Suplement z zadaniami z Olimpiad Biologicznych

Suplement z zadaniami z Olimpiad Biologicznych
Magdalena Sobolewska
Egzamin testowy na zawodach okręgowych i centralnych
Zwracam uwagę, że pewne działy biologii sprawiają uczniom dużą trudność (np. pytania dotyczące
mikrobiologii, immunologii a także fizjologii zwierząt - nie człowieka).
Podaję przykłady pytań, które sprawiły trudność uczestnikom (<40% prawidłowych odpowiedzi):
1. Masz za zadanie dokonać sterylizacji roztworu płynnej pożywki przeznaczonej do hodowli
komórek zwierzęcych in vitro. Wskaż metodę, którą zastosujesz:
a.
b.
c.
d.
e.
pasteryzacja, czyli podgrzanie do temp. ok. 70° C przez 15 sekund;
autoklawowanie, czyli podgrzanie do temp. ok. 120° C przy podwyższonym ciśnieniu;
filtrowanie roztworu przez filtry z porami o średnicy ok. 20 nm;
naświetlanie promieniami UV;
każda z wymienionych metod jest równie dobra.
2. Który proces rozpoczyna proteolityczną degradację białek?
a.
b.
c.
d.
e.
glikozylacja;
prenylacja;
fosforylacja;
ADP-rybozylacja;
ubikwitynacja.
3. Wskaż nieprawidłową informację dotyczącą mitochondriów:
a. każda komórka posiadająca jądro komórkowe zawiera mitochondria;
b. w genomie mitochondrialnym zakodowane są sekwencje cząsteczek tRNA niezbędnych do
biosyntezy białka na terenie mitochondriów;
c. mutacje genomu mitochondrialnego powodują poważne choroby człowieka. Ich objawy i
nasilenie w różnych tkankach mogą być odmienne;
d. mitochondrialne i jądrowy kod genetyczny są różne;
e. u ssaków podczas zapłodnienia nieliczne mitochondria ojcowskie wnikają do komórki
jajowej. W czasie pierwszych podziałów zygoty podlegają one selektywnej degradacji.
Przykładowe pytania, które uczestnicy rozwiązali bardzo dobrze (>90% prawidłowych odpowiedzi):
4. Rozmnażanie bezpłciowe prowadzi do powstania organizmów identycznych pod
względem genetycznym z organizmem rodzicielskim. Wskaż zestaw, który zawiera
wyłącznie przykłady rozmnażania bezpłciowego:
a.
b.
c.
d.
e.
oogamia, partenogeneza, poliembrionia;
pączkowanie, strobilizacja, podział poprzeczny;
podział podłużny, regeneracja, izogamia;
anizogamia, koniugacja, izogamia;
koniugacja, pączkowanie, pedogeneza.
5. Dla którego szeregu organizmów woda jest jedynym środowiskiem życia?
a.
b.
c.
d.
e.
moczarka, chlorella, padalec, rozwielitka;
rozgwiazda, ciernik, rogatek, chrobotek;
oczlik, ukwiał, wypławek, grzybień;
listownica, kryl, smardz, kiełb;
morszczyn, przekopnica, pająk topik, kapibara.
1
[Prawidłowe odpowiedzi: 1 – c, 2 – e, 3 – a, 4 – b, 5 – c]
Wielu uczniów świetnie rozpoznaje egzotyczne przykłady fauny i flory, zapominając o
naszych rodzimych gatunkach. Co więcej, uczniowie opanowują do perfekcji wszystkie szczegóły
anatomii, fizjologii, a nie zastanawiają się nad rozmiarem, środowiskiem życia czy rolą w ekosystemie
określonego organizmu. Dlatego w każdym teście znajdują się pytania sprawdzające znajomość
rodzimej flory i fauny, a w czasie egzaminu ustnego zawodów finałowych przeprowadzimy test z
rozpoznawania pospolitych gatunków.
W opinii zawodników wyjątkowo trudne było poniższe pytanie. Jest to zrozumiałe, jeśli
zauważymy, że na większości fotografii w podręcznikach szkolnych nie ma skali! Zatem porównanie
wielkości lancetnika i minoga staje się niewykonalne.
Odbywając praktyki wakacyjne w muzeum przyrodniczym bierzesz udział w zbieraniu nowych
okazów do jego zbiorów. Wskaż prawidłową informację:
a. aby znaleźć stułbię płową należy udać się np. nad jedno z mazurskich jezior, zebrane okazy
można przechować w niewielkich probówkach;
b. aby znaleźć nereidę należy udać się np. nad brzeg górskiego potoku, zebrane okazy można
przechowywać w niewielkich słoiczkach;
c. aby znaleźć lancetnika należy udać się nad Morze Bałtyckie, zebrane okazy są na tyle duże, że
trzeba zabrać wiaderko;
d. aby znaleźć minoga należy udać się nad torfowisko, zebrane okazy można przechowywać w
niewielkich słoiczkach.
[Prawidłowa odpowiedź – a]
Dzięki temu, że pewne treści nauczania zawarte w materiale szkół ponadgimnazjalnych
odwołują się do podstaw wyniesionych z gimnazjum (jak zadania genetyczne, fizjologia i anatomia
człowieka) uczniowie doskonale sobie z nimi radzą. Nawet skomplikowane zadania genetyczne są
prawidłowo rozwiązywane przez co najmniej 90% zawodników. Takie zadania przestają mieć
różnicujący charakter, dlatego odchodzimy od przygotowywania wielu zadań tego typu.
