Unia Europejska i jej obszary górskie

Library Briefing
Biblioteka Parlamentu Europejskiego
Briefing Nr 057/2010
Treść Briefingu
- Kontekst
- Obszary górskie w Unii Europejskiej
- Polityki Unii Europejskiej a obszary górskie
- Stanowisko organów i instytucji UE
- Stanowisko głównych grup interesu
- Podstawowe teksty
Unia Europejska i jej obszary górskie
Liczne polityki europejskie mają bezpośredni lub pośredni wpływ na życie obszarów górskich.
Dotyczy to szczególnie Wspólnej Polityki Rolnej i Polityki spójności. Pomimo tego nie istnieje jak
dotąd zintegrowana europejska polityka obszarów górskich.
Samo rozumienie pojęcia obszarów górskich nie jest na poziomie UE przedmiotem konsensusu.
Obszary górskie charakteryzują się gorszymi warunkami rozwoju pod przyrodniczym, a także
społeczno-gospodarczym względem. A jednak ta gorsza sytuacja nie dość że nie występuje na
wszystkich wspomnianych obszarach z jednakową intensywnością, na dodatek nie dotyka wszystkich
identyfikowanych w ten sposób obszarów.
W związku z istniejącą różnorodnością uwarunkowań debata koncentruje się na najlepszych
sposobach mobilizowania potencjału tych terytoriów.
Rada i Komisja opowiadają się raczej za lepszym wykorzystywaniem już istniejących narzędzi.
Parlament Europejski ze swej strony wielokrotnie i bez powodzenia domagał się opracowania
zintegrowanej europejskiej strategii adresowanej do obszarów górskich.
KONTEKST
Traktat Lizboński po raz pierwszy wprowadził odniesienie do terenów górskich do pierwotnego prawa
UE: „Wśród regionów, o których mowa, szczególną uwagę poświęca się obszarom (…), które cierpią
na skutek poważnych i trwałych niekorzystnych warunków przyrodniczych lub demograficznych,
takim jak (…)regiony (…) górskie.” (Art. 174 TFUE). Traktat ten czyni także ze spójności
terytorialnej główny cel polityczny UE (Artykuł 3 TUE).
Agenda terytorialna UE1 na lata 2007-2011 podkreśla z kolei, że należy mobilizować potencjał ogółu
tych obszarów, aby sprzyjać ich trwałemu wzrostowi gospodarczemu oraz tworzeniu miejsc pracy, tak
jak zakłada to Strategia Lizbońska. Jednym z trzech priorytetów Strategii Europa 20202, która zostanie
formalnie przyjęta przez Radę Europejską w czerwcu br., jest przy tym wzrost sprzyjający włączeniu
społecznemu, a co za tym idzie, spójności terytorialnej.
Niedawno przyjęta Zielona Księga w sprawie spójności terytorialnej3 (2008) stanowi ponadto
zaproszenie do debaty nad zasadnością tworzenia specyficznych polityk obejmujących regiony o
szczególnych cechach geograficznych, do których zalicza się obszary górskie.
Europejska polityka obszarów górskich nie istnieje. A jednak liczne polityki UE mają wpływ na życie
obszarów wiejskich.
W ostatnim dziesięcioleciu , szczególnie ożywioną debatę na temat sposobów, w jakie UE powinna
interweniować w regionach górskich, prowadzi się w Parlamencie Europejskim.
Kwestie te pozostają w centrum refleksji nad przyszłością Wspólnej Polityki Rolnej (PAC) oraz
Polityki spójności po 2013 roku.
OBSZARY GÓRSKIE W UE
Kłopoty z definicją
Pojęcie „obszary górskie” nie jest tak łatwe do jednoznacznego zdefiniowania, jak się wydaje. Góry to
zarazem rzeczywistość w sensie fizycznym i pojęcie względne o charakterze kulturowym. Im bardziej
dany Kraj Członkowski UE jest górzysty, w tym większym stopniu jego pojmowanie tego, co stanowi
„obszar górzysty” będzie miało restrykcyjny charakter.
