docOiZ BN-10W-Formy prawno organizacyjne
download 
Reklamacja Transkrypt
OiZ BN-10W-Formy prawno organizacyjne
Andrzej Marjański ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE FORMY PRAWNO – ORGANIZACYJNE I WŁASNOŚCIOWE ORGANIZACJI Andrzej Marjański Refleksyjnie „Zadaniem menedŜera jest stworzenie całości będącej czymś więcej niŜ suma składników - urodzajnego bytu oddającego więcej niŜ suma włoŜonych weń bogactw ” Peter Drucker 1 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 3 Rodzaje organizacji wg formy prawnej i własnościowej Komercyjne Społeczne Publiczne Kategorie formy prawnej organizacji wg prawa: Publicznego - jednostki uŜyteczności publicznej będące własnością państwową lub komunalną – w zasadzie nie nastawione na zysk. Jednostki gospodarki publicznej mogą nie posiadać osobowości prawnej i stanowią wtedy wewnętrzną część jednostki administracji terytorialnej Prawa handlowego – działalność gospodarcza nastawiona na zysk Andrzej Marjański (87) 4 Działalność gospodarcza Człowiek podejmuje róŜne działania zmierzające do zaspokojenia jego róŜnorodnych potrzeb, ale tylko niektóre z nich nazywa się działalnością gospodarczą. Działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóŜ, a takŜe działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły (Art. 2 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z 2 lipca 2004 r.) 2 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 5 Działalność gospodarcza Przepisów ustawy nie stosuje się do: Działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, Ogrodnictwa, Warzywnictwa, Leśnictwa, Rybactwa śródlądowego, Wynajmowania przez rolników pokoi, sprzedaŜy posiłków domowych i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów. Andrzej Marjański (87) 6 Cechy działalności gospodarczej Zarobkowość - aktywność człowieka, która nie słuŜy zwiększaniu jego bogactwa nie jest działalnością gospodarczą, nawet wtedy, gdy jej przejawem jest wytwarzanie dobór lub świadczenie usług. Zorganizowanie - ma róŜną treść z zaleŜności od rozmiarów prowadzonego przedsiębiorstwa. Przy osobistym wykonywaniu usług – zorganizowanie oznacza godziny i miejsca przyjmowania i wykonywania zleceń. W większej skali – zatrudniając pracowników konieczne jest zbudowanie struktury organizacyjnej, zakresów obowiązków itp.. SłuŜących lepszemu zorganizowaniu przedsiębiorstwa. Ciągłość -działalność o charakterze jednorazowym lub okazjonalnym nie jest działalnością gospodarczą. 3 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 7 Kto jest przedsiębiorcą? Przedsiębiorcą jest: osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osoba prawną, której odrębną ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uwaŜa się takŜe wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. (Art. 4 Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej z 2 lipca 2004 r.) Andrzej Marjański (87) 8 Przedsiębiorca Osoba fizyczna - przedsiębiorcą moŜe zostać osoba pełnoletnia, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych Osoba prawna – np.: spółka z o.o., spółka akcyjna, spółdzielnia Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają przepisy np. Kodeks spółek handlowych, prawo spółdzielcze. Jednostka organizacyjna nie będącą osobą prawną We własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą Spółki osobowe: jawna, komandytowa, partnerska 4 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 9 Organizacje komercyjne Podmiot gospodarczy – prowadzi działalność wytwórczą (produkcyjną), handlową lub usługową. Elementy procesu gospodarczego: Działalność produkcyjna Zaopatrzenie Produkcja SprzedaŜ Działalność handlowa Zaopatrzenie Zbyt Działalność usługowa Zaopatrzenie Bezpośrednie świadczenie usług Andrzej Marjański (87) 10 Przedsiębiorstwo Najbardziej znana forma organizacji komercyjnej Stanowi układ (kompozycję) podstawowych czynników produkcji Praca ludzka Środki Przedmioty pracy Podstawa funkcjonowania przedsiębiorstwa – systematyczna wymiana dóbr o charakterze materialnym i niematerialnym z otoczeniem 5 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 11 Przedsiębiorstwo - wybór formy prawnej Czynniki wpływające na wybór formy prawnej Sytuacja majątkową przedsiębiorcy Warunki podatkowe Zasoby kadrowe Wyboru formy prawno-organizacyjnej dokonuje się w momencie tworzenia podmiotu gospodarczego W czasie funkcjonowania przedsiębiorstwa zachodzi nieraz potrzeba wprowadzenia zmiany formy prawnoorganizacyjnej Andrzej Marjański (87) 12 Kryteria róŜnicowania przedsiębiorstw Kryterium formy organizacyjno-prawnej Prywatne Spółdzielcze Państwowe Innych organizmów publicznych (np. samorządowe) Kryterium sytemu prawnego Kodeks spółek handlowych i kodeks cywilny Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych Prawo spółdzielcze Kryterium funkcji ekonomicznych Rodzaj branŜy ( przemysł cięŜki, lekki, chemiczny, rolnospoŜywczy) 6 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 13 Kryteria róŜnicowania przedsiębiorstw cd. Kryterium wielkości Mikro przedsiębiorstwa do 10 osób zatrudnionych Małe przedsiębiorstwa