le goűt sans éducation

socjologia odbioru
[recepcji]
Ogólny model komunikowania jako transmisji
nadawca
twórca
artysta
kreator
autor
przekaz
dzieło
artefakt
odbiorca
audytorium
publiczność
recepcja
kokreator
interaktor
odbiór : obejmuje sferę emocjonalną, intelektualną,
kształtowanie i aktualizację postaw i inne
podobne procesy mające swe źródło
w kontakcie z przekazem i zwrócone ku
niemu
A.Kłoskowska, 1981
elementy semiotyczne
elementy aksjologiczne
trudności
generalizacji
odbiór
potoczny
krytyczny
naturalność
autentyczność
bezrefleksyjność
brak dystansu
refleksyjność
krytycyzm
WN:
należy dotrzeć do różnorodnych, partykularnych społeczno–
kulturowych reakcji na wytwór sztuki
cechy motywacji odbiorców:
pragnienie rozrywki
pragnienie oderwania się od codzienności
poszukiwanie silnych przeżyć
poszukiwanie ukojenia
pragnienia poznawcze
motywy egzystencjalne
sama sytuacja odbioru [zabawowo–rozrywkowa, ascetyczna, itd.]
potrzeby i wartości odbiorców
różne przejawy gustu
M.Gołaszewska,1973
WN: reakcje na dzieło sztuki nie są ani wrodzone, ani uniwersalne
typologie odbiorców
1.
odbiór horyzontalny vs odbiór wertykalny
odbiór interesowny vs odbiór bezinteresowny
odbiór skanonizowany vs odbiór dandysowski
2.
odbiorcy – realiści
odbiorcy – formaliści
odbiorcy – wrażeniowcy
odbiorcy – moraliści
3.
miłośnicy
znawcy koneserzy
przechodnie
M.Golka, 2008
A.Matuchiak–Krasuska, 1990
Ł.Trembaczowski, T.Warczok, 2011
recepcja
morfologia publiczności
frekwencja w muzeach sztuki wg. poszczególnych grup
społecznych
bez dyplomu
CEP
BEPC
matura
licencjat i wyżej
Razem
Rolnicy
0,2
0,4
20,4
0,5
Robotnicy
0,3
1,3
21,3
1,0
Rzemieślnicy i
handlowcy
Urzędnicy, średnie
kadry administr.
Wyższe kadry
administracyjne
Profesorowie i
znawcy sztuki
1,9
2,8
30,7
59,4
4,9
2,8
19,9
73,6
9,8
2,0
12,3
64,4
77,6
43,3
(68,1)
153,7
(163,8)
151,5
Razem
1,0
2,3
24
70,1
80,1
6,2
Mężczyźni
1,0
2,3
24,4
64,5
65,1
6,1
Kobiety
1,1
2,3
23,2
87,9
122,8
6,3
15–24
7,5
5,8
60
286
258
21,3
25–44
1,0
1,1
14,7
40,6
70,5
5,7
45–64
0,7
1,5
15,3
42,5
69,8
3,8
65+
0,4
1,6
5,3
24,6
33,2
1,6
P.Bourdieu, P.Darbel 1964
P.Bourdieu, A.Darbel, l’Amour de l’art. Les musées européens et leur public,
Paris1969
– nie ma publiczności jako takiej – są różne publiczności
– czynniki społeczne zamiast „miłości do sztuki” [indywidualna
predyspozycja jednostki]
– pierwotna rola rodziny w socjalizacji do sztuki
– iluzja czystego i bezinteresownego „gustu”
– społeczna funkcja gustu: odmowa praktyczności podtrzymująca różnice między klasą dominującą a podporządkowaną, czyli „dystynkcja” podkreślana przez gromadzenie i posiadanie „dóbr symbolicznych” [edukacja, kompetencje językowe, dysp. estetyczne]
– kapitał ekonomiczny a kapitał kulturowy
– dostępność dóbr symbolicznych
–bezwiedność zwiększania barier dostępu do dóbr kultury: napisy lub ich brak przy obiektach [demistyfikacja „naturalnych” predyspozycji]
recepcja
percepcja estetyczna
koncepcja Pierre’a Bourdieu
P. Bourdieu [1930–2002]
podstawowe kategorie analizy:
habitus [kultura znaturalizowana]
kapitał symboliczny/kulturowy
pole [produkcji i konsumpcji kulturowej]
przemoc symboliczna
gust
kompetencja
typologia kategorii kultury
kultura uprawomocniona [légitime]
kultura średnia [moyenne]
kultura popularna [populaire]
habitus: 1. to kompleks interioryzacji, czyli tendencji, postaw, dyspozycji uwewnętrznionych, wprowadzonych w sferę ludzkich nawyków
2. internalizacja „obiektywnej konieczności”
3. społecznie ustanowiona natura
cechy habitusu:
pochodzenie z zewnątrz
skuteczność [automatyzm działania]
przezroczystość [niewidzialność]
kapitał kulturowy : zawiera całość dóbr symbolicznych
1. kapitał inkorporowany, czyli wiedza jednostki
tworząca trwałe dyspozycje – kompetencje
2. kapitał zobiektywizowany – dziedzictwo
kulturowe [obrazy, książki, instrumenty, itd.]
3. kapitał zinstytucjonalizowany – tytuły, dyplomy,
zwycięstwa w konkursach
kapitał symboliczny : wynika z transformacji przewagi
rzeczywistej w dominację symboliczną –
prawomocne nadanie sensu
zasada transformacji kapitału
przemoc
symboliczna : jest wpajaniem kolejnym generacjom określonych
wartości – kształtowaniem ich habitusu – oraz
mechanizmami i szansami awansu szkolnego
główne narzędzia przemocy symbolicznej:
1. struktura edukacyjna
2. nierównomierna dystrybucja szans oświatowych
fenomen les miraculés i les hérities
gust: forma przyjemności estetycznej o różnorodnej treści zależnej od normalizującej roli habitusu
kategorie gustu:
1. gust czysty [le goût cultivé] – znawcy
koncentracja na formalnej strukturze dzieła
bezinteresowny, apraktyczny stosunek do komunikatu
przewaga formy nad funkcją
przewaga sposobu przedstawiania nad przedmiotem przedstawionym
2. gust barbarzyński [le goût sans éducation] – odbiorcy przeciętni
głębokie przeświadczenie o wspólnocie życia i sztuki
dążenie do kontaktu z wartościami codziennymi, łatwymi
nastawienie na satysfakcję natychmiastową, bezpośrednią
podporządkowanie formy funkcji: treść, intryga, happy end
hipoteza jedności gustów: upodobania estetyczne, strój, wyposażenie wnętrz,
kuchnia, sposoby spędzania wolnego czasu, zasady
moralne i wychowawcze – ogólnie styl życia
społeczna dystrybucja kapitału kulturowego
kultura prawomocna [wyższa, elitarna, distinguée]
zbiór treści przekazywanych przez instytucje wyższego wykształcenia i uznawanych za sferę wiedzy obowiązującej członków elity
intelektualnej
gust prawomocny [légitime]
Bach, Goya, Strawiński, Genet, Beckett
kultura średnia [moyenne]
gust średni [gust tego, co konieczne] – eklektyzm
Rapsodia węgierska [Liszt] i Błękitna raposodia, [Gershwin], Utrillo, DuBuffet,
Renoir
kultura popularna [niska, barbarzyńska]
gust popularny, niski
Albeniz, Verdi, Aznavour, Louis de Funès, Brigitte Bardot