Przykładowe zadania genetyczne:
Zad.1.Na oddziale położniczym szpitala w mieście X w tym samym czasie urodziło się pięciu
chłopców. Dla personelu oddziału był to fatalny dzień, gdyż na skutek niedbalstwa pomylono
opaski identyfikacyjne noworodków. Na szczęście przytomnością wykazał się jeden z ojców
niemowlaków, który w celu rozwiania dręczących go wątpliwości kategorycznie zażądał
oznaczenia grupy krwi wszystkich zainteresowanych rodziców i noworodków, co też uczyniono.
Twoim zadaniem, na podstawie otrzymanych i przedstawionych niżej w tabelach wyników
analizy grup krwi, jest potwierdzenie, że prawidłowe jest następujące zestawienie:
a. noworodek Y jest dzieckiem rodziców I, a noworodek X jest dzieckiem rodziców V;
b. noworodek Q jest dzieckiem rodziców III, a noworodek P jest dzieckiem rodziców I;
c. noworodek S jest dzieckiem rodziców II, a noworodek Y jest dzieckiem rodziców V;
d. noworodek X jest dzieckiem rodziców IV, a noworodek Q jest dzieckiem rodziców III;
e. noworodek P jest dzieckiem rodziców I, a noworodek S jest dzieckiem rodziców V.
Rodzina
I.
II.
III.
IV.
V.
ABO
B
B
AB
O
A
Wyniki analizy grup krwi rodziców
Matka
MN
Rh
ABO
N
(-)
A
N
(+)
AB
MN
(+)
O
M
(+)
A
M
(+)
A
Ojciec
MN
MN
N
MN
M
N
Rh
(-)
(-)
(+)
(+)
(+)
2
Noworodek
X
Y
Q
P
S
Wyniki analizy grup krwi noworodków
ABO
MN
O
MN
A
MN
A
M
AB
N
B
MN
Rh
(+)
(-)
(+)
(+)
(+)
[Prawidłowa odpowiedź - a]
Zad.2.Najczęstszym typem ślepoty na barwy jest deutranopia (niezdolność do postrzegania
barwy zielonej), która występuje u 5% mężczyzn rasy białej kaukaskiej i jest chorobą
dziedziczoną recesywnie, sprzężoną z chromosomem X. Zmutowany allel (g) powoduje zmianę w
absorpcji pigmentu odpowiedzialnego za wrażliwość na barwę zieloną. Wskaż małżeństwo, w
którym wszystkie córki nie chorują i nie są nosicielkami tej wady:
a. GG, GY;
b. GG, gY;
c. Gg, GY;
d. Gg, gY;
e. gg, gY.
[Prawidłowa odpowiedź - a]
Test w języku angielskim
W trakcie zawodów finałowych OB zawodnicy, którzy uzyskali najlepsze wyniki w części
pisemnej mogą wziąć udział w dodatkowym, dobrowolnym egzaminie odbywającym się w języku
angielskim. Egzamin ten odbył się już dwukrotnie – podczas XXXII i XXXIII OB. Uczestnicy
zaskoczyli nas dobrą znajomością nie tylko języka, ale także terminów i fachowych określeń
biologicznych w języku angielskim. Zwycięzcy obydwu egzaminów nie popełnili żadnego błędu!
Przykładowe pytania z lat ubiegłych:
1.
(4 points) Complete the text with following terms: an assemblage of cells, ancestor, a skeleton,
matrix, metazoans, multicellular, protein, zoologists.
Strangely, while sponges are ____________, their organization is quite distinct from other
____________. A sponge body is ____________ embedded in a gelatinous ____________ and
supported by ____________ of minute needlelike spicules and ____________. Because sponges
neither look nor behave like other animals, it is understandable that they were not completely accepted
as animals by ____________ until well into the nineteenth century. Nonetheless, molecular evidence
suggests that sponges share a common ____________ with other metazoa.
2. (3 points) Match descriptions and following names:
ureter; urethra; glomerulus; peritubular capillaries; nephron; efferent arteriole.
No.
1
DESCRIPTION
NAME
Blood vessel that leads directly to either peritubular capillaries or
vasa recta.
3
3
Capillaries that receive most of the fluid and water reabsorbed
from the renal tubules.
Tuft of capillaries where filtration occurs.
4
Structure that transports urine from a kidney to the bladder.
5
Structure that transports urine from the bladder to the exterior of
the body.
The unit of function in a kidney.
2
6
3.
(4 points) In the table below you will find several statements. Your task is to mark them (+)
when you consider the statement true or false.
No.
DESCRIPTION
2
Lettuce seeds require 9 to 16 hours of light to germinate. Therefore lettuce is
classified as a long-day plant.
Plants that respond to touch exhibit gravitropism.
3
Shoots of most plants exhibit a positive response to gravity.
4
Both auxin and gibberellin are hormones found in the meristem of apical
buds.
Turgor pressure is related to increasing concentrations of solutes in the
vacuole.
A flower with its sepals, petals and stamen(s) inserted below the ovary is
considered to have an inferior ovary.
A flower that appears darker toward the center to insects probably has nectar
guides.
Some plants produce a chemical that mimics the pheromone of some insects.
1
5
6
7
8
TRUE
FALSE
Odpowiedzi do zadań w jęz. angielskim:
1. Strangely, while sponges are multicellular, their organization is quite distinct from other
metazoans. A sponge body is an assemblage of cells embedded in a gelatinous matrix and supported
by a skeleton of minute needlelike spicules and protein. Because sponges neither look nor behave
like other animals, it is understandable that they were not completely accepted as animals by
zoologists until well into the nineteenth century. Nonetheless, molecular evidence suggests that
sponges share a common ancestor with other metazoa.
2.
No.
NAME
1
efferent arteriole
2
peritubular capillaries
3
glomerulus
4
ureter
5
urethra
6
nephron
3.
4
TRUE FALSE
1 +
2
+
3
+
4 +
5 +
6
+
7 +
8 +
5