The aim of organization a one day conference for good practice

Konferencja wymiany dobrych praktyk w zakresie edukacji i bezpieczeństwa rowerzystów
20 Marca 2015, Budapeszt
Raport
Organizacja jednodniowej konferencji poświęconej wymianie dobrych praktyk w zakresie edukacji i
bezpieczeństwa rowerzystów na drodze miała na celu określenie aktualnego stanu edukacji w
zakresie bezpieczeństwa na drodze w regionie wyszehradzkim, z przykładami, doświadczeniami oraz
analizą instytucji zaangażowanych w tej dziedzinie edukacji, obejmującą reprezentantów z krajów
grupy V4 oraz ekspertów z Unii Europejskiej.
Konferencja została zaplanowana w celu zgromadzenia podmiotów, instytucji i ekspertów z całego
regionu, działających w dziedzinie edukacji rowerowej i bezpieczeństwa ruchu drogowego. Edukacja
na rzecz prawidłowego korzystania z roweru, zwłaszcza w obszarach miejskich, jest ważna i
niezbędna. Kultura i edukacja rowerowa w Regionie Europy Środkowo-Wschodniej nie jest tak
rozwinięta jak w Zachodniej Europie (np. W Niemczech, Holandii czy Wielkiej Brytanii), chociaż liczba
osób korzystających z roweru w celach transportowych czy sportu rośnie. Dla przykładu na Węgrzech,
zgodnie z ostatnim badaniem Eurobarometru, w zwykły dzień 22% osób używa roweru jako
głównego środka transportu. Korzyści z używania tego szybkiego, zdrowego i czystego środka
transportu są nie do przecenienia, dają radość ze sportu, czyste powietrze i redukują zatłoczenie na
terenach miejskich. By skorzystać z zalet jakie daje rower, trzeba wiedzieć jak używać go bezpiecznie,
unikając wypadków i konfliktów, np. z kierowcami samochodu oraz pieszymi. Istnieją dwa główne
przykłady dobrej praktyki, z Wielkiej Brytanii oraz Szwajcarii, w zakresie edukacji rowerowej i
bezpieczeństwa ruchu. Dla krajów regionu wyszehradzkiego transformacja tych doświadczeń ma
ogromne znaczenie.
Zaangażowanie ekspertów z krajów wyszehradzkich umożliwia analizowanie sytuacji w regionie z
perspektywy dobrych praktyk stosowanych w innych częściach Europy.
W krajach wyszehradzkich istnieje kilka profesjonalnych inicjatyw działających na polu edukacji i
bezpieczeństwa na drodze dla dzieci w wieku 9-12 lat. Staraliśmy się zaprosić na konferencję
najbardziej aktywne w tym zakresie organizacje by dowiedzieć się, jakie są najlepsze praktyki w tym
zakresie w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Wykładowcy byli zobowiązaniu do przedstawienia
swoich programów edukacyjnych, zgodnie z następującymi punktami:
o
wprowadzenie do programu edukacji
o
kto jest właścicielem programu
o
kto kieruje i koordynuje programem, kim są instruktorzy
o
w jaki sposób program jest finansowany
o
jak dużo miast/szkół/dzieci jest w niego zaangażowanych
o
jaka jest reputacja programu
o
jakie są plany na przyszłość
Ekspertami zaangażowanymi w projekt byli:
o
Michał Wolny, Towarzystwo dla Natury i Człowieka – Porozumienie Rowerowe, Lublin
(Polska)
o
Aleksander Wiącek, Urząd Miasta Lublin (Polska)
o
Marian Gogola, Uniwersytet w Żylinie (Słowacja)
o
o
o
o
Jan Řihošek, współkoordynator Centrum Semafor (Czechy)
Greg Woodford, Avanti Cycling (Wielka Brytania)
Angelika Bíró, Hungarian Scientific Association for Transport (Węgry)
Tamás Abelovszky, współkoordynator programu BringaAkadémia (Węgry)
Polska
Lublin Rowerem. Kampania na rzecz zrównoważonych zachowań transportowych.
Michał Wolny, Towarzystwo dla Natury I Człowieka, Porozumienie Rowerowe, Lublin (Polska)
Początki działań na rzecz edukacji i bezpieczeństwa rowerzystów w ruchu drogowym sięgają 2007
roku, kiedy to zawiązała się nieformalna grupa Porozumienie Rowerowe, skupiająca ludzi którzy
zadeklarowali chęć aktywnych działań na rzecz rozwijania ruchu rowerowego w Lublinie. Głównym
celem grupy była zmiana sposobu budowy dróg rowerowych w mieście, konsultowanie projektów
drogowych, ponadto ukazywanie zalet jazdy na rowerze i przekonywanie mieszkańców do częstszego
korzystania z roweru, m.in. poprzez organizowanie Masy Krytycznej. Porozumienie Rowerowe
pracowało nad wsparciem i integracją inicjatyw rowerowych Lublina, wzmocnieniem lokalnych grup,
tworzeniem sieci wymiany informacji i rozpowszechnianiem wiedzy rowerowej. Grupa, będąc już
częścią Stowarzyszenia Towarzystwo dla Natury i Człowieka, uzyskała grant z Fundacji Batorego, co
pozwoliło na przeprowadzenie pierwszej dużej kampanii rowerowej. W 2009 roku Porozumienie
Rowerowe stało się członkiem ogólnopolskiej sieci “Miasta dla Rowerów”.
