Choroby rzepaku – profilaktyka i zwalczanie

Strona 16
www.wrp.pl
Dr inż. Romuald Gwiazdowski
IOR – PIB Poznań
Nr 03/2010 (66)
W Polsce dominuje uprawa rzepaku ozimego, głównie ze względu na sprzyjający klimat i duży potencjał plonotwórczy, a tym samym wysoką opłacalność produkcji. Na opłacalność produkcji rzepaku ma wpływ wiele czynników, między innymi warunki atmosferyczne, agrotechnika, nawożenie, wystąpienie szkodników czy chorób.
Choroby rzepaku – profilaktyka i zwalczanie
C
horoby powodowane przez patogeniczne grzyby mogą
być czynnikiem silnie redukującym plon, ale też mającym olbrzymi wpływ na jakość wyprodukowanych nasion. Choroby na rzepaku
obserwuje się we wszystkich okresach wzrostu i rozwoju roślin, a straty w plonie mogą wynosić od kilku
do kilkudziesięciu procent.
W warunkach polskich
za najgroźniejsze choroby
rzepaku ozimego uważa się:
suchą zgniliznę kapustnych
(Phoma lingam), zgniliznę
twardzikową (Sclerotinia
sclerotiorum), czerń krzyżowych (Alternaria spp.) i
szarą pleśń (Botrytis cinerea). W ostatnich latach
wzrasta również znaczenie:
mączniaka rzekomego (Peronospora parasitica), mączniaka prawdziwego (Erysiphe cruciferarum), i kiły kapusty (Plasmodiophora brassicae). Te ostatnie uważa
się jednak za mniej groźne,
jednak lokalnie w sprzyjających warunkach, zwłaszcza gdy wystąpią w tzw. infekcji mieszanej, mogą stanowić duże zagrożenie dla
rzepaku.
Sucha zgnilizna kapustnych
Sucha zgnilizna kapustnych jest jedną z najgroźniejszych chorób rzepaku,
występującą w ciągu całego
okresu wegetacyjnego. Objawy tej choroby można
obserwować na wszystkich
częściach nadziemnych rośliny. Na łodydze występują
najczęściej w okolicy szyjki
Sucha zgnilizna kapustnych.
korzeniowej, gdzie początkowo obserwuje się brunatnienie szyjki u podstawy, po
czym dochodzi do jej korkowacenia i zamierania. Objawy mogą występować też
na innych częściach łodygi,
na różnej jej wysokości, w
postaci podłużnych, jasnoszarych nekroz z ciemną obwódką. Na liściach pojawiają
się jasnożółte, a potem brązowe lub beżowe (czasem
oliwkowe) plamy. Na łuszczynach plamy są owalne,
dia), w których znajduje się
masa zarodników konidialnych. W miarę rozwoju rośliny plamy te powiększają
się i pogłębiają, a ich obecność na łodydze może doprowadzić do przedwczesnego dojrzewania, a nawet wylegania lub zamierania roślin. Najczęściej źródłem infekcji są resztki pożniwne i materiał siewny,
a zdolność przetrwania
grzyba w glebie ocenia się
na kilka lat.
zaliczana jest również zgnilizna twardzikowa. Porażenie rośliny może nastąpić
poprzez zarodniki (askospory) wydostające się z
apotecji (niewielkie pomarańczowe grzybki na
powierzchni gleby) lub poprzez bezpośredni kontakt
rośliny chorej ze zdrową.
Do porażenia zgnilizną
twardzikową najczęściej dochodzi w okresie kwitnienia, kiedy to osypujący się
pyłek i płatki kwiatowe sta-
Zgnilizna twardzikowa
jasnobrunatne, niekiedy
białawe. Na powierzchni
nekrotycznych plam widoczne są ciemne punkty
– owocniki grzyba (pikni-
Zgnilizna twardzikowa
Do grupy najgroźniejszych chorób, powodujących poważne straty w plonie nasion rzepaku ozimego
nową pożywkę dla grzyba.
Charakterystyczne objawy
choroby rozwijają się aż do
zbioru. Infekcja rozpoczyna
się od nasady liści, w kątach
łodyg lub w miejscach zranień. Na pędzie głównym,
bocznych i czasem na łuszczynach tworzą się beżowe
lub jasno-brunatne strefowane plamy, które w czasie
wilgotnej i ciepłej pogody
pokrywają się białym nalotem grzybni. W porażonych tkankach tworzą się
początkowo szare, a z czasem ciemniejące, nieregularne przetrwalniki – sklerocja. Silnie porażone rośliny początkowo żółkną, a
następnie zasychają i łamią
się. Miejsca z chorymi roślinami na porażonej plantacji mają charakter placowy i obserwując plantację z pewnej odległości
można je stosunkowo łatwo zauważyć.
Rozwojowi choroby
oprócz odpowiednich warunków pogodowych sprzyjają niedociągnięcia uprawowe, uprawa roślin wrażliwych, częsta uprawa rzepaku po sobie, obecność
przetrwalników grzyba w
glebie, zbyt gęsty siew, wilgotne i zwięzłe gleby.
W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia choroby
należy zachować co najmniej 3-letnie przerwy w
uprawie rzepaku. Dobrym
przedplonem zmniejszającym prawdopodobieństwo wystąpienia choroby
są uprawy, na których zgnilizna twardzikowa nie występuje np. trawy i zboża.
Czerń krzyżowych
Czerń krzyżowych może
powodować straty plonu
rzędu 30% i więcej. Źródłem infekcji jest materiał siewny oraz resztki pożniwne pozostające w glebie, a rozwojowi choroby
sprzyja wysoka wilgotność
powietrza i stosunkowo
wysoka temperatura. Objawy choroby można zaobserwować na wszystkich
organach rośliny w trakcie całego okresu wegetacyjnego. Na liściach i łodygach są to koncentrycznie strefowane plamy, na
przemian jasne i ciemne z
żółtą obwódką powstałą na
skutek wydzielania przez
grzyba silnej fitotoksyny.
Na łuszczynach powstają
czarne, początkowo małe
okrągłe plamki, które z
biegiem czasu mogą się
zlewać zajmując całą powierzchnię łuszczyny. Porażenie łuszczyn wiąże
się ze znacznymi stratami
plonu na skutek przedwczesnego ich dojrzewania, a następnie pękania i
osypywania się nasion.
Szara pleśń
Szara pleśń jest chorobą
występującą powszechnie na wielu gatunkach
roślin, w tym również na
rzepaku ozimym. Zagrożenie tą chorobą, w zależności od warunków pogodowych, może być średnie
bądź duże, a straty plonu
w warunkach sprzyjających dla jej rozwoju mogą
sięgać do kilkudziesięciu
procent. Szara pleśń może
wystąpić na wszystkich organach nadziemnych rzepaku przez cały okres wegetacji, od wschodów do
pełnej dojrzałości. Na łodygach, liściach i łuszczynach pojawia się szaro-brązowy nalot grzybni z zarodnikami konidialnymi
powodujący z czasem zamieranie porażonych tkanek. Wystąpienie choroby
we wczesnym stadium rozwoju może spowodować
całkowite zamieranie roślin.
dokończenie na s. 17