów, trafiła taka propaganda na oddźwięk wszystkich grup społecznych. Państwo polskie straciło swoje tereny wschodnie i zostało przesunięte o ponad 100 kilometrów na zachód. Niemcy musieli teraz opuścić te polskie tereny. Także Prusy Wschodnie razem z Grunwaldem władcy Tannenbergiem bezzwłocznie Hindenburga pomnika i spod rozpoczęli teraz zdemontowali Tannenbergu już leżą w naziści, Polskiej Akademii Nauk w Berlinie: Dźwięk oryginalny (12) Robert Traba 12 1914 w Polsce. Nowi pomnik zwycięstwa roku. Zniszczenie opowiada Robert Traba z Na początku sami naziści zaczęli to niszczyć, choć zniszczyć to było strasznie ciężko, bo to był taki prawdziwy zameczek. Robili to żeby niemieckiej świętości nie oddawać w ręce wroga. Tam był pochowany Hindenburg. Jego ciało, na krótko przed ofensywą Czerwonej Armii, przeniesiono do Malborka. Drugi krok w celu zniszczenia pomnika wykonali Rosjanie wysadzając go w powietrze. Resztą zajęli się nowo przybyli mieszkańcy. Narrator Po zakończeniu wojny Wschodnich wysyłano z wszystkich cegły Resztki niemieckiego znalazły podobno zastosowanie Komitetu Centralnego Z niegdysiejsza kolei stolica z całych Prus do zniszczonej Warszawy na jej odbudowę. Warszawy. budowli pomnika przy komunistycznej Malbork Zakonu spod Tannenbergu stawianiu budynku patii centrum leżący w blisko Krzyżackiego, w Gdańska, 1457 roku zdobyty przez polską Koronę, podczas Drugiej Wojny Światowej został poważnie zniszczony. Po wojnie w celu stworzenia tam muzeum komuniści wzorowo go odrestaurowali. Komitet Odbudowy Zamku w Malborku został powołany do życia w 1957 roku w 500setną rocznicę opuszczają zwycięstwa. ostatni W Niemcy. tym samym Historyk czasie Igor Malbork Kąkolewski postrzega to jako szczególną polityczna inscenizację. Dźwięk oryginalny (13) Igor Kąkolewski, Lektor (tłumacz) Przy okazji jubileuszowych obchodów przejęcia przez Polaków, przed wyjazdy pięciuset ostatnich laty Malborka, Niemców, którzy równolegle tu jeszcze organizowano zostali wojnie. To tez rodzaj egzorcyzmu w polityce historycznej. 13 po Narrator Rok później w 1958, kanclerz Niemieckiej Republiki Federalnej podarował za darmo polskim komunistom materiał propagandowy. Katolik Konrad Adenauer przyjął honorowe członkostwo od Niemieckiego Zakonu Rycerskiego (Krzyżaków), który od dawna już był tylko zwykłą organizacją charytatywną z siedzibą w Wiedniu. Adenauer pozuje do zdjęć w białym płaszczu zakonnym z czarnym krzyżem. Od tej pory można było to zdjęcie codziennie Rozpowszechniane było na oglądać skalę w polskiej masową także prasie. w formie plakatu. To była idealna broń przeciwko roszczeniom Niemiec Zachodnich granicy na Władysław i ich Odrze Gomułka związków i wypędzonych Nysie. Przywódca atakował w sprawie polskich niezmordowanie rewizji komunistów Adenauera jako Krzyżaka. Tu 15 lipca 1960 roku z okazji 550 rocznicy bitwy pod Grunwaldem względnie Tannenbergiem: Dźwięk oryginalny (14) Władysław Gomułka – Archiwum, Lektor (tłumacz) „Wilcza natura imperializmu niemieckiego nie zmieniła się od czasów Ulricha von Jungingen do czasów Konrada Adenauera. Ale zmieniły się czasy. Droga na wschód przed niemieckim imperializmem została zamknięta raz na zawsze. Zagradzają ją stojący na straży potężny sojusz pokoju państw i zespolony sygnatariuszy wspólną Układu ideologią Warszawskiego, oraz niewzruszona jedność obozu socjalistycznego, jego stale rosnąca potęga polityczna, ekonomiczna i wojskowa.” Narrator 14 Gdy w 1960 wypowiadał te słowa z okazji 550 rocznicy zwycięstwa z roku 1410, komunistyczny kult Grunwaldu osiągał swoje apogeum. Tło dźwiękowe 7: harcerze, ceremonia z 1960 roku Narrator Wspólnie z socjalistycznymi przedstawicielami NRD, sojusznikami, świętowano uroczyście w tym na także bitewnym polu otwarcie kompleksu muzealnego, który 50 lat później w roku 2010 został odremontowany i poszerzony. Stanisław Reda oprowadza zwiedzających