Program edukacji rowerowej rozpoczął się w Lublinie w 2011 roku, od zajęć teoretycznych w szkołach
dla uczniów w wieku 10-14 lat. Powodem wyboru tej grupy docelowej był niski poziom wiedzy
rowerowej uczniów, niosący za sobą duże ryzyko wypadków. Wkład merytoryczny został
przygotowany przez sieć "Miasta dla Rowerów", jako organizację mającą wiele doświadczeń i
dobrych praktyk w tej dziedzinie. Program szkoły obejmował interaktywne lekcje rowerowe dla
uczniów, quiz z nagrodami, a ponadto pakiet edukacyjny składający się z filmów oraz książeczki
"Miasta dla Rowerów". W roku 2013 program edukacji rowerowej został rozszerzony. Wydział
Oświaty i Wychowania Urzędu Miasta oraz Towarzystwo dla Natury i Człowieka zorganizowali
spotkanie dla dyrektorów szkół podstawowych w celu przedstawienia projektu praktycznej edukacji
rowerowej, który spotkał się z poparciem i akceptacją większości z nich. Następnie Urząd Miasta
Lublin ogłosił pierwszy konkurs dotacji dla organizacji pozarządowych na prowadzenie rowerowych
programów edukacyjnych.
Od 2011 roku w Lublinie odbyło się łącznie 233 warsztatów dla uczniów szkół podstawowych, w tym
170 teoretycznych i 66 praktycznych (warsztaty teoretyczne obejmują dwie lekcje, warsztaty
praktyczne dwie lub trzy lekcje). W Polsce dzieci uczęszczające do szkoły podstawowej mają
możliwość uzyskania karty rowerowej. Egzamin na kartę rowerową obejmuje część teoretyczną (20
pytań) oraz część praktyczną przy szkole, ale bez jazdy na rowerze w rzeczywistych warunkach
drogowych. Mimo, że karta rowerowa nie jest obowiązkową, osoba w wieku 10-18 lat nie może bez
niej poruszać się i ćwiczyć jazdy na rowerze na ulicy. Z drugiej strony, posiadając kartę rowerową,
taka osoba musi poruszać się po ulicach nawet z dużym natężeniem ruchu, nie mając umiejętności
potrzebnych do bezpiecznej jazdy na rowerze. Wg opinii Michała Wolnego, kartę rowerową w tej
formie można nazwać "papierem do niczego". Celem Towarzystwa dla Natury i Człowieka jest zmiana
powyższego systemu i rozpoczęcie praktycznej edukacji uczniów szkół podstawowych w
rzeczywistych warunkach ruchu drogowego, z pomocą doświadczonych trenerów. Na początku
trenerzy przybyli z partnerskich organizacji pozarządowych, później Towarzystwo dla Natury i
Człowieka zaczęło organizować szkolenia dla nauczycieli szkół podstawowych. Warsztaty dla
nauczycieli były organizowane we współpracy z Wojewódzkim Ośrodkiem Ruchu Drogowego w
Lublinie. Sześciogodzinny warsztat koncentrował się na zmianach regulacji prawnych (zajęcia
teoretyczne) oraz na infrastrukturze rowerowej (zajęcia praktyczne).
Oprócz wyżej wymienionych działań Towarzystwo dla Natury i Człowieka ma więcej programów
zachęcających do korzystania z roweru. Specjalnie dla szkół podstawowych i instytucji publicznych
przygotowano mobilną wystawę dydaktyczną z wieloma praktycznymi informacjami dla rowerzystów
- wielu nauczycieli może wykorzystać ją w czasie lekcji do omówienia zagadnień związanych z jazdą
na rowerze. Towarzystwo dla Natury i Człowieka zrealizowało 10 edukacyjnych filmów
krótkometrażowych na temat jazdy na rowerze w mieście (rower i jego możliwości, jak wykorzystać
infrastrukturę rowerową, jak skręcić w prawo lub w lewo, itd.), Organizacja realizowała w latach
2011/12 kampanię “Rowerowe Przyspieszenie” jako partner Wrocławskiej Inicjatywy Rowerowej, a
od 2013 do chwili obecnej “Lublin Rowerem. Kampania na rzecz zrównoważonych zachowań
transportowych”. Ta kampania organizowana jest we współpracy z Urzędem Miasta i obejmuje
warsztaty dla uczniów, otwarte zajęcia z bezpiecznej jazdy rowerem dla mieszkańców Lublina,
wydanie Przewodnika Miejskiego Rowerzysty wraz z Mapą Rowerową Lublina, 5000 opasek
odblaskowych, a także uliczne happeningi, na przykład sprawdzanie stanu technicznego rowerów.
Programy finansowane są z wielu źródeł, m.in. dotacji z Urzędu Miasta Lublin, grantów szwajcarskich,
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Funduszu Inicjatyw
Obywatelskich Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Dzięki tym źródłom programy rowerowe są
bezpłatnie dostępne dla uczestników.
W nawiązaniu do doświadczeń Towarzystwa dla Natury i Człowieka w dziedzinie kampanii
rowerowych, organizacja została zaproszona w lutym 2015 roku do Wojewódzkiej Rady
Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego w Lublinie. Towarzystwo dla Natury i Człowieka oferuje pomoc
innym organizacjom, w zakresie porad, warsztatów i wsparcie działaczy z innych miastach. Edukacja
rowerowa dla dzieci jest realizowana w kilkunastu miastach w Polsce, na przykład w Krakowie,
Szczecinie, Wrocławiu, Warszawie, Gdańsku, Łodzi, Toruniu czy Białymstoku. Połączenie i wymiana
dobrych praktyk pomiędzy organizacjami w dziedzinie edukacji rowerowej jest realizowana przy
okazji organizacji spotkań i konferencji jej poświęconych.
Bezpieczeństwo rowerzystów: praktyczna edukacja rowerowa dla uczniów i mieszkańców w
Lublinie
Aleksander Wiącek, Asystent Prezydenta Lublina ds. polityki rowerowej (Polska)
Program edukacji rowerowej w Lublinie jest oparty na holenderskim programie i obejmuje zajęcia
teoretyczne i praktyczne. Przed rozpoczęciem programu w Lublinie, miasto musiało dostosować go
do lokalnych warunków; po dwóch latach można zadać już pytanie – jak wiele rzeczy z systemu
holenderskiego mamy obecnie w Lublinie? Zgodnie z warunkami określonymi w Lublinie,
organizatorzy programu musieli
zmierzyć się z wieloma problemami organizacyjnymi i
ograniczeniami ze strony uczestników.