do 50 osób zatrudnionych Średnie przedsiębiorstwa 51-250 osób zatrudnionych DuŜe przedsiębiorstwa powyŜej 250 osób zatrudnionych Kryterium struktury organizacyjnej Jednozakładowe Wielozakładowe, w tym koncerny i holdingi Andrzej Marjański (87) 14 Kryteria róŜnicowania przedsiębiorstw cd. Kryterium wg sektora własności Przedsiębiorstwa sektora publicznego państwowe komunalne (samorządowe) Przedsiębiorstwa prywatne * 7 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) Forma prawna przedsiębiorstwa określa 15 Zakres odpowiedzialności właściciela (udziałowca akcjonariusza) Wymogi fiskalne i moŜliwości wyboru formy opodatkowania Reguły przejścia prawa własności Wielkość i zakres „biurokratycznych” obowiązków odnoszących się do danej formy prawnej. Andrzej Marjański (87) 16 Czynniki wyboru formy prawnej Rozmiar działalności Wielkość posiadanych zasobów kapitałowych Ilość i moŜliwości pozyskania wspólników Czas potrzebny do uruchomienia przedsiębiorstwa Koszty prowadzenia ewidencji finansowo-księgowej Wybór formy zatrudnienia właściciela w firmie Posiadane kwalifikacje * 8 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 17 Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw Przedsiębiorstwo osoby fizycznej (jednego właściciela) Działalność prowadzona pod imieniem wspólników Spółka cywilna Spółki osobowe prawa handlowego Jawna Partnerska Komandytowa Komandytowo-akcyjna Spółki kapitałowe Z ograniczoną odpowiedzialnością Akcyjna Spółdzielnia * Andrzej Marjański (87) 18 Przedsiębiorstwo osoby fizycznej Biznes stanowiący własność jednej osoby fizycznej Prowadzony w celu wypracowywania zysku Najpowszechniejsza forma prowadzenia biznesu w gospodarce rynkowej Najpowszechniejsza forma rozpoczynania prowadzenia biznesu Właściciel odpowiada za wszystkie decyzje zarządcze przedsiębiorstwa Właściciel dostarcza kapitału Najczęściej podmiot mały, ale nie jest to regułą Najczęściej opiera się na własnej intuicji i osobisty zaangaŜowaniu właściciela Podstawa egzystencji i główne źródło dochodów właściciela Za działalność firmy odpowiada całym swoim majątkiem 9 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 19 Przedsiębiorstwo osoby fizycznej Prawo do całego zysku przedsiębiorstwa związane jest z pełną odpowiedzialnością W razie bankructwa przedsiębiorstwa właściciel odpowiada całym swoim majątkiem Działalność przedsiębiorstwa wygasa z chwilą śmierci właściciela * Andrzej Marjański (87) 20 Przedsiębiorca - Osoba fizyczna Zalety Wady Niskie koszty uruchomienia firmy Pełna swoboda w zakresie ustalania reguł działania przedsiębiorstwa Samodzielne podejmowanie decyzji przez właściciela Wymagany niewielki kapitał obrotowy Korzyści fiskalne dla właściciela Cały zysk przeznaczony jest dla właściciela Pełna odpowiedzialność prawna Pełna odpowiedzialność finansowa Brak ciągłości działania gdy nie ma właściciela Problemy ze zgromadzeniem kapitału 10 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 21 Spółka Przedsięwzięcie gospodarcze naleŜące do dwóch lub więcej wspólników Z prawnego punktu widzenia – umowa, w której wspólnicy dąŜą do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego określonego w umowie oraz wniesienia wkładów Kryterium głównego substratu istnienia i działalności spółki substrat osobowy – wspólnicy substrat rzeczowy – kapitał (majątek spółki) Andrzej Marjański (87) 22 Spółka osobowa Opiera się na osobowości uczestnika (wspólnika) Wspólnicy biorą bezpośredni udział w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa angaŜując: majątek osobistą pracę Atrybuty spółek osobowych Trwałość składu osobowego Prawo i obowiązek współdziałania na rzecz osiągania wspólnego celu (lojalność wobec spółki) Prawo wspólnika do prowadzenia i kontroli spraw spółki Równe prawa i obowiązki wspólnika Wspólny majątek spółki Osobista odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki * 11 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 23 Spółka cywilna Działa wg przepisów art. 860-875 Kodeksu cywilnego Nie posiada osobowości prawnej Rejestracja Urząd skarbowy – w celach podatkowych Rejestr przedsiębiorców Od 1 stycznia 2001 przedsiębiorcami są wspólnicy, a nie spółka KaŜdy wspólnik w takim samym stopniu uczestniczy w zyskach jak i stratach spółki Za zobowiązania wspólnicy odpowiadają solidarnie majątkiem spółki i osobistym Majątek spółki stanowią wkłady rzeczowe i pienięŜne i majątek uzyskany w czasie funkcjonowania spółki Andrzej Marjański (87) 24 Spółka cywilna – korzyści Dodatkowe środki finansowe wnoszone przez wspólników Zwiększenie moŜliwości rozwoju przedsiębiorstwa Nowe pomysły i doświadczenia wnoszone przez wspólników Proste i korzystne rozwiązania podatkowe i prawne Rejestracja analogiczna jak firmy osoby fizycznej Jednorazowe opodatkowanie dochodu * 12 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 25 Spółka cywilna – wady Nieograniczona odpowiedzialność kaŜdego wspólnika za zobowiązania spółki Ograniczone zasoby kapitałowe, moŜliwość pozyskania kapitału: Dochody spółki Majątek wspólników Zdolność kredytowa Nietrwały osobowy charakter