Przejęcie władzy w Polsce przez komunistów

Przejęcie władzy w Polsce przez komunistów
Przejęcie władzy w Polsce przez komunistów
Przejęcie władzy przez komunistów
Od października 1939 r. Polska pozostawała pod zaborem dwóch okupantów: III Rzeszy (terytoria na
zachód od Bugu) oraz ZSRR (terytoria tzw. kresów wschodnich - tzn. cześć dzisiejszej Białorusi i
Północno-zachodniej Ukrainy wraz z Lwowem). Ciemiężeni mieszkańcy tychże rejonów nigdy nie
pogodzili się z utratą niepodległości. Obok realnie działającej organizacji Armii Krajowej (powstałej z
przekształcenia Związku Walki Zbrojnej 14 lutego 1942 r.) z czasem powstała zbrojna organizacja zwana
Armią Ludową. Było to zbrojne zaplecze nowej frakcji politycznej - Polskiej Partii Robotniczej (PPR),
grupy inicjatywnej mającej na celu zbudowanie komunistycznej podstawy rządu komunistycznego w
Polsce. Jako kolejne reprezentacje rządu powstawały Krajowa Rada Narodowa w styczniu 1944 r., Rada
Jedności Narodowej w marcu 1944 r., a następnie Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) w
lipcu 1944 r. Nowe rządy rychło zaprezentował swój program polityczny: odbudowa Polski,
nacjonalizacja najważniejszych gałęzi przemysłu i reforma rolna. Wszystkie jednak nosiły podobne
brzemię - całkowitą zależność od Moskwy. Hasła komunistów zostały zawarte w tzw. manifeście PKWN w
Lublinie. Na jego mocy przywrócono m.in. niezawisłe sądownictwo oraz wprowadzono bezpłatne
szkolnictwo czy gwarancję minimum egzystencji. Chwytliwe postulaty przysporzyły zwolenników
socjalistom. Zmęczeni wojną cywile nie dostrzegali jednak niebezpieczeństwa, które niosło wiązanie się z
komunistami. W dniu 31 grudnia 1944 r. z działaczy Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego Józef
Stalin sformował Rząd Tymczasowy z premierem Edwardem Osóbką-Morawskim na czele. Twór ten
został następnie przekształcony w Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (28 czerwiec 1945 roku), a
następnie pod naciskiem Kremla uznany przez uczestników konferencji w Jałcie za legalny rząd Polski.
Tym samym Rząd w Londynie, powstały jeszcze w 1939 r., stracił na znaczeniu.
Kolejnym ruchem popleczników ZSRR było wyeliminowanie opozycjonistów z Armii Krajowej. Jeszcze w
1944 r. rozkręcona została zakrojona na szeroką skalę propaganda przedstawiająca AK jako
sprzymierzeńców nazistowskich. Ta zaprawiona w bojach organizacja patriotyczna wykrwawiła się jednak
podczas m.in. powstania warszawskiego w sierpniu 1944 r. oraz podczas tzw. akcji Burza. W związku z
tym nie miała realnej siły by stawić czoła frakcji ludowców. Co więcej Rząd w Londynie rozkazał
dowódcy AK gen. Komorowskiemu (pseudonim Bór) nie podejmowanie działań zbrojnych przeciwko Armii
Ludowej i ZSRR. W wyniku klęski akcji Burza do radzieckich obozów dostało się około 50 tys. członków
podziemia. Zwieńczeniem zagłady AK był tzw. proces szesnastu, kiedy to po zaproszeniu na rozmowy
przez radzieckiego generała Iwanowa, główni jego przedstawiciele zostali aresztowani i wysłani do
Moskwy. Jednym z uprowadzonych był nowy dowódca AK gen. Leopold Okulicki (pseudonim
Niedźwiadek). Doprowadziło to do zupełnego upadku struktury Armii. Oponenci nie zaprzestali jednak
walki. Liczne organizacje partyzanckie wykazywały swoją działalność aż do 1949 r., kiedy wszystkie
zostały rozbite przez Urząd Bezpieczeństwa i NKWD. Ocenia się, że śmierć w tym okresie poniosło od 14
do 21 tys. osób a ponad 100 tys. zostało aresztowanych lub wywiezionych do ZSRR.