Obecny system edukacyjny w Polsce nie obejmuje nauki w warunkach rzeczywistego ruchu, uważa
się, że jazda (lub sama nauka) w prawdziwym ruchu jest niebezpieczna. Dodatkowo nauczyciele
szkolący na kartę rowerową zwykle nie są doświadczonymi rowerzystami, mają tylko wiedzę
teoretyczną (jeśli faktycznie mają), więc nie mogą uczyć uczniów odpowiedzialnej jazdy po ulicach.
Uczniowie mają podstawowe braki umiejętności jazdy na rowerze, ale także braki w wyposażeniu
rowerów. Rowery są często w złym stanie technicznym, albo nie pasują do jego właściciela (zbyt mały
lub zbyt duży). Dzieci niezbyt dobrze znają przepisy ruchu drogowego i to, jak z nich korzystać w
rzeczywistych warunkach ruchu drogowych. Ponadto są zestresowane przez ruch samochodowy i nie
koncentrują się podczas zajęć.
Edukację rowerową rozpoczynają lekcje teoretyczne (2 × 45 minut) w szkole. Uczniowie poznają
zasady jazdy rowerem, sprawdzają obowiązkowe wyposażenie roweru (światła, hamulce, dzwonek,
itp) z pomocą opiekunów i nauczycieli, oraz sprawdzają stan swoich rowerów (hamulce, przerzutki,
ciśnienie w oponach, etc.). Lekcje odbywają się na boisku szkolnym, gdzie dzieci mogą ćwiczyć
podstawowe umiejętności rowerowe, na przykład skręcanie, gwałtowne hamowanie lub jazdę w
kolumnie.
Zajęcia teoretyczne są kontynuowane następnie jako lekcje praktyczne (2 lub 3 x 45 minut) na ulicach
Lublina, prowadzone przez opiekunów i przeszkolonych nauczycieli. Istnieje kilka tras i ćwiczeń, które
mogą być przeprowadzane, aby nauczyć nauczyć jazdy w rzeczywistych warunkach drogowych, a
także uzyskać podstawowe umiejętności. Poza ćwiczeniem w rzeczywistych warunkach ruchu
opiekunowie i nauczyciele omawiają sytuację w określonych miejscach, na przykład na skrzyżowaniu,
na ścieżkach rowerowych lub w ulicach z bus-pasami. Uczniowie mogą dzięki temu poznać wiele
sytuacji, które są typowe dla rowerzysty. Po odbyciu praktyki w grupie uczestnicy muszą wykonać
ćwiczenia indywidualne, na przykład skrętu w lewo lub przekroczeniu skrzyżowania pod okiem
instruktorów. Uczniowie poznają także słabości i problemy infrastruktury (na przykład jazdę po
przestrzeni wspólnej z pieszymi na przystanku autobusowym lub wąskie gardła na drogach
rowerowych).
Słowacja
Kampanie na rzecz bezpieczeństwa drogowego na Słowacji
Marian Gogola, Uniwersytet w Żylinie (Słowacja)
Na Słowacji głównym celem polityki transportowej państwa jest bezpieczeństwo na drodze. Jednym z
głównych celów krajowego planu bezpieczeństwa transportu drogowego w latach 2011-2020 jest
zmniejszenie liczby wypadków niechronionych użytkowników dróg. Zgodnie ze statystykami, liczba
wypadków drogowych spada od 2007 roku, ale rok później zaczął powolny, ale stały wzrost
śmiertelnych wypadków z udziałem rowerzystów. W ciągu ostatnich lat liczba rowerzystów
nieznacznie wzrosła, mimo braków w infrastrukturze rowerowej. Prawdopodobnie jest to jedna z
głównych przyczyn rosnącej liczby wypadków śmiertelnych. Słowaccy eksperci spodziewają się
dalszego i trwałego wzrostu liczby wypadków z udziałem rowerzystów.
Wdrożenie krajowego planu transportu drogowego bezpieczeństwa zależy od wielu podmiotów, w
tym władz państwowych (Ministerstwo Transportu, edukacji publicznej, itp), policji, szkół nauki jazdy,
Słowackiego Czerwonego Krzyża, Instytutu Zdrowia Publicznego, firm ubezpieczeniowych oraz
organizacji pozarządowych.
Na poziomie państwa BECEP odgrywa największą rolę w systemie. BECEP (Bezpieczny Transport
Drogowy) jest narodową instytucją bezpieczeństwa ruchu drogowego, która jest część Ministerstwa
Transportu, Budownictwa i Rozwoju Regionalnego Republiki Słowackiej. BECEP organizuje promocję,
edukację i szkolenia dla dzieci, oraz opracowuje plany działania dla władz państwowych. Edukacja
drogowa na rzecz bezpieczeństwa dla uczniów (lekcje teoretyczne i praktyczne, warsztaty) jest
obowiązkiem nauczycieli. Może ona obejmować miejscową policję, inne organizacje lub organizacje
pozarządowe, ale ta procedura nie jest na Słowacji koordynowana.
Istnieje kilka kampanii, które są niezależne od władz państwowych. Kampanie te są organizowane
przez organizacje pozarządowe, kluby rowerowe, miasta itp. Kampanie te zazwyczaj skupiają się na
kwestii takiej jak "widzieć i być widzianym", zachęcając ludzi do używania rowerów lub kierowane są
do kierowców samochodów, jak w kampanii "spojrzeć dwa razy".
Na Słowacji największym problemem jest brak systematycznego podejścia do bezpieczeństwa oraz
brak koordynacji i działań edukacyjnych kampanii rowerowych.