spółki – konflikt między wspólnikami przyczyną kłopotów i rozpadu spółki * Andrzej Marjański (87) 26 Spółki prawa handlowego - osobowe Działają w oparciu o Kodeks Spółek Handlowych z 2000 r. śadna z tych spółek nie posiada osobowości prawnej Wg prawa o działalności gospodarczej posiadają status przedsiębiorcy Spółki te posiadają zdolność sądową, zdolność układową i zdolność upadłościową. * 13 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 27 Spółka jawna Spółka osobowa, prowadząca przedsiębiorstwo zarobkowe pod własną firmą, we wspólnym imieniu przez wspólników Solidarna odpowiedzialność wspólników ze wspólnikami i spółką Wspólnik przystępujący do spółki odpowiada za wcześniejsze zobowiązania spółki Majątek spółki – mienie wniesione jak wkład lub nabyte w czasie jej istnienia Andrzej Marjański (87) 28 Spółka jawna - cechy Tworzona dla prowadzenia zarobkowego przedsiębiorstwa Wszyscy wspólnicy dysponują majątkiem spółki Osobista i solidarna odpowiedzialność wspólników Majątek spółki składa się z: Wkładów wniesionych w chwili tworzenia spółki Nabytych dobór w czasie jej funkcjonowania Umowa spółki musi być zawarta pod rygorem niewaŜności. Spółka podlega rejestracji w rejestrze sądowym KRS KaŜdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę KaŜdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki, za co nie otrzymuje wynagrodzenia. Wspólnicy jednomyślnie mogą ustanowić prokurę. 14 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 29 Spółka partnerska Spółka osobowa – utworzona przez wspólników zwanych partnerami Cel spółki- wykonywanie wolnego zawodu: adwokata, architekta, biegłego księgowego, lekarza, farmaceuty, notariusza, pielęgniarki i połoŜnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, brokera ubezpieczeniowego, biegłego rewidenta, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego Spółka prowadzona pod własną firmą Nie posiada osobowości prawnej Firma spółki powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera i oznaczenie, Ŝe chodzi o spółkę partnerską Andrzej Marjański (87) 30 Spółka komandytowa Osobowa- ma na celu prowadzenie w większym rozmiarze przedsiębiorstwa zarobkowego lub gospodarstwa rolnego pod własną firmą Odpowiedzialność wobec wierzycieli: Komplementariusz – bez ograniczeń Komandytariusz – do wysokości wniesionych udziałów Reprezentacja spółki: Komplementariusz – reprezentuje spółkę Komandytariusz – nie ma prawa reprezentacji spółki Rzadka forma prowadzenia biznesu w Polsce Firma spółki powinna nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy. W nazwie nie umieszcza się nazwiska komandytariusza Umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego 15 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 31 Spółka komandytowa W umowie określa się sumę komandytową jako wkład kaŜdego komandytariusza. Wkład moŜe być pienięŜny lub niepienięŜny.. Komandytariusz moŜe reprezentować spółkę jako pełnomocnik. Spółka komandytową powstaje z chwilą jej wpisania do rejestru sądowego KRS. Andrzej Marjański (87) 32 Spółka komandytowo – akcyjna Nowa forma prowadzenia biznesu Forma osobowa Odpowiedzialność wobec wierzycieli: Komplementariusz – bez ograniczeń Akcjonariusz – nie odpowiada za zobowiązania spółki i jest zobowiązany do świadczeń określonych w statucie Minimalny kapitał zakładowy 50.000 zł Organa spółki Walne zgromadzenie Rada Nadzorcza- obligatoryjna w przypadku ponad 25 akcjonariuszy Gdy nie ma rady nadzorczej i walne zgromadzenie powołuje pełnomocnika 16 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 33 Spółki prawa handlowego - kapitałowe Podstawa działania to nie wspólnicy (osoby), ale kapitał złoŜony z akcji lub udziałów Udziałowcy nie są zobowiązani do osobistej pracy na rzecz spółki Posiadają osobowość prawną od momentu rejestracji sądowej w KRS Zgodnie z przepisami ustawy o swobodzie działalności gospodarczej spółka jest przedsiębiorcą Osoba prawna posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Spółki kapitałowe działają jako samodzielne podmioty gospodarcze. Wspólnicy nie wchodzą w stosunki z wierzycielami Udziałowcy ponoszą odpowiedzialność do wysokości sumy reprezentowanej przez akcje lub udziały * Andrzej Marjański (87) 34 Cechy spółek kapitałowych Zmienny skład osobowy Brak obowiązku współdziałania na rzecz osiągnięcia wspólnego celu oraz lojalności na rzecz spółki Wspólnicy są odsunięci od bezpośredniego prowadzenia spraw spółki i zazwyczaj pozbawieni prawa jej bezpośredniej kontroli Kontrolę wykonuje specjalny organ spółki – rada nadzorcza lub komisja rewizyjna Wspólników reprezentuje organ – walne zgromadzenie Prawa i obowiązki wspólników mogą być zróŜnicowane Zmienność wysokości kapitału spółki Spółka posiada osobowość prawną Istnieje osobny kapitał spółki Za zobowiązania spółka odpowiada swoim majątkiem z wyłączeniem osobistej odpowiedzialności wspólników * 17 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 35 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Tworzona przez jedną lub więcej osób Tworzona w kaŜdym celu prawnie dopuszczalnym Dogodna forma