Dlatego właśnie w chwili obecnej w UE nie ma ustalonych jednolitych kryteriów definiowania
kwalifikowalnych obszarów górskich.
Niezależnie od tego, w Rozporządzeniu Rady nr 1257/994 dotyczącym wsparcia rozwoju wsi Wspólna
Polityka Rolna dostarcza ogólnych kryteriów służących ich identyfikacji5. Kryteria te związane są z
1
http://www.eu-territorial-agenda.eu/Reference%20Documents/Territorial-Agenda-of-the-European-UnionAgreed-on-25-May-2007.pdf
2
http://ec.europa.eu/eu2020/index_fr.htm
3
http://ec.europa.eu/regional_policy/consultation/terco/paper_terco_fr.pdf
4
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31999R1257:FR:HTML
5
Tereny górskie to takie, które charakteryzują się znacznymi ograniczeniami możliwości użytkowania ziemi i
znacznym wzrostem kosztów pracy w związku z istnieniem z powodu wysokości, trudnych warunków
klimatycznych, co skutkuje skróceniem okresu wegetacji, występowaniem, na niższych wysokościach, stromych
pochyłości obejmujących większą część terenów uprawnych, uniemożliwiających użytkowanie normalnych
warunkami wywierającymi wpływ na działalność rolniczą (klimat, wysokość nad poziomem morza,
itp.). Każdy Kraj Członkowski odwołuje się do tych europejskich kryteriów, by wyznaczać granice
własnych obszarów górskich.
W 2004 roku analiza Nordregio6 wykonana na zlecenie Komisji Europejskiej ustaliła granice
obszarów górskich UE w skali gmin (por. mapa w załączniku).
Oprócz tego, w Zielonej Księdze w sprawie spójności terytorialnej, dany region uznawany jest za
górski, jeśli co najmniej 50% jego mieszkańców żyje na terenach „górskich” zgodnie z granicami
wytyczonymi w analizie Nordregio7.
Niedawno powstały dokument roboczy Komisji (2009) stosuje to samo kryterium ludnościowe.
Podejście polegające na posługiwaniu się pojęciem „masywu”8 uwzględnia szerszy, względnie spójny
rejon, obejmujący nie tylko obszar gór ale również doliny i tereny podgórskie.
PORTRET OBSZARÓW GÓRSKICH
21 Państw Członkowskich ma na swym terytorium regiony górskie spełniające kryteria podane w
analizie Nordregio (to jest wszystkie poza Danią, Maltą, Republikami Bałtyckimi i Holandią).
Według studium Nordregio, regiony górskie w UE obejmują obszar 1 564 000 km2 i są zamieszkane
przez 85 300 000 mieszkańców (17,8% całej populacji UE).
Proporcja tego terytorium wynosi jedynie 8% według kryteriów zastosowanych w dokumencie
roboczym Komisji z 2009 roku.
Ryc. 1 – Obszary górskie w kilku Krajach Członkowskich
- ludność zamieszkująca obszary wiejskie w % całej populacji
- obszary uznawane za górskie w % powierzchni kraju
Słowenia, Grecja, Austria, Słowacja, Bułgaria
Źródło: Nordregio (2004)
Ponadto 26 600 000 hektarów odpowiada definicji rolnej obszarów górskich (czyli 15% powierzchni
użytków rolnych9 UE i 18% powierzchni gospodarstw rolnych).
maszyn lub wymagających bardzo drogiego specjalistycznego sprzętu, lub, kombinacją dwóch powyższych
czynników, gdzie każdy z tych czynników osobno jest mniej uciążliwy, ale istnienie obu równocześnie powoduje
zwiększenie utrudnień. Obszary na północ 62 równoleżnika i niektóre obszary sąsiadujące będą traktowane w
taki sam sposób jak obszary górskie.