Czechy
Edukacja drogowa w Czechach
Jan Řihošek, współkoordynator Centrum Semafor (Czechy)
W Czechach istnieją dwa różne kierunki edukacji w zakresie bezpieczeństwa drogowego. Pierwszym
jest kierunek państwowy, nazywany BESIP. Jako integralna część Ministerstwa Transportu Republiki
Czeskiej, BESIP - Departament Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego koordynuje działania w dziedzinie
bezpieczeństwa ruchu drogowego. Koncentruje się na działaniach prewencyjnych i kampaniach
skierowanych do ogółu społeczeństwa za pośrednictwem mediów ogólnokrajowych, edukacji dla
dzieci i młodzieży oraz koordynatorów regionalnych, działań w poszczególnych regionach, miastach i
miasteczkach w Czechach. BESIP jest odpowiedzialny za wdrażanie strategii bezpieczeństwa dróg
krajowych na lata 2011-2020. Zasadą strategii jest edukować, edukować i jeszcze raz edukować.
BESIP obejmuje standardowe metody edukacji w klasach. BESIP ma 15 koordynatorów w 15
regionach, około 200 placów zabaw dla ruchu drogowego i 300 instruktorów. Instruktorzy są opłacani
częściowo przez centrum (Departament transportu), a częściowo przez rząd regionalny. Instruktorzy
są odpowiedzialni za realizację jednego z głównych programach BESIP, mianowicie “licencja młodego
rowerzysty” (program PMC). Każdy uczeń w czwartej klasie szkole podstawowej klasie ma możliwość
uzyskania licencji rowerzysty, nie jest ona jednak obowiązkowa. Mimo to w 2014 roku 72668 uczniów
(77 procent wszystkich) otrzymało uzyskało taką licencję. W celu pomyślnego zdania egzaminu
końcowego uczniowie uczestniczą w zajęciach z bezpieczeństwa drogowego (5 teoretycznych i 5
praktycznych lekcji). Rozszerzeniem programu PMC jest konkurs dla młodych rowerzystów (DSMC) na
czterech poziomach (lokalnym, regionalnym, krajowym i europejskim).
Innym sposobem edukacji jest niestandardowy, bardziej związany z zabawą sposób obejmujący
wydarzenia, konkursy i inne działania, prowadzony przez Centrum Semafor. Centrum Semafor jest
ośrodkiem edukacyjnym w Ołomuńcu, z funkcją centrum rekreacji. Główną grupą docelową Centrum
Semafor jest rodzic z dzieckiem, zgodnie z zasadą, że najlepszymi instruktorami są rodzice, gdyż mają
dużo czasu i motywacji do dbania o swoje dzieci na drodze. Oczywiście Centrum Semafor zatrudnia
instruktorów, którzy pomagają dzieciom i ich rodzicom nauczyć się podstawowej wiedzy teoretycznej
i umiejętności praktycznych do bezpiecznej jazdy na rowerach. Każdy ma możliwość uzyskania tych
umiejętności, jest kilka warsztatów, imprez i konkursów organizowanych przez Centrum Semafor,
wakacyjne szkoły wychowania komunikacyjnego, lekcje bezpieczeństwa drogowego dla uczniów,
konkurs dla całej rodziny (jazdy zręcznościowej, testu pierwszej pomocy, przepisów ruchu i zasady
jazdy).
Ponadto Centrum Semafor organizuje kursy dla seniorów (w wieku 60+), udostępnia kryte place
zabaw ruchu, organizuje festiwal hulajnóg z liczbą 10.000 uczestników, jazdy nocne i wyścigi hulajnóg
w Ołomuńcu, kampanię "Kupuj na rowerze!" oraz weekendowe przejażdżki rowerowe. W przyszłości
Centrum Semafor planuje rozwój rowerowych, samochodowych i motocyklowych pokoi
treningowych z różnymi symulatorami. Centrum Semafor jest finansowane przez władze lokalne
Urzędu Miasta w Ołomuńcu.
Wielka Brytania
CTC
Greg Woodford, dyrektor Avanti Cycling (Wielka Brytania)
CTC (Cyclists’ Touring Club) jest najstarszą organizacją rowerową w Wielkiej Brytanii. Liczy dziś 65.000
członków w 250 grupach i 150 lokalnych grup stowarzyszonych. CTC ma największe doświadczenie w
edukacji rowerowej w Wielkiej Brytanii, pierwszy dokument (jazda na rowerze) w tej dziedzinie jest
dziełem organizacji (został stworzony w 1936 roku jako odpowiedź na rosnącą liczbę ofiar wśród
rowerzystów na drodze). Początkiem zorganizowanej edukacji jest rok 1990, kiedy to pojawiły się
pierwsze programy dla dorosłych. W 1999 roku badania wykazały zły stan szkolenia na poziomie
krajowym, a trzy lata później rozpoczął się proces rozwoju standardów ogólnokrajowych wspierany
przez CTC. Dzięki temu procesowi w 2007 uruchomiony został program Bikeability, a rok później rząd
ogłosił przeznaczenie 20 mln funtów na szkolenia z edukacji rowerowej.
Cele szkolenia są zróżnicowane. Są one oczywiste, ale pan Woodford przypomniał zebranym, że
szkolenia CTC mają zachęcić do jazdy na rowerze, poprawić bezpieczeństwo i zdrowie, zmniejszyć
zatłoczenie na drodze oraz aby zapewnić "umiejętność życia" (life skill). CTC szkoli dzieci ale także i
dorosłych. W przypadku osób dorosłych głównym problemem jest postrzeganie zagrożenia: wiele
osób boi się jazdy po drogach. Cykl szkoleń może pomóc w przełamaniu tej bariery, a także uchronić
rowerzystów przed wypadkami, zwłaszcza związanych z pojazdami wielkogabarytowymi. W Wielkiej
Brytanii ginie rocznie około 130 rowerzystów, ale w porównaniu z innymi liczbami, problem jest
bardziej złożony. Rocznie ginie także około 400 pieszych i 2500 kierowców, ale równocześnie około
58.000 ludzi umiera na choroby serca, wynikające z bezczynności i braku ruchu.