W nowym rządzie polskim dominowali komuniści z Polska Partia Robotnicza oraz ich stronnicy. Należeli
do nich między innymi: Stronnictwo Ludowe, Polska Partia Socjalistyczna i Stronnictwo Demokratyczne.
Po powrocie do kraju wybitnego polityka Stanisława Mikołajczyka powstała nowa partia - Polskie
Stronnictwo Ludowe. Znany ludowiec zamierzał bowiem odciąć się od pro-moskiewskich ugrupowań. Z
racji rozbicia Stronnictwa Pracy i braku legalizacji Stronnictwa Narodowego (przedwojenne partie
polityczne) Polskie Stronnictwo Ludowe stało się jedyną liczącą opozycją. Aby podważyć autorytet
Mikołajczyka, Polska Partia Robotnicza doprowadziła do przeprowadzenia referendum, w którym miano
zadać trzy pytania:
1. Czy jesteś za zniesieniem Senatu?
2. Czy chcesz utrwalenia w przyszłej Konstytucji ustroju gospodarczego zaprowadzonego przez reformę
rolną [...]
3. Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Państwa Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej?
http://www.wos.net.pl
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 14:22
Ponieważ wszystkie postulaty były zbieżne z programem Polskiego Stronnictwa Ludowego - Mikołajczyk
{mosimage2}postulował, aby wyborcy głosowali na pierwsze pytanie Nie. Polska Partia Robotnicza
najpierw zajęła się akcją propagandową i terroryzowaniem opozycji, a następnie sfałszowała wybory.
Ocenia się, że według rzeczywistych danych na 1 pytanie odpowiedziało 26,9% głosujących zamiast
68,2% (oficjalne wyniki). W dniu 19 stycznia 1947 r. odbyły się wybory parlamentarne, których
wynik podzielił los referendum. Partie związane z Polską Partią Robotniczą, działające jako Blok
Demokratyczny zdobyły ok. 80% głosów. Na Polskie Stronnictwo Ludowe miałoby głosować 10%
wyborców, a na SP 5%. Następnie dokonano wyboru prezydenta, którym został bezpartyjny promoskiewski członek PPR Bolesław Bierut. Na premiera nowego rządu wybrany został Józef Cyrankiewicz z
PPS. Już w lutym 1947 r. uchwalono tzw. Małą Konstytucję, która zachowała większość przepisów z
konstytucji marcowej z 1921 r. Był to tylko wstęp do uchwalenia w 1952 r. Konstytucji PRL. W związku z
groźbą aresztowania, lider opozycji - Mikołajczyk w październiku 1947 r. opuścił kraj. Do 1950 r. legalna
opozycja przestała istnieć.
Kolejnym krokiem do wprowadzenia w Polsce jawnego komunizmu{mosimage3} było wchłonięcie
rosnącej w siłę Polskiej Partii Socjalistycznej przez Polską Partię Robotniczą. Stało się to w grudniu 1948
r. Nowym tworem, który przejął całkowitą i realną władzę w kraju była Polska Zjednoczona Partia
Robotnicza. Do 1949 r. jedyna partia posiadała blisko 350 tys. członków. Pozostałe partie Zjednoczony Sojusz Ludowy i Stronnictwo Demokratyczne pozostały pasami transmisyjnymi PZPR.
Nad indoktrynacją młodzieży miały czuwać organizacje: Powszechna Organizacja Służba Polsce i
Związek Młodzieży Polskiej. Katolickie gremium zostało zrzeszone w Stowarzyszeniu PAX Bolesława
Piaseckiego. Była to jedna ze strategii w ramach zaostrzanej walki z Kościołem. Postępowała laicyzacja
prawa na mocy której wprowadzono śluby cywilne. Stopniowo usuwano religię ze szkół, a co
buńczucznych duchownych aresztowano. Wobec niesłabnącego oporu tejże grupy - dokonano
pokazowego procesu kieleckiego biskupa Czesława Kaczmarka oraz we wrześniu 1953 r. aresztowano
prymasa Stefana Wyszyńskiego. Łupem księży patriotów z PAX padł katolicki Tygodnik Powszechny.