6
http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/studies/study_en.htm
7
Regiony górskie to regiony poziomu NUTS 3, w których co najmniej 50% ludności zamieszkuje w regionach
górskich w sensie topograficznym, czyli takich, jak definiuje je analiza wykonana dla Komisji w 2004 roku
(klasyfikacja oparta na wysokości npm., kontraście temperatur, itp.,
http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/studies/study_en.htm)
8
http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/studies/pdf/montagne/mount4_fr.pdf
W Hiszpanii, we Włoszech, Francji i Rumunii znajduje się 69% tej powierzchni.
Topografia obszarów górskich, a także ich warunki klimatyczne traktowane są jako trwałe i naturalne
ograniczenia w rozwoju. Przykładowo koszt budowy i utrzymania infrastruktury jest tam wyższy niż
w regionach nizinnych.
Poza tym rozmaite ograniczenia mogą się kumulować: tytułem przykładu, 11% terenów górskich leży
na wyspach.
Jeżeli gęstość zaludnienia na danym obszarze górskim spada poniżej pewnego progu, może wystąpić
tak zwane „demograficzne błędne koło” prowadzące do zjawiska wyludnienia (pustynnienia). Zbyt
mała liczba ludności może znacząco utrudnić dostęp do usług powszechnych czy utrzymanie wysokiej
jakości infrastruktury.
Góry to również ważne miejsca z punktu widzenia różnorodności biologicznej. Stanowią one siedlisko
bogatych a przy tym nietrwałych ekosystemów, szczególnie czułych na zmiany klimatyczne (np. na
topnienie lodowców). Stąd też 43% obszarów Natura 200010 usytuowanych jest na terenie masywów
górskich.
Góry to zarazem źródła wody i energii odnawialnej (hydroelektrownie, elektrownie słoneczne, itp.).
To również miejsca będące ostoją ważnej różnorodności kulturowej.
Stanowią ponadto cenione miejsca o dużym znaczeniu dla turystyki.
Ryc. 2 - Niektóre cechy obszarów górskich
Opis tabeli
Kolumna 1:
- Udział proc. ludności zamieszkałej o więcej niż 30 minut drogi od szpitala.
- Udział proc. ludności zamieszkałej o więcej niż 60 minut drogi od uniwersytetu.
- Współczynnik bliskości obszarów przyrodniczych (UE=100)
- Wskaźnik emisji cząsteczek powodujących zanieczyszczenie środowiska (2,5 µm) na km2
(UE=100).
Kolumna 2 – Regiony górskie
Kolumna 3 – Regiony miejskie
Źródło: Załączniki do Zielonej Księgi w sprawie spójności terytorialnej, 2008.
9
Powierzchnia użytków rolnych obejmuje grunty orne, trwałe użytki zielone, trwałe plantacje (winnice, sady i
ogrody ...), ogródki przydomowe i szklarnie.
10
System Natura 2000 to sieć 25 000 obszarów objętych ochroną przyrody. Składa się ze specjalnych obszarów
ochrony siedlisk wyznaczanych przez Państwa Członkowskie w oparciu o Dyrektywę Siedliskową (Habitatową,
92/43/EWG). Oprócz tego obejmuje on również tzw. obszary specjalnej ochrony ptaków zgodnie z Dyrektywą
Ptasią (2009/147/WE).
Duże zróżnicowanie
Liczne badania podkreślają duże i wielowymiarowe zróżnicowanie regionów górskich, dotyczące na
przykład rzeźby terenu albo struktury gospodarczej (np. znaczenie sektora usług).
Dlatego też należy stwierdzić, że przyrodnicze, społeczne i ekonomiczne ograniczenia istnieją, ale nie
występują one wszędzie i z jednakową intensywnością.
POLITYKI UE i OBSZARY GÓRSKIE
Nie istnieje żadna europejska polityka, która zakładałaby kierowanie środków tylko do obszarów
górskich jako takich i wpisująca się w globalną strategię odnosząca się do tych właśnie obszarów.
Za to niektóre polityki europejskie (np. polityki sektorowe) mają wpływ na życie tych obszarów.
Wpływ ten może mieć bezpośredni lub pośredni charakter. Polityki te nie są koordynowane na
poziomie europejskim.
