Press release 1.06 MB - Żydowski Instytut Historyczny

INFORMACJA PRASOWA
Warszawa, 8 stycznia 2014 r.
„Miasto i oczy” – wystawa fotografii Menachema Kipnisa w Warszawie
Ponad dziewięćdziesiąt zdjęć autorstwa Menachema Kipnisa będzie można obejrzeć
na wystawie „Miasto i oczy” w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela
Ringelbluma już od 30 stycznia 2014 r. Ten wybitny, a dziś zapomniany, żydowski
fotografik robił je na zamówienie nowojorskiego dziennika „The Yiddish Forward”
(„Forwerts”). Zdjęcia pochodzą z kolekcji Rafaela Abramowicza, który przez wiele lat
był redaktorem Sekcji Sztuki tego pisma oraz z kolekcji Archiwum Bundu
znajdujących się obecnie w zbiorach YIVO w Nowym Yorku.
Wystawa ma przypomnieć postać Menachema Kipnisa (1878–1942), artysty, który znaczną część swojego
życia spędził w Warszawie na Tłomackiem, w pobliżu miejsca, gdzie znajduje się siedziba Żydowskiego
Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie. Kipnis był stałym, aktywnym członkiem
zarządu Związku Żydowskich Literatów i Dziennikarzy przy ul. Tłomackie 13. Zmarł w maju 1942 r. w gettcie
warszawskim.
Trudno w to uwierzyć, że fotografia była zajęciem dodatkowym, tego wybitnego śpiewaka, pisarza,
dziennikarza, miłośnika folkloru, popularyzatora muzyki, kolekcjonera żydowskich pieśni i opowieści
ludowych oraz działacza społecznego. Ale jak to się zdarza w przypadku „ludzi renesansu“ wszystko, co
robią, wynika z ich głębokiego zaangażowania i pasji. Dzięki fascynacji fotografią zawdzięczamy Kipnisowi
znakomity dokument nie tylko o walorach poznawczych, ale i artystycznych, przedstawiający życie
żydowskie w II RP. Zdjęcia wykonywał podczas swoich licznych podróży po kraju, głównie dla –
wydawanego w Nowym Jorku w jidysz – dziennika „The Yiddish Forward” („Forwerts”), z którym w latach 20.
i 30. XX w. współpracował.
Fotografie Kipnisa przedstawiają prostych ludzi. Pokazują oryginalne postacie żydowskie zanurzone w
codzienności. Wiele z nich spogląda prosto w stronę obiektywu, jednak nie widać w nich żadnej pozy, lecz
lekkość zaklętej w fotografii chwili. Przez zdjęcia Kipnisa przewijają się widoki polskich miast i miasteczek,
domy, targowiska, podwórka… Nieomal czuje się zapach i atmosferę tych miejsc. Dla artysty najważniejsze
były jednak spojrzenia, uśmiechy, grymasy, gesty, zachowania żyjących tam ludzi. Jako fotograf, mistrz
chwytania chwili, starał się być niewidoczny, nie ingerować w utrwalaną na kliszy rzeczywistość. Drobne
scenki uliczne, targowe, wiejskie utrwalał swoim aparatem jakby przez przypadek.
Wystawa fotografii „Miasto i oczy” to swoista podróż po przedwojennej Warszawie. Zapraszamy na ulicę
Nalewki, Tłomackie, Twardą, Ceglaną, Grzybowską, do Parku Krasińskich i Ogrodu Saskiego. Zapraszamy
także w okolice Warszawy – do Otwocka, Falenicy, Żyrardowa, Warki, Grójca, Grodziska Mazowieckiego,
Ciechanowa, Rawy Mazowieckiej i dalej do Ryk, Kazimierza Dolnego, Krynek, Ciechocinka i jeszcze dalej
– do Dubnego, Równego, Łucka i Orszyc koło Żytomierza, aby choć na chwilę przejrzeć się w oczach
mieszkańców tych miejscowości, tak fascynująco utrwalonych na fotografiach Menachema Kipnisa.
Wystawa będzie czynna do 15 maja 2014 r.
***
Menachem Kipnis urodził się w Uszomirze na Wołyniu w 1878 r. Pochodził z rodziny chasydzkich rabinów i kantorów. Od dziecka
zdradzał nieprzeciętny talent śpiewaczy. W ślad za przykładem ojca i starszego brata Pejsiego, który po śmierci ojca przejął nad nim
opiekę, został kantorem. W 1901 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie ukończył studia muzyczne. Na scenie Opery Narodowej śpiewał
przez szesnaście lat.