prowadzenia dla małych i średnich biznesów z niewielka liczbą wspólników (osoby fizyczne lub prawne) Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki z wyjątkiem podatków. Odpowiedzialność ciąŜy na zarządzie spółki, który prowadzi jej sprawy i reprezentuje spółkę. Spółka działa w oparciu o kapitał zakładowy podzielony na udziały (o równej lub nierównej wartości nominalnej) Kapitał zakładowy nie moŜe być niŜszy niŜ 5.000 zł * Andrzej Marjański (87) 36 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Umowa spółki musi być zawarta w formie aktu notarialnego Kapitał zakładowy musi być zebrany Spółka podlega zgłoszeniu do rejestru sądowego KRS Wniosek o rejestrację składa zarząd spółki Osobowość prawną nabywa z chwilą wpisu do rejestru. Udziały mogą być zwykłe lub uprzywilejowane Uprzywilejowanie udziałów moŜe odnosić się do prawa głosu, prawa do dywidendy, sposobu podziału majątku w razie likwidacji spółki. Organami spółki są: zgromadzenie wspólników i zarząd. Umowa spółki moŜe przewidywać powołanie organu kontrolnego – Rady Nadzorczej. * 18 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 37 Sp. z o. o. – organa spółki Zgromadzenie wspólników – podejmuje uchwały dotyczące wszystkich najwaŜniejszych spraw spółki Zatwierdzenie sprawozdania z działalności, bilansu i rachunku zysków i strat Zmiana umowy spółki Zbycie i nabycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części Zbycie lub nabycie nieruchomości Skwitowanie dla zarządu Zgromadzenia mogą być: Zwyczajne Nadzwyczajne * Andrzej Marjański (87) 38 Sp. z o. o. – organa spółki Rada nadzorcza – ( i lub) komisja rewizyjna Obligatoryjna gdy kapitał przewyŜsza 500 tys. zł i jest więcej niŜ 25 wspólników Zadanie – nadzór nad działalnością spółki we wszystkich jej dziedzinach np. Ocena sprawozdań finansowych w zakresie zgodności z księgami i dokumentami oraz stanem faktycznym Opiniowanie wniosków zarządu w sprawie podziału zysku, pokrycia straty Składanie walnemu zgromadzeniu rocznego pisemnego sprawozdania z wyników przeprowadzonej oceny 19 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 39 Sp. z o. o. – organa spółki Zarząd – organ kierujący spółką Reprezentuje spółkę na zewnątrz Skład jedna lub więcej osób Wybór – przez zgromadzenie wspólników Solidarna odpowiedzialność członków zarządu za szkody zawinione w sposób zawiniony Andrzej Marjański (87) 40 Spółka Akcyjna Tworzona przez jedną lub więcej osób Tworzona w celu gospodarczym Z reguły posiada większy kapitał i więcej wspólników (akcjonariuszy) Akcjonariuszem moŜe być osoba fizyczna lub prawna Członkowie zarządu odpowiadają bez ograniczeń za zobowiązania publiczno-prawne i podatkowe Kapitał zakładowy – minimum 100 tys. zł jest dzielony na akcje Cechy akcji: niepodzielność, równość, zbywalność, nieoprocentowanie, inkorporowanie praw wspólnika do udziału w spółce i głosowaniu na walnym zgromadzeniu 20 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 41 Spółka Akcyjna – rodzaje akcji Imienne i na okaziciela Zwykłe i uprzywilejowane co do prawa głosu, dywidendy i podziału czystej nadwyŜki Gotówkowe i aportowe Akcja – papier wartościowy wystawiony przez spółkę – stwierdza uczestnictwo w spółce Andrzej Marjański (87) 42 S.A. – organa spółki Walne zgromadzenie – podejmuje decyzje w najwaŜniejszych sprawach spółki Wybiera organa spółki Zatwierdza sprawozdania zarządu Zatwierdza sprawozdania finansowe za rok obrotowy Udziela absolutorium członkom organów z wykonania obowiązków Uchwala zbycie lub wydzierŜawienie przedsiębiorstwa Uchwala emisję obligacji i nowych akcji Liczba akacji decyduje o liczbie głosów 21 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 43 S.A. – organa spółki Rada nadzorcza – ogólny nadzór nad działalnością spółki Szczególne zadanie – ocena sprawozdań finansowych Wnioskowanie o podział nadwyŜki lub pokrycia straty Składanie walnemu wyników oceny zarządu Skład rady – minimum trzech członków, kadencja 5 lat Zarząd – organ kierujący spółką i reprezentujący ją na zewnątrz Skład – 1 lub więcej członków, powoływanych i odwoływanych przez radę nadzorczą Kadencja – 5 lat * Andrzej Marjański (87) 44 Spółki kapitałowe Zalety Wady Ograniczona odpowiedzialność Wyspecjalizowane zarządzanie Pewne korzyści fiskalne Łatwość przekazania własności Ciągłość funkcjonowania Łatwiej pozyskać kapitał MoŜliwość zgromadzenia duŜego kapitału Samodzielność prawna spółki Istnienie firmy nie jest uzaleŜnione od obecności jej udziałowców Dokładnie ustalone reguły funkcjonowania UciąŜliwe procedury rejestracyjne Wysokie koszty organizacji Konieczność prowadzenia szczegółowych dokumentów Podwójne opodatkowanie zysków Restrykcyjność statutu lub umowy spółki. Konieczność prowadzenie pełnej księgowości nawet przy małych obrotach Rozdzielenie własności od zarządzania Jawność 22 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 45 Spółki kapitałowe - joint venture Wspólne przedsięwzięcie Gdy kapitał zagraniczny przekracza 50% - konieczność uzyskiwania zezwolenia na zakup nieruchomości W niektórych dziedzinach – pozwolenie odpowiedniego ministra * Andrzej Marjański (87) 46 Spółdzielnia Dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób, a nie kapitału Zmienny skład osobowy i fundusz udziałowy W interesie swoich członków prowadzi działalność gospodarczą MoŜe prowadzić działalność społeczną i oświatowokulturalną na rzecz swoich członków i środowiska NajwaŜniejsi członkowie – kapitał ma funkcję wspomagającą Dobrowolność zrzeszania się i wystąpienia Demokracja w zarządzaniu- jeden członek – jeden głos, niezaleŜnie od liczby udziałów 23 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 47 Spółdzielnia - typy UŜytkowników – świadczące usługi na rzecz swoich członków , cel – maksymalizacja korzyści gospodarstwa domowego np. spoŜywców, mieszkaniowe, kredytowobankowe Zaopatrzenia i zbytu – działające dla gospodarstw rolnych, rzemiosła, drobnego handlu, cel – tańsze zaopatrzenie i lepszy zbyt ich członków, np.. GS „SCh” spółdzielnie rzemieślnicze zaopatrzenia i zbytu Wytwórcze (pracy) – wytwarzanie dóbr i usług, podwójna rola spółdzielcy – pracownik i współwłaściciel. Andrzej Marjański (87) 48 Spółdzielnia – warunki zakładania Nie mniej niŜ 10 członków - osoby fizyczne Nie mniej niŜ 3 członków – osoby prawne Uchwalenie statutu spółdzielni Wybór organów spółdzielni Statut określa najwaŜniejsze zasady działania spółdzielni: Cel i przedmiot działalności Czas trwania Wysokość wpisowego i wysokość i liczbę udziałów Prawa i obowiązki członków Zasady i tryb przyjmowania członków i zasady wypowiadania członkostwa Zasady wyboru i odwoływania władz Zasady podziału nadwyŜki i porywania strat 24 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 49 Spółdzielnia –prawa członków Organizacyjne – udział w ogólnej działalności spółdzielni, zebraniach członków, ocenianie na nich działalności spółdzielni i jej organów, bierne i czynne prawo wyborcze Majątkowe – korzystanie ze świadczeń spółdzielni zgodnie z zapisami statutu, udział w podziale nadwyŜki: otrzymanie lub korzystanie z lokalu ( spółdzielnie mieszkaniowe) Andrzej Marjański (87) 50 Spółdzielnia – obowiązki członkowskie Organizacyjne – interesowanie się funkcjonowaniem spółdzielni, udział w zebraniach i pracach organów samorządu spółdzielni, przestrzeganie statutu i uchwał organów spółdzielni Majątkowe – wniesienie wpisowego i udziałów, pokrywanie strat do wysokości posiadanych udziałów, ochrona mienia i troska o dobro spółdzielni. W niektórych przypadkach obowiązek wniesienia wkładów rzeczowych lub pienięŜnych * 25 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 51 Spółdzielnia – zasady gospodarowania Oparte o rachunek ekonomiczny Zapewnienie korzyści członkom spółdzielni Zysk netto stanowi nadwyŜkę bilansową, która podlega podziałowi na podstawie uchwały walnego zgromadzenia Stratę bilansową pokrywa się z funduszu zasobowego,a gdy to nie wystarcza z funduszu udziałowego i innych funduszy własnych * Andrzej Marjański (87) 52 Spółdzielnia – elementy struktury organizacyjnej Organy samorządu spółdzielni walne zgromadzenie (zebrania grup członkowskich i zgromadzenie delegatów) rada nadzorcza – nadzór i kontrola nad działalnością zarządu i czuwanie nad właściwym wykonywaniem zadań statutowych przez spółdzielnię, liczy co najmniej 3 członków zarząd spółdzielni – kieruje działalnością i reprezentuje na zewnątrz, jedno lub więcej osobowy, wybierany przez walne zgromadzenie lub radę nadzorczą 26 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 53 Przedsiębiorstwo państwowe Przedsiębiorstwo państwowe - podmiot utworzony przez upowaŜniony organ administracji państwowej (minister, wojewoda) Organ załoŜycielski sprawuje nadzór nad ich działalnością Formalnie wyodrębniony z gospodarki narodowej podmiot gospodarczy, posiada osobowość prawną Samodzielnie wykonuje swoje zadania na podstawie wyodrębnienia: organizacyjnego, terytorialnego, ekonomicznego i prawnego Działa w oparciu o ustawę z 1981 roku o przedsiębiorstwach państwowych Organa – ogólne zebranie pracowników (delegatów), rada pracownicza, dyrektor * Andrzej Marjański (87) 54 Przedsiębiorstwo państwowe Działanie oparte na atrybutach: Samodzielność – uprawnienie organów przedsiębiorstwa do podejmowania decyzji i organizowania działalności we wszystkich dziedzinach, przy ograniczeniu do minimum kompetencji organów państwowych (organu załoŜycielskiego) Samofinansowanie – pokrywanie wszystkich wydatków związanych z działalnością i rozwojem z przychodów ze sprzedaŜy wytworzonych towarów lub usług Samorządność – tworzenie organów samorządu załogi i oddawanie najwaŜniejszych decyzji w sprawach przedsiębiorstwa w ręce zebrania pracowników (delegatów) i rady pracowniczej * 27 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 55 Przedsiębiorstwa sektora publicznego Przedsiębiorstwo sektora publicznego – w całości lub w większości naleŜą do organów publicznych – państwo, województwo, powiat, gmina Andrzej Marjański (87) 56 Przedsiębiorstwa publiczne podział ze względu na charakter działalności Działające na zasadach ogólnych i zarządzane jak wszystkie inne komercyjnie działające przedsiębiorstwa Działające na