Mimo to przez cały okres komunistycznego zaboru Kościół pozostał jednym z bastionów narodowej
wolności.
Do roku 1950 nowa władza zajęła się również problemem mniejszości narodowej w Polsce. Na mocy
postanowień kongresu w Poczdamie przesiedlono 2,5 mln Niemców. Podczas tej akcji dopuszczano się
wielu nadużyć, a emigranci nierzadko stawali się celem ataków choćby Milicji Obywatelskiej. W 1946 r.
przeprowadzono tzw. akcję Wisła, która miała uczynić z Polski kraj jednolity narodowo. Na przełomie
kwietnia i lipca zmuszono do wyjazdu z Polski prawie 0,5 mln Ukraińców i 40 tys. Białorusinów. W czasie
ewakuacji zginęło ok. 1,5 tys. przedstawicieli tej pierwszej narodowości.
Po przejęciu władzy przez komunistów Polska zmuszona była do odrzucenia amerykańskiej propozycji
pomocy gospodarczej zwanej planem Marshalla. Po kolektywizacji rolnictwa rozpoczęto wdrażanie
gospodarki centralnie planowanej. Nowa władza musiała szybko uporać się z problemami
gospodarczymi. Zależało od tego poparcie mas społecznych, które oczekiwały szybkiej stabilizacji i
odbudowy zniszczeń powojennych. Sama stolica w 1945 r. została w 60% całkowicie zniszczona, a w
wyniku plag szczurów do niektórych rejonów państwa trzeba było importować koty. W 1947 r., wdrożono
pierwszy plan gospodarczy zwany planem trzyletnim. Za jego opracowaniem stali specjaliści z
Centralnego Urzędu Planowania (wywodzący się głównie z PPS). Reforma zakończyła się sukcesem w
1947 r. wydajność rolnictwa wzrosła o 66% w porównaniu z rokiem 1939. Popularna stała się wizja
pracowników, którzy pracując w ramach odbudowy kraju wyrabiali ponad 100% dziennej normy . O
wyniku tych działań mogą jednak świadczyć statystyki: w 1950 zanotowano wzrost rozwoju przemysłu
ciężkiego o 158%, rolnictwa o 50% oraz PKB o 112%. Wkrótce jednak CUP został zlikwidowany, a
kontrolę nad reformami przemysłowymi przejęli komuniści z Hilarym Mincem na czele. Kolejny plan
zwany sześcioletnim okazał się wielką klapą. W 1950 r. wymieniono walutę z niezwykle wysoką prowizją
na korzyść państwa. W związku z wybuchem wojny w Korei wzrosły nakłady na przemysł zbrojeniowy.
Odbiło się to negatywnie na dochodach mieszkańców. Malał jednak odsetek analfabetów, walczono z
plagą alkoholizmu, a Polska weszła w etap wyżu demograficznego.
http://www.wos.net.pl
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 14:22
Legalnym utwierdzeniem przejęcia władzy komunistów skupionych w PZPR stała się konstytucja
uchwalona 22 lipca 1952 r. Rzeczpospolita przyjęła nową nazwę: Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL).
Wśród jej nowych regulacji warto wymienić:
- zniesienie urzędu prezydenta
- ukonstytuowanie nowego organu: Rady Państwa
- brak prawa rozwiązania Sejmu
- brak zapisu o możliwości wprowadzenia stanu wyjątkowego
- zapis, iż sądy stoją na straży ustroju PRL
Taki sposób ujęcia zagadnienia dotyczącego władzy państwowej gwarantował pełnie władzy PZPR oraz
zupełnie ograniczał możliwość podnoszenia zarzutu bezprawności działań posłów. Z racji faktu, iż nie
istniała wówczas skonsolidowana opozycja - całkowita władza spoczywała na Komitecie Centralnym
Zjednoczonej Partii Robotniczej.
[1] O tym zagadnieniu traktuje film Andrzeja Wajdy Człowiek z marmuru
http://www.wos.net.pl
Kreator PDF
Utworzono 4 March, 2017, 14:22