Pisał artykuły na tematy muzyczne i teatralne, jak również felietony i humoreski, które publikował głównie w prasie wydawanej w
językach hebrajskim i jidysz min. w: „Hamelic”, „Der Sztral” i „Di Roman Tsajtung”. Ściśle współpracował z dziennikiem „Hajnt", w którym
był stałym felietonistą. Najwięcej czytelników miały jego cotygodniowe, zamieszczane w piątkowej edycji tej gazety, odcinki rozmów z
„Panem Mecenasem” (pseudonim Kipnisa) w warszawskiej kawiarni Semadeniego. Piórem znakomitego satyryka narzekał na
„wszechobecność” i „niegodziwe” zachowania Żydów, parodiując teksty antysemickiej prasy endeckiej.
Udzielał również prywatnych lekcji muzyki. Jedną z jego uczennic była Zimra Zeligfeld, która później została jego żoną i najbliższą
współpracowniczką. Dużo podróżował po Polsce, Niemczech, Francji, występując razem z małżonką. Podczas koncertów połączonych
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie, ul. Tłomackie 3/5, 00–090 Warszawa
z wykładami prezentował zebrane i opracowane przez siebie pieśni żydowskie. Owocem kolekcjonerskiej pasji były dwa zbiory pieśni
wydane w 1918 r.: „60 jidisze folkslider" („60 ludowych pieśni żydowskich") oraz wydany w 1925 r. zbiór „80 jidisze folkslider" („80
ludowych pieśni żydowskich"). Opublikował także trzy zbiory pieśni dla dzieci oraz książki w języku jidisz: „Słynni muzycy żydowscy",
„Żydowscy klezmerzy w Polsce", „Od prymitywnej ludowej pieśni żydowskiej po muzykę symfoniczną".
Kipnis był stałym, aktywnym członkiem zarządu Związku Żydowskich Literatów i Dziennikarzy przy ul. Tłomackie 13. Podczas II wojny
światowej znalazł się w warszawskim getcie, gdzie zmarł w 1942 roku na skutek wylewu. Niedługo po tym jego żona Zimra została
wywieziona do obozu zagłady w Treblince. Przepadły jego bogate zbiory żydowskiej muzyki i folkloru, kolekcje mebli, aparatów
fotograficznych, lasek, pudełek po tytoniu, rękopisy oraz negatywy fotografii. Niestety pozostały po nim tylko publikacje wydane przed
wojną i odbitki robionych przez niego zdjęć wysyłane do Stanów Zjednoczonych.
Współpraca kuratorska:
Krysia Fisher, Teresa Śmiechowska
Termin:
Wystawa czynna od 30 stycznia do 15 maja 2014 r.
Miejsce:
Żydowski Instytut Historyczny
ul. Tłomackie 3/5, 00–090 Warszawa
„Miasto i oczy” – wystawa fotografii Menachema Kipnisa w Żydowskim Instytucie Historycznym.
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie został oficjalnie utworzony w roku 1947, ale
jego zalążek w postaci Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej, powołanej decyzją Centralnego Komitetu Żydów
Polskich, istniał już od roku 1944. Od chwili swego powstania Instytut mieści się w budynku przedwojennej Głównej
Biblioteki Judaistycznej, której mury ocalały po pożarze wywołanym przez Niemców 16 maja 1943 r., podczas
wysadzania Wielkiej Synagogi na Tłomackiem (dzisiaj w jej miejscu przy placu Bankowym stoi „Błękitny Wieżowiec”).
Od roku 2009 jako Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma posiada status państwowej instytucji kultury
– ośrodka badań i dokumentacji.
ŻIH (Żydowski Instytut Historyczny) opiekuje się bogatymi i wciąż uzupełnianymi zbiorami obejmującymi przede
wszystkim: Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego, tzw. Archiwum Ringelbluma, wpisane na listę „Pamięć
Świata” UNESCO jako zabytek światowego dziedzictwa, jedyne w swoim rodzaju źródło do badań nad okupacyjnym
życiem i zagładą polskich Żydów.
Więcej na stronie: http://www.jhi.pl/
Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie, ul. Tłomackie 3/5, 00–090 Warszawa