zasadach szczególnych – PKP, PLL „LOT” UŜyteczności publicznej – zaspokajanie nieprzerwanie bieŜące potrzeby ludności, za zaspokajanie potrzeb społecznych często otrzymują dotacje budŜetowe Zatem w niektórych przypadkach nie działają na zasadzie samofinansowania Przedsiębiorstwo komunalne – stanowią własność samorządu (najczęściej gminy) np. komunikacja lokalna, zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie ścieków, dostawa ciepła, jednostki kultury fizycznej i rekreacji, gospodarka mieszkaniowa, usługi kulturalne, ... * 28 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 57 Organizacje społeczne Stowarzyszenia Rejestrowe Zwykłe Fundacje * Andrzej Marjański (87) 58 Stowarzyszenia Dobrowolny i trwały związek grupy osób, zorganizowany dla realizacji wspólnych zamierzeń, zainteresowań lub prowadzenia działalności nienastawionej na zysk Podstawa działalności – Ustawa prawo o stowarzyszeniach z 1989 r. Powoływane jest w celu zapewnienia obywatelom równego bez względu na przekonania i inne róŜnice prawa czynnego uczestniczenia w Ŝyciu publicznym, wyraŜania zróŜnicowanych poglądów oraz indywidualnych zainteresowań * 29 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 59 Stowarzyszenia Uchwala akty wewnętrzne odnoszące się do działalności Opiera się na pracy społecznej członków MoŜe realizować zarówno cele społeczne jak i partykularne interesy członków (wąskiej grupy osób) * Andrzej Marjański (87) 60 Rodzaje stowarzyszeń Stowarzyszenia rejestrowe Stowarzyszenia zwykłe * 30 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 61 Stowarzyszenia rejestrowe Rejestrowe – posiadają osobowość prawną Mogą zakładać jednostki organizacyjne Łączyć się w związki Członkowie: osoby fizyczne i osoby prawne Mogą korzystać z ofiarności publicznej Mogą otrzymywać dotacje Warunki załoŜycielskie Liczą nie mniej niŜ 15 osób Powołanie komitetu załoŜycielskiego Wybranie władz: walne zebranie członków, zarząd, komisja rewizyjna Rejestracja w KRS Nadzór Wojewoda – nad stowarzyszeniami samorządu Starosta – pozostałe stowarzyszenia Andrzej Marjański (87) 62 Stowarzyszenia zwykłe Zwykłe – nie posiadają osobowości prawnej Warunki załoŜycielskie minimum 3 członków Uchwalają regulamin Wybierają przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie Nie podlega obowiązku rejestracji w KRS Zawiązanie stowarzyszenia zgłasza się organowi nadzorującemu (starosta) na piśmie * 31 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 63 Inne organizacje społeczne Działają na podstawie odrębnych przepisów Prawo o stowarzyszeniach nie obejmuje wszystkich organizacji społecznych Niektóre z nich mają inne formy organizacyjno-prawne i własnościowe oraz odrębne regulacje prawne Wynika to ze szczególnej roli jaką pełnią w demokratycznym państwie prawnym Kościoły i związki wyznaniowe Partie polityczne Komitety wyborcze O szczególnej roli jaką pełnią np. PCK * Andrzej Marjański (87) 64 Fundacje Jedna z form działania organizacji społecznej Działa w oparciu o ustawę z 1984 r. O fundacjach Nazwa nawiązuje do ofiarowania czegoś do uŜytku społecznego, ufundowanie czegoś, majątek przeznaczony przez załoŜyciela na określony cel Cechy fundacji Utworzona dla społecznie lub gospodarczo uŜytecznych celów, zgodnych z podstawowymi interesami RP Utworzona przez fundatora (osoby fizyczne lub osoby prawne) Posiada osobowość prawną – po wpisaniu do KRS 32 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 65 Cele fundacji Realizacja celów zgodnych z podstawowymi interesami RP celów społecznie lub gospodarczo uŜytecznych takich jak: Ochrona zdrowia Rozwój gospodarki i nauki Oświata i wychowanie Kultura i sztuka Opieka i pomoc społeczna Ochrona środowiska Opieka nad zabytkami Cel fundacji ma być społecznie uŜyteczny i wykraczać poza indywidualne interesy fundatora. Cel ma być konkretny, jasno określony i osiągalny * Andrzej Marjański (87) 66 Fundator Fundacja moŜe zostać ustanowiona przez: Osoby fizyczne – bez względu na obywatelstwo i miejsce zamieszkania Osoby prawne – mające siedzibę w Polsce lub zagranicą * 33 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 67 Fundacja - cechy szczególne MoŜe prowadzić działalność gospodarczą słuŜącą realizacji jej celów – charakter pomocniczy do działalności statutowej Status organizacji społecznej – moŜliwość uczestniczenia w postępowaniach przed sądami administracyjnymi Niedochodowość celu - nieprzynoszenie zysków fundacji i fundatorom Wszystkie dochody uzyskiwane z majątku, środków spoza funduszu załoŜycielskiego, darowizn i działalności gospodarczej przeznaczane są na osiągnięcie celu fundacji Środki majątkowe fundacji pieniądze i papiery wartościowe, rzeczy ruchome nieruchomości * Andrzej Marjański (87) 68 Fundacja - cechy szczególne Nie ma instytucji członkostwa – załoŜyciele fundacji składają oświadczenie o je ustanowieniu Statut fundacji – uchwalany przez fundatora (rów) sporządzony na piśmie i popisany przez wszystkie osoby ustanawiające fundację musi zawierać: Nazwę fundacji Siedzibę Majątek fundacji Cele, zadania i zakres i formy działalności Skład