po tym terenie już od pół wieku: Dźwięk oryginalny (15) Stanisław Reda, Lektor (tłumacz) W czasach powiedzmy komunistycznych było więcej wycieczek niż dzisiaj. Każda szkoła raz do roku miała zaplanowany taki wypad. Dla południowej i środkowej Polski celem wycieczek były Mazury. Najpierw odwiedzano pole bitwy pod Grunwaldem. Tych wycieczek było naprawdę dużo. Także dorośli, którzy przyjeżdżali na Mazury na wypoczynek, bo było tu dużo domków letniskowych, już tak, przy okazji odwiedzali pola grunwaldzkie. Narrator Chociaż w polityce historycznej komunistów polskie zwycięstwo nad państwem zakonnym pod Grunwaldem względnie Tannenbergiem jest obecne, mit tego zwycięstwa stopniowo blaknie. Rosnąca w siłę demokratyczna opozycja oraz bardzo wpływowy w komunistycznej Polsce Kościół katolicki od lat sześćdziesiątych zeszłego wieku 15 stawiają na zbliżenie z Republiką Federalną. Gdy RFN w 1970 roku uznaje granicę na Odrze i Nysie, aktualność. Grunwald Antoni tym Dudek, samym traci historyk swą badający polityczną ten okres w dziejach, znajduje jeszcze inne tego powody: Dźwięk oryginalny (16) Antoni Dudek, Lektor (tłumacz) Polacy na większą skalę zaczęli wyjeżdżać, także do RFN. Zobaczyli wtedy, że to nie jest już żadne agresywne państwo. Przyszła rewolucja ograniczyła wiarę Solidarności. ludzi w I oficjalna ona też propagandę, poważnie która w latach osiemdziesiątych była wciąż antyniemiecka. Narrator Antyniemiecka propaganda w tle z legendą Grunwaldu w latach osiemdziesiątych coraz satyrycznym to i częściej nie tylko stawała w się kręgach tematem opozycji antykomunistycznej, ale nawet w państwowych mediach. Po politycznym przełomie roku 1989 wygląda jakby wszyscy polscy politycy stracili zainteresowanie bitwą pod Grunwaldem. Za to teraz przyszedł czas jej komercjalizacji. Tło dźwiękowe 8: Turniej rycerski w Grunwaldzie Narrator Od 1998 roku „niedzielni rycerze” z wszystkich krajów świata co roku w każdą sobotę w połowie lipca spotykają się tutaj, by odtworzyć raz jeszcze historyczna bitwę z roku 1410. Cztery tysiące aktywnych uczestników i 100 tysięcy widzów 16 sprawia, że rekonstrukcja bitwy pod Grunwaldem należy do największych tego rodzaju spektakli na świecie. Dźwięk oryginalny (17) Szymon Drej, Lektor (tłumacz) Przyjeżdżają tutaj nawet ze Stanów Zjednoczonych, co mnie trochę dziwi, no ale przyjeżdżają. Raz był nawet jeden murzyn, też ze Stanów i walczył w swojej średniowiecznej zbroi. Z Azji oczywiście nie Litwini, przyjeżdżają. Rosjanie, Są też przyjeżdżają Białorusini, też Niemcy, w rekonstrukcji bierze udział też wielu Anglików i Francuzów. Narrator … wyjaśnia Szymon Drej dyrektor grunwaldzkiego muzeum. Dźwięk oryginalny (19) Szymon Drej, Lektor (tłumacz) Oczywiście są pewne reguły według, których toczą się tutaj te bitwy. Jest pewien scenariusz tych zmagań, tak żeby na koniec nie wygrywają okazało wojska się, że wygrali polsko-litewskie. Kto Krzyżacy. wie, może Zawsze to się kiedyś zmieni. Mimo scenariusza czasem widać ogień w oczach uczestników, poważnie. Raz tych zmagań, tutaj kiedy pewien zaczynają rycerz stracił się bić oko. Po na tym troszeczkę się uspokoiło. Narrator Czy jednak w 2010 roku sześćset lat po stoczonej bitwie Grunwald naprawdę jest już tylko grą bez ideologii, nacjonalizmu i polityki? Maria Poprzęcka historyk sztuki, znawczyni słynnego obrazu Jana Matejki, nie jest tego taka pewna: 17 Dźwięk oryginalny (20) Maria Poprzęcka, Lektorka (tłumaczka) Ja się zastanawiałam, do jakiego stopnia ten jubileusz a także obraz Matejki będzie instrumentalizowany politycznie. Oczywiście prezydencka to się para trochę uspokoiło. Kaczyńskich, Boże Ale świeć zauważyłam, nad ich że duszą, ogłosiła rok 2010 rokiem wielkiej rocznicy grunwaldzkiej, z obrazem Matejki w tle. Przecież to ciągle jest tło, z którym w Polsce związany jest największy prestiż. (przekład z języka niemieckiego: Artur Jasiński) 18