Powody dla których dzieci chcą się uczyć są bardzo proste - po prostu chcą jeździć na rowerze.
Sześćdziesiąt procent zapytanych uczniów, deklaruje że chciałoby jeździć rowerem do szkoły. Dzieci
jeżdżą razem z przyjaciółmi, dla zabawy, dla niezależności, jeśli mają pewną wiedzę. Zgodnie z
zasadami CTC jest to umiejętność życia, która powinna być dostępna dla każdego ucznia w Wielkiej
Brytanii.
Szkolenia oparte są na wyżej wymienionych normach krajowych. Krajowe Standardy zostały
opracowane przez Bezpieczeństwo Ruchu Drogowego i CTC, obejmując cały zakres szkolenia. Celem
opracowania było przeniesienie do standardów podejścia opartego na treningu jazdy na rowerze, a
efektem końcowym narodowy program nauczania wspierany przez rygorystyczną kontrolę jakości, w
oparciu o najlepsze praktyki trenerów jazdy na rowerze. Postęp i rozwój są jednymi z zasad norm
krajowych, stażyści zaczynają od podstawowych umiejętności kontroli jazdy i kierowania w
środowisku drogowym. Nacisk szkoleń skupia się na treningach zgodnych z rzeczywistymi warunkami
drogowymi, w celu przygotowania uczestników do większości sytuacji drogowych.
Krajowe Standardy są stosowanie dla dzieci i dorosłych, z progresywnymi poziomami:
 Poziom 1: umiejętności jazdy rowerem w środowisku wolnym od ruchu
 Poziom 2: spokojne drogi podmiejskie, ale z prawdziwym ruchem
 Poziom 3: bardziej ruchliwe drogi oraz różne sytuacje drogowe
Zgodnie z trzema poziomami dostępnych jest kilka kursów dla rowerzystów:
 Poziom 1/2 kursy zwłaszcza dla uczniów szkół podstawowych, przegotowujące ich do
dojeżdżania rowerem do szkoły
 Poziom 3 kursy dla dorosłych i młodzieży
Kursy dla instruktorów:
 4 dniowy kurs dla instruktorów;
 2 dniowy kurs dla instruktorów;
Wszystkie poziomy, wszystkie szkolenia, wszyscy instruktorzy muszą spełniać wysokie wymagania
jakościowe, które zapewnione są przez monitoring na wszystkich poziomach.
Na podstawie norm krajowych instruktorzy szkolą ludzi do jazdy w rzeczywistych sytuacjach w
prawdziwym ruchu. Instruktorzy tworzą realistyczne środowiska uczenia się poprzez ocenę zdolności
stażystów i zwiększają ryzyko w sposób kontrolowany. Zarządzanie ryzykiem jest jednym z
kluczowych elementów szkoleń rowerowych. Istnieją pewne zasady szkolenia rowerzystów, jak cztery
C (patrz, bądź widoczny, kontroluj, komunikuj się) lub trzy C (kompetentnie, pewnie, konsekwentnie),
które pokazują w prostych słowach, co Krajowe Standardy i szkolenia rowerowe znaczą.
Aby uczynić atrakcyjnymi brytyjskie Krajowe Standardy, marka i logo są wciąż rozwijane. Jest to
wysokiej jakości, atrakcyjny produkt wspierany przez wysoko wyspecjalizowany marketing. Stażyści
otrzymują odznaki oraz certyfikaty. Bikeability jest zorientowane na wyniki i postęp i dla głównej
grupy docelowej (10-11 roku życia dzieci) może być osiągnięte.
Ostatnio rząd Zjednoczonego Królestwa przeznacza 11 mln funtów rocznie na szkolenia w ramach
Bikeability, co pozwala na przeszkolenie około 500,000 dzieci każdego roku. Przy tym koszcie jest to
bardzo efektywny sposób osiągania znakomitych wyników. “Jeśli rząd ma osiągnąć cel trzykrotnego
wzrostu ruchu rowerowego w okresie 2000-2010 … to może osiągać więcej w walce z otyłością niż
jakikolwiek osobisty wskaźnik w tym raporcie" – jak mówi raport o otyłości opracowany przez
Komisję Zdrowia. Zgodnie ze stanowiskiem rządowego doradcy ds zdrowia, aktywność fizyczna może
być efektywnym sposobem leczenia depresji jako psychoterapia. “Jedno z badań pokazało, że po 16
tygodniach ćwiczenie fizyczne dorównało skuteczności standardowego leku uspokajającego "
Węgry
Lifelong Journey Program. Cooperation for the travelers
Angelika Bíró, Hungarian Scientific Association for Transport (Węgry)
Angelika Bíró przedstawiła “węgierską podróż na długie życie” (Élet-Úton), program dla uczestników
konferencji. Ten program został utworzony przez Ministerstwo Rozwoju Krajowego Węgier, Krajowy
Zarząd Transportu Węgier, Narodowy Komitet ds. Zapobiegania Wypadkom oraz KTI Instytut ds.
Nauk Transportu Ltd. Inicjatywa opiera się na uznaniu, że niezwykle istotne jest rozpoczęcie edukacji
na rzecz bezpieczeństwa na drodze tak szybko, jak to możliwe. Główną zasadą programu jest
podeście, że użytkownicy dróg ucząc się przez całe życie wraz z programem podnoszenia
świadomości, staną się dobrze wyćwiczonymi partnerami w ruchu drogowym.