i organizację zarządu sposób powoływania zarządu i jego zakres obowiązków i uprawnień * 34 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 69 Fundacja - cechy szczególne Obowiązkowy organ zarząd, moŜna takŜe powołać radę fundacji (komisję rewizyjną) Nazwa fundacji – adekwatna do prowadzonej działalności Siedziba – na terytorium Polski W statucie określa się majątek fundacji przekazany przez fundatora MoŜe uzyskać status organizacji poŜytku publicznego * Andrzej Marjański (87) 70 Cel fundacji Społecznie uŜyteczny, wykraczający poza indywidualne interesy fundatora. Jasno,konkretnie określony i osiągalny 35 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 71 Przykłady fundacji Fundacja Anny Dymnej „Mimo wszystko” http://www.mimowszystko.org/ Andrzej Marjański (87) 72 Przykłady fundacji Fundacja im. Stefana Batorego działa na rzecz rozwoju demokracji i społeczeństwa obywatelskiego społeczeństwa ludzi świadomych swoich praw i obowiązków, angaŜujących się w sprawy swojej społeczności lokalnej, swojego kraju i społeczności międzynarodowej. 36 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 73 Krajowy Rejestr Sądowy Od 1 stycznia 2001 wszystkie podmioty gospodarcze podlegają rejestracji sądowej. Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 o Krajowym Rejestrze Sądowym Rejestr jest prowadzony w systemie informatycznym przez sądy rejonowe w miastach będących siedzibą wojewody i obejmują swą właściwością obszar województwa. W skład KRS wchodzą: Rejestr przedsiębiorców Rejestr stowarzyszeń Rejestr dłuŜników niewypłacalnych Andrzej Marjański (87) 74 Organizacje publiczne Jednostki sektora publicznego Państwowe instytucje i jednostki organizacyjne Samorządowe instytucje i jednostki organizacyjne Realizują wyłącznie lub w większości ze środków własnych niekomercyjne zadania publiczne * 37 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 75 Organizacje publiczne W gestii państwa i jego organów, pozostają zadania, które nie mogą być zlecane sektorowi prywatnemu: Kompleks obronno-wojskowy – zapewnienie suwerenności kraju, polityka obronna, wyposaŜenie i funkcjonowanie armii Ład prawno-instytucjonalny – prawidłowe funkcjonowanie państwa i działania osób prawnych i fizycznych, egzekwowanie prawa Bezpieczeństwo wewnętrzne – tworzenie warunków realizacji ładu prawno-instytucjonalnego Ochrona własności i wolności jednostek Andrzej Marjański (87) 76 Formy organizacji publicznych Jednostki budŜetowe – podstawowa forma organizacji sfery budŜetowej Wszystkie przychody i wydatki objęte są budŜetem Państwowe i samorządowe Jednostki: administracji państwowej, obrony narodowej, wymiaru sprawiedliwości Mogą prowadzić działalność usługową: zaspokojenie potrzeb społeczno-kulturalnych i uŜyteczności publicznej Są dysponentami środków budŜetowych Trzystopniowa struktura organizacyjna Państwowe jednostki budŜetowe (ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie, ..) Jednostki podległe dysponentom głównym Podlegające dysponentom drugiego stopnia (bez prawa dalszego przekazywania) * 38 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 77 Jednostki budŜetowe Mogą prowadzić działalność usługową: mająca na celu: zaspokojenie potrzeb społeczno-kulturalnych uŜyteczności publicznej Są dysponentami środków budŜetowych otrzymywanych z budŜetu na pokrycie wydatków prowadzonej działalności Andrzej Marjański (87) 78 Jednostki budŜetowe Trzystopniowa struktura organizacyjna dysponentów środków budŜetu państwa Stopień pierwszy. Państwowe jednostki budŜetowe ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie, inni kierownicy państwowych jednostek organizacyjnych Stopień drugi. Jednostki organizacyjne podległe bezpośrednio dysponentom głównym Stopień trzeci. Jednostki podlegające dysponentom drugiego stopnia albo pierwszego stopnia wykorzystujące otrzymane środki na swoje potrzeby bez prawa dalszego przekazywania * 39 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 79 Jednostki budŜetowe Tworzy się w dziedzinach, w których wydatki są niewspółmiernie wysokie w stosunku do dochodów Tworzone i rozwiązywane przez Państwowe – dysponentów części środków budŜetowych Gminne – przez rady gminy Działają w oparciu o statut i roczny plan finansowy Środki publiczne, niewykorzystane w danym roku ulegają zwrotowi. Przeznaczone przede wszystkim do wykonywania usług bezadresowych i świadczonych nieodpłatnie Mogą być wykorzystywane w typowej działalności gminy w ograniczonym zakresie np. zarząd nad zielenią komunalną, komunikacja miejska, eksploatacja wodociągów Andrzej Marjański (87) 80 Dualistyczny model administracji publicznej Administracja rządowa – centralistyczny i oparty na zawodowym aparacie urzędniczym Administracja samorządowa – zdecentralizowany 16 województw 308 powiatów ziemskich 65 miast na prawach powiatu 2489 gmin 40 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 81 Gmina – jednostka zasadniczego podziału Realizuje zadania administracji krajupublicznej w zakresie zaspokajania potrzeb zbiorowych o charakterze lokalnym Zadania publiczne Własne – zaspokajanie