W tym kontekście każdy obywatel Węgier jest interesariuszem programu, zwłaszcza dzieci w wieku
do 18 lat. (Należy zauważyć, że Program Lifelong Journey jest dostępny dla każdego wieku i ma plan
działania dla każdej grupy docelowej, ale koncentruje się na najmłodszych grupach wiekowych).
Jedną z głównych zasad programu jest to, że tworzenie podstaw bezpiecznego i kulturalnego
zachowania i postaw transportowych, musi być rozpoczęte w dzieciństwie, ponieważ dobrze
ugruntowane w dzieciństwie szkolenia mogą mieć bardzo dobry wpływ w dorosłym życiu. Zasada ta
została uznana przez rząd węgierski, tak więc zgodnie z rządowym rozporządzeniem 243/2013,
szkoły, planując swój roczny program nauczania, mają zapewnić czas na przekazanie wiedzy
transportowej. Problemem jest to, że lekcji może być tylko trzy lub cztery w roku szkolnym, a
nauczyciele nie są odpowiednio przygotowani do tego tematu. Lifelong Journey Program wraz z
partnerami ma kilka rozwiązań dla tego problemu. Skupiając się na dzieciach, program ma
następujące cele:





Przedszkola: przedstawienie i realizacja zasad ruchu drogowego z osobami dorosłymi
(rodzice)
Poziom podstawowy:
Dzieci w wieku 6-10 lat: samodzielny transport pieszy
Dzieci w wieku 12-14: samodzielny transport rowerem
Młodzież szkolna w wieku 14-18: wprowadzanie do bezpiecznego transportu przez
motorower i samochód, przygotowania do uzyskania pozwolenia na kierowanie
motorowerem i uzyskane prawa jazdy
Wśród wyżej wymienionych jest kilka znanych programów i inicjatyw:
 BikeAcademy Program (kompleksowy program bezpieczeństwa drogowego na rowerze patrz poniżej)
 MobileKids Program, który jest własną inicjatywą Mercedes-Benz. W Niemczech i innych
krajach oznacza to przydatny program w szkołach podstawowych, a na Węgrzech odbywa się
on we współpracy z KTI Ltd. Głównym celem programu jest pomoc dla nauczycieli szkół
podstawowych jak uczyć o najważniejszych zagadnieniach w zakresie transportu. MobileKids
Program zapewnia lekcje z bezpieczeństwa drogowego lub transportu dla nauczycieli,
broszury o bezpieczeństwie drogowym dla uczniów w wieku 7-10 lat, oraz opiekunów dla
przygotowania i pomocy przy wdrażaniu w szkołach.
 Strona internetowa Programu Journey Longlife , skąd można pobrać pomocne materiały
 SzuperBringa (Superbike) Program - była to pierwsza inicjatywa założycieli, w oparciu o ich
skoordynowane działania. Policjanci z Narodowego Komitetu Zapobiegania Wypadkom
prezentowali w szkole lekcje teoretyczne i praktyczne, technicy z Narodowego Urzędu
Transportu sprawdził rowery dzieciom, a KTI Ltd. dostarczał materiały do programu.
Longlife Journey Program jest koordynowany przez Komitet Zarządzający, do którego delegowani są
stali reprezentanci fundatorów. Komitet Zarządzający jest odpowiedzialny za tworzenie i
koordynowanie realizacji zadań określonych w planie działania. Codzienna praca z programem jest
koordynowana przez KTI Ltd. Program jest współfinansowany przez Ministerstwo Rozwoju
Narodowego i Instytutu Nauk Transportowych KTI Non-profit Ltd. Rocznie ma miejsce około 40
wydarzeń, w które zaangażowanych jest około 3200 osób.
Wizją Programu Lifelong Journey jest to, żeby po roku 2030 na Węgrzech ani jedno dziecko w wieku
do lat 14 nie zginęło w wypadku drogowym. Aby ten cel osiągnąć, główne działania będą
następujące:
 Zwiększenie bezpieczeństwa dzieci
 Dobre edukowanie dzieci, żeby były kulturalnymi I bezpiecznymi użytkownikami dróg
 Rodzice powinni dbać o bezpieczeństwo na drogach swoich dzieci i edukację, tak, że staną się
odpowiedzialnymi użytkownikami dróg w celu podniesienia świadomości na temat
bezpieczeństwa






Zwiększenie wiedzy o zasadach transportu
Każde dziecko powinno podróżować w foteliku! (Wszyscy rodzice powinni używać fotelika!)
Zwiększenie liczby dzieci uczestniczących w edukacji drogowej
Wprowadzenie "licencji dla pieszych / certyfikacji" dla 10-letnich dzieci
Wprowadzenie "licencji" na rowerze dla 12-letnich rowerzystów.
Szkolenie kierowców w różnych kategoriach powinno zawierać moduł bezpieczeństwa
transportu
Wprowadzenie do Programu BringaAkadémia (Akademia Rowerowa)
Tamás Abelovszky, współkoordynator Programu BringaAkadémia (Węgry)
Na Węgrzech Stowarzyszenie Vuelta Sport, najbardziej profesjonalna organizacja działająca na polu
imprez rowerowych na Węgrzech, w roku 2004 roku uruchomiła program na rzecz bezpieczeństwa
ruchu drogowego dla uczniów szkół podstawowych. Na początku Vuelta miała przenośny tor do
doskonalenia jazdy na rowerze, używany na boisku szkolnym, gdzie uczniowie mogli poprawiać swoje
umiejętności. Ponadto w każdej szkole podstawowej Vuelta organizowała lekcje na temat
podstawowych zasad ruchu drogowego, jako element działań teoretycznych. W pierwszych latach
program został nazwany Rowerową Szkołą i był finansowany przez różnych partnerów.