potrzeb wspólnoty samorządowej np. ład przestrzenny, gospodarka terenami, ochrona środowiska, drogi gminne, organizacja ruchu drogowego, wodociągi, ochrona zdrowia i opieka społeczna Zlecone W celu realizacji zadań gmina moŜe powoływać: Jednostki i zakłady budŜetowe – zadania niekomercyjne Podmioty prawa handlowego – zadania uŜyteczności publicznej, lub działalności gospodarczej Andrzej Marjański (87) 82 Gmina – organa Rada gminy – organ stanowiący i kontrolny we wszystkich sprawach gminy Wójt (burmistrz, prezydent) - organ wykonawczy Do zadań wójta naleŜy w szczególności: 1) przygotowywanie projektów uchwał rady gminy, 2) określanie sposobu wykonywania uchwał, 3) gospodarowanie mieniem komunalnym, 4) wykonywanie budŜetu, 5) zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Wójt wykonuje zadania przy pomocy urzędu gminy. Organizację i zasady funkcjonowania urzędu gminy określa regulamin organizacyjny , nadany przez wójta w drodze zarządzenia. Kierownikiem urzędu jest wójt. Wójt moŜe powierzyć prowadzenie określonych spraw gminy w swoim imieniu zastępcy wójta lub sekretarzowi gminy. Kierownik urzędu wykonuje uprawnienia zwierzchnika słuŜbowego w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych je 41 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 83 Agencje rządowe Jednostki organizacyjne wyłączone ze struktur ministerstw RóŜnią się sposobem powstania, organizacji i finansowania RóŜny jest sposób kontroli i nadzoru RóŜne są ich zadania Specyficzna forma własnościowa – połączenie środków publicznych i prywatnych Odgrywają istotną rolę w redystrybucji środków publicznych Andrzej Marjański (87) 84 Rodzaje agencji Agencje rządowe – państwowe osoby prawne Agencja własności Rolnej Agencja Skarbu Państwa Agencja Budowy i Eksploatacji autostrad Państwowe jednostki organizacyjne Państwowa Agencja Atomistyki Państwowa Agencja Prasowa Zakłady budŜetowe Agencja Rynku Rolnego Państwowa Agencja Radiokomunikacji Agencje będące spółkami akcyjnymi Państwowa Agencja Węgla Kamiennego Państwowa Agencja Informacyjna Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 42 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 85 Uczelnia publiczna Publiczna forma organizacyjno-prawna Posiada osobowość prawną – majątek i prawo dysponowania przychodami Przychody uczelni Dotacje z budŜetu państwa Czesne studentów Opłaty rekrutacyjne Opłaty za dyplom itp. Odpłatność za wykonane badania Przychody z działalności gospodarczej Podstawa działania – statut Obligatoryjne organy – rektor i senat Andrzej Marjański (87) 86 Studium przypadku Marcin i Janusz prowadzili własne jednoosobowe firmy. Prosperowali całkiem nieźle, jednak stwierdzili, Ŝe warto połączyć siły i stworzyć nowe wspólne przedsiębiorstwo. W ten sposób zmniejszą koszty działalności i umocnią swoją pozycję rynkową, a takŜe będą mieli większe moŜliwości pozyskiwania kredytów i jako większa firma będą bardziej wiarygodni dla banków. Wybór mają znaczny, poniewaŜ mogą zawiązać jedną z kilku rodzajów spółek: cywilną, jawną, partnerską, z o.o., S.A. , a takŜe komandytową lub komandytowo-akcyjną. KaŜda z form oznacza dla nich szanse i określone zagroŜenia, bo jedne z nich pozwalają na dość spokojne prowadzenie biznesu, a inne wymagają zwiększonego wysiłku w ich funkcjonowanie. Jedno jest pewne, gdy Marcin i Janusz będą łączyć siły będą musieli zainwestować określoną sumę pieniędzy i poświęcić niemało czasu na sfinalizowanie przedsiębiorstwa. Jako znawcę zagadnienie prosili Ciebie o radę jaką formę biznesu wybrać. Co moŜna im doradzić? 43 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 87 Podsumowanie Forma organizacyjno- prawna przedsiębiorstwa wpływa na: sposób jego zarządzania rodzaj opodatkowania uwikłanie właścicieli w bieŜące kierowanie na rodzaje prowadzonej dokumentacji sposób przekazania własności następcom moŜliwości sprzedaŜy innej osobie. odpowiedzialność właścicieli za zobowiązania firmy sposób podziału i opodatkowania zysku koszty działalności * Andrzej Marjański (87) 88 Podsumowanie Wybór formy prawnej musi być przemyślaną decyzją uwzględniającą specyfikę i rodzaj przedsiębiorstwa, jego wielkość, zakres działania, obroty. Forma prawna musi uwzględniać takŜe chęci właścicieli w zaangaŜowanie się w zarządzanie i bieŜące kierowanie przedsiębiorstwem Sposób ponoszenia odpowiedzialności prawnej i finansowej za działania firmy. 44 Andrzej Marjański Andrzej Marjański (87) 89 Zagadnienia do dyskusji Wymień i omów kluczowe formy organizacyjno-prawne podmiotów gospodarczych Jaka jest najpowszechniejsza forma organizacyjno-prawna prowadzenia przedsiębiorstwa? Omów specyfikę spółdzielni. Charakterystyka przedsiębiorstwa publicznego Pojęcie stowarzyszenia i fundacji Andrzej Marjański (87) 90 Polecana literatura do wykładu B. KoŜuch, Nauka o organizacji, CeDeWu, Warszawa 2007, rozdział 5. S. Marek, M. Białasiewicz, Podstawy nauki o organizacji, PWE, Warszawa 2008., rozdział 2. 45 Andrzej Marjański Pytania? „Kto mówi „nie wiem” i uczy się jest lepszy od tego, który wie i wynosi się nad innych” przysłowie arabskie 46