W 2008 roku Stowarzyszenie zostało poproszone o podjęcie się nowych zadań przez komisarza ds.
ruchu rowerowego w Ministerstwie Gospodarki i Transportu Węgier, Adama Bodora (który obecnie
jest wiceprezesem Europejskiej Federacji Cyklistów, ECF). Komisarz był odpowiedzialny za rozwój
ruchu rowerowego. Infrastruktura nie była dla niego jedynym priorytetem, obok wdrożenia nowych
rozwiązań w administracji publicznej, a także w społeczeństwie węgierskim. Z tego powodu zaczął
uruchamiać pilotażowy projekt edukacyjny na rzecz bezpieczeństwa drogowego w 18 szkołach
podstawowych na Węgrzech, w większości opartych na programie BikeAbility w Wielkiej Brytanii,
dostosowanym oczywiście do węgierskich warunków. Partnerem Ministerstwa Gospodarki i
Transportu Węgier było Stowarzyszenie Vuelta; celem projektu było wdrożenie pilotażowego
programu bezpieczeństwa ruchu drogowego w szkołach podstawowych: wypracowanie metod
teoretycznych i praktycznych dla uczniów w wieku 7-14, dzięki którym będą mogli jeździć na
rowerach bezpiecznie i z dużą pewnością siebie. Projekt pilotażowy był bardzo udany, wykazał że na
Węgrzech można uruchomić podobny program do BikeAbility, a popyt na niego jest ogromny.
Od 2008 roku Program Rowerowa Szkoła został wdrożony w 37 szkołach podstawowych przez Vuelta
Sport Association na terenie całego kraju. Programy te były finansowane przez lokalne gminy, które
aplikowały do różnych funduszy unijnych, zwykle w ramach rozwoju infrastruktury rowerowej w
danych miejscach. Podłączone do budowanych elementów infrastruktury rowerowej szkoły
podstawowe miał możliwość uruchomienia programu Rowerowa Szkoła dla uczniów jako miękkiego
projektu. Elementy programów były następujące w każdym mieście i wsi:
 organizacja szkolenia dla przyszłych trenerów i opiekunów w szkołach
 organizacja zajęć praktycznych i teoretycznych w szkołach dla uczniów
 dostarczanie rowerów i kasków dla szkół
Program w szkołach realizowany był przez trenerów; praktyczne lekcje były bardzo ważne, ponieważ
głównym celem programu Rowerowa Szkoła jest uczyć dzieci jeździć na rowerze, jeździć bezpiecznie i
pewnie. Lekcje były prowadzone na boisku szkolnym, gdzie uczono uczestników, jak ruszać i
zatrzymać się na rowerze, jak używać hamulców i przerzutek, jak skręcić w lewo i prawo, itd.
Dlatego w ciągu ostatnich siedmiu lat program Rowerowa Szkoła był stale rozwijany zgodnie z dużym
doświadczeniem, a w 2013 roku stał się przedmiotem fakultatywnym w szkołach podstawowych i od
tego czasu nazywa się Akademią Rowerową. Jako przedmiot fakultatywny Akademia Rowerowa trwa
dwa lata w szkole (jednej lekcji tygodniowo, razem 32 lekcji w roku szkolnym). Nauczyciele mogą
ubiegać się o 30-godzinne szkolenia, gdzie mogą doskonalić swoje umiejętności praktyczne i
teoretyczne, a po udanym egzaminie mogą zacząć uczyć w ramach Akademii Rowerowej w ramach
tradycyjnych przedmiotów, a także organizować zajęcia praktyczne w godzinach popołudniowych dla
uczniów. Lekcje Akademii Rowerowej zawierają w sobie następującą wiedzę:
1. Podstawowe zasady ruchu drogowego, w szczególności zasady dla rowerzystów
2. Zajęcia techniczne (w celu dopasowania roweru, prawidłowego rozpoznania problemów
technicznych, itp)
3. Zajęcia praktyczne
4. Wycieczki rowerowe - praktyczne pomysły
Dlatego celem lekcji Akademii Rowerowej jest dostosowanie uczniów do rzeczywistych warunków
ruchu drogowego w bezpiecznym środowisku, w tym przekazanie wiedzy teoretycznej i praktycznej.
Stowarzyszenie Vuelta Sport ma wielu profesjonalnych partnerów, między innymi Instytut Nauk
Transportowych KTI non-profit, Ltd, Komitet Narodowy zapobiegania wypadkom węgierskiej policji,
itp. Z wyżej wymienionymi organizacjami Vuelta ma wyjątkowo dobre stosunki. Ta relacja jest
rozszerzona również w kwestiach finansowych: w 2014 KTI Ltd sfinansowała szkolenia w ramach
Akademii Rowerowej dla 103 nauczycieli szkół podstawowych, a w tym roku Komitet Narodowy
zapobiegania wypadkom węgierskiej policji planuje zorganizowanie szkoleń w ramach Akademii dla
trzech nauczycieli i policjantów w każdym z okręgów na Węgrzech - razem 100 uczestników w
siedmiu grupach w całym kraju.
Dalsze plany na przyszłość Stowarzyszenia Sport Vuelta są następujące:
 Realizacja programu Akademia Rowerowa w kilkunastu szkołach podstawowych, w ramach
funduszy UE z programu "Rozwój szkół innowacyjnych", przetarg w 2015 roku.
 Organizacja szkoleń Akademii Rowerowej dla Narodowego Komitetu Zapobiegania
Wypadkom węgierskiej policji jesienią 2015 roku.
 Rozpoczęcie międzynarodowej współpracy z organizacjami o podobnych działaniach
edukacyjnych. Pierwszym krokiem było zorganizowanie szkolenia Akademii Rowerowej w
Târgu Mureş (Rumunia), gdzie lokalne organizacje cywilne planują rozpocząć program
bezpieczeństwa na rzecz ruchu drogowego w szkołach średnich. Drugim krokiem było
zorganizowanie konferencji na temat dobrych praktyk w zakresie edukacji rowerzystów i
bezpieczeństwa drogowego w krajach wyszehradzkich. Następnym krokiem jest zacieśnienie
współpracy między organizacjami z krajów V4 uczestniczących w konferencji w Budapeszcie,
w ramach wymiany najlepszych praktyk, organizację warsztatów w miejscu programów
(Lublin, Ołomuniec, itp). Celem średnioterminowym jest udział w innych projektach V4 lub w
programie Erasmus, tak by poznać jak działają podobne programy, w jaki sposób mogą być
finansowane, w jaki sposób mogą być trwałe w mieście lub regionie. Natomiast
Stowarzyszenie Sport Vuelta chciałoby przekazać swoje dziesięcioletnie doświadczenie,
najlepsze praktyki oraz wiedzę teoretyczną i praktyczną, metody nauczania dzieci I
korzystania z rowerów bezpiecznie i pewnie.
 Stowarzyszenie Vuelta Sport planuje wykorzystać teoretyczną i praktyczną wiedzę z zakresu
Akademii Rowerowej w podręcznikach szkolnych, które mogłyby być użyte w 5. i 6. klasie
(uczniowie w wieku 11-12 lat) szkół podstawowych.
Wnioski
Prezentacje przedstawicieli organizacji z krajów V4 wyraźnie pokazały, że każda organizacja
prowadząca zajęcia z edukacji rowerowej mierzy się z podobnymi problemami. Istnieje potrzeba
szkoleń rowerowych w każdym kraju i regionie, ale brak jest wykwalifikowanych opiekunów i
nauczycieli, za wyjątkiem Republiki Czeskiej, gdzie BESIP ma około 300 instruktorów. W systemach
edukacyjnych nauczyciele szkół podstawowych nie mają odpowiedniej wiedzy, aby zorganizować
lekcje teoretyczne i praktyczne dla uczniów, więc kilka organizacji zewnętrznych (władze państwowe,
władze lokalne i organizacje pozarządowe) próbują realizować te zadania.
Istnieją trzy różne modele w regionie:
1. Edukacja rowerowa jest podejmowana przez władze państwowe.
a. System w Czechach wydaje się być najbardziej zaawansowany w regionie, z
koordynatorami BESIP i instruktorami w ramach Ministerstwa Transportu. Jest to
skoordynowany, dobrze funkcjonujący system, który oferuje każdemu uczniowi w
szkole podstawowej możliwość uzyskania licencji rowerowej.
b. Na Słowacji BECEP jest częścią Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Rozwoju
Regionalnego, ale są to tylko działania sporadyczne; kampanie organizowane są przez
władze państwowe.
c. Na Węgrzech przez Program Lifelong Journey reprezentuje organy państwowe, ale
jest to organizacja parasolowa, która stara się koordynować inicjatywy na rzecz
bezpieczeństwa ruchu drogowego władz państwowych, organizacji pozarządowych i
innych.
2. Edukacja rowerowa jest podejmowane przez władze lokalne.
a. W Czechach Centrum Semafor jest finansowany przez miasto Ołomuniec. Jest to
unikalna konstrukcja, która może być pokazana jako dobra praktyka.
b. W Polsce, w szczególności w Lublinie władze lokalne i lokalne organizacje
pozarządowe współpracują w praktycznej edukacji rowerowej od roku 2013. W
innych miastach w Polsce istnieje kilka podobnych inicjatyw, ale bez oficjalnej
koordynacji. Wymiana doświadczeń i dobrych praktyk jest rozwiązana dzięki pomocy
organizacji Miasta dla Rowerów i projektowi Rowerowa Szkoła.
c. Na Węgrzech w ciągu ostatnich kilku lat niektóre władze lokalne wdrożyły działania
edukacji drogowej związanej z rozwojem infrastruktury rowerowej jako miękkie
projekty. W tych miastach i wsiach realizowany był program Akademii Rowerowej,
ale były to tylko sporadyczne działania.
3. Edukacja rowerowa jest podejmowana przez organizacje pozarządowe lub inne organizacje.
W każdym kraju wyszehradzkim istnieje kilka organizacji pozarządowych i innych
organizacji zajmujących się problematyką edukacji I bezpieczeństwa ruchu
drogowego I rowerowego. W Polsce na przykład Towarzystwo dla Natury i Człowieka,
w Czechach Centrum Semafor, na Węgrzech Stowarzyszenie Sport Vuelta i na
Słowacji wiele organizacji stara się przekonać władze lokalne lub państwowe, aby
rozpocząć cykl programów szkoleniowych.
Trzy modele (i ich połączenie) spowodowało bardzo różne osiągnięcia w tym zakresie w krajach V4.
Istnieją bardzo dobre praktyki, dobrze funkcjonujące programy, jak kompleksowy program Akademii
Rowerowej, dobrze skoordynowany system w Czechach, idea Centrum Semafor w Ołomuńcu lub
współpracy Towarzystwa dla Natury i Człowieka i Urzędu Miasta w Lublinie.
Uczestnicy konferencji zgodzili się, że spotkanie w Budapeszcie będzie pierwszym etapem ściślejszej
współpracy organizacji reprezentowanych przez przybyłych gości. Drugim krokiem jest wymiana
doświadczeń i dobrych praktyk na miejscu, tak aby uczestnicy postanowili szukać źródeł, które mogą
pokryć koszty podróży dla ekspertów z zainteresowanych organizacji w celu odwiedzenia Lublina,
Ołomuńca i Węgier. Kolejne kroki zależą od możliwości finansowych i przyszłych pomysłów
ekspertów w regionie V4, ale istnieje kilka planów jak tworzenie organizacji międzynarodowej w
regionie, skoncentrowanej na edukacji w zakresie bezpieczeństwa drogowego lub wspólnym
aplikowaniu o środki, które mogą nam pomóc dalej rozwijać i rozpowszechniać nasze programy
edukacji rowerowej.