Wspólna Polityka Rolna
WPR była pierwszą polityką, która odnosiła się w szczególny sposób, i to od 1975 roku, do obszarów
górskich. W chwili obecnej środki przeznaczone na rozwój obszarów wiejskich stanowią główne
wsparcie dla działalności rolniczej na obszarach górskich11.
Krajom Członkowskim pozostawia się szerokie pole manewru w definiowaniu własnych obszarów
górskich i w doborze podejmowanych działań.
W skali całej UE środki przeznaczane szczególnie dla obszarów górskich wykorzystuje się w ramach
60 Programów rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007-2013. Środki polegające na udzielaniu
wsparcia w związku z gospodarowaniem na obszarach o naturalnych ograniczeniach są tu stosowane
najczęściej. Wedle najnowszych danych, jakimi dysponujemy, średnia wysokość tej pomocy wynosi w
UE 2 455 €/AWU (Roczna Jednostka Pracy12). Kryteria stosowania tej pomocy a także wysokość
wypłat wahają się znacznie w zależności od kraju.
Inne środki służą stwarzaniu sprzyjających warunków dla osiedlania się na tych terenach młodych
rolników albo dywersyfikacji aktywności gospodarczej poprzez promowanie działalności
pozarolniczej.
Przyznawane są także płatności rolno-środowiskowe mające za zadanie ochronę lokalnych gatunków
zwierząt.
11
W ramach „pierwszego filaru” (dotyczącego pomocy zwiększającej dochody rolników), gospodarstwa rolne
położone na obszarach górskich kwalifikują się do płatności bezpośrednich na tej samej zasadzie co pozostali
beneficjenci. Państwa członkowskie mogą wykorzystywać do 10% pułapu krajowego w celu zwiększenia dopłat
bezpośrednich dla rolników, aby zrekompensować szczególne niedogodności, zwłaszcza w sektorach
właściwych dla obszarów górskich, takich jak sektor mleczarski.
12
Jedna AWU stanowi ekwiwalent czasu przepracowanego w ciągu roku w gospodarstwie rolnym przez 1 osobę
pełnozatrudnioną w rolnictwie.
Poza tym, na obszarach górskich wdrożone zostały setki lokalnych strategii rozwoju w ramach tzw.
Approche Leader 13.
Oprócz tego Komisja Europejska rozważa obecnie możliwość wprowadzenia „definicji
zarezerwowanych stosowanych fakultatywnie” dla potrzeb „produktów rolnictwa górskiego”.
Polityka spójności
Kraje Członkowskie UE mogą stosować politykę spójności w celu podejmowania działań na rzecz
obszarów górskich.
I tak strategiczne wytyczne Wspólnoty dla spójności 14 pozwalają Krajom Członkowskim na
uwzględnianie przypadku regionów górskich w programach operacyjnych (PO). Zgodnie z tymi
wytycznymi terytorialny wymiar polityki spójności pozwala mu dostosować się do specyficznych
potrzeb różnych terenów, a w szczególności terenów górskich.
Rozporządzenie ogólne w sprawie funduszy strukturalnych15 określa ze swej strony, że fundusze te
mogą służyć wspieraniu obszarów górskich. Na przykład poziom współfinansowania może być w ich
przypadku podniesiony.
Całość lub część Programu operacyjnego mogą być poświęcone specyficznym potrzebom niektórych
terytoriów. W takich ramach może być na przykład wdrażane Zintegrowane podejście do rozwoju
adresowane do danego obszaru górskiego. Dzieje się tak w przypadku PO „Tyrol”16 w Austrii
współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (FEDER).
Cel Europejska Współpraca Terytorialna (EWP) polityki spójności pozwala ponadto wdrażać
Programy Operacyjne w skali transgranicznej. Ponieważ góry często położone są w rejonach
nadgranicznych, w ich przypadku rozwiązanie takie stosowane jest szczególnie często. I tak na
przykład PO „Espace Alpin”17 współfinansowany przez FEDER łączy wysiłki Niemiec, Francji,
Włoch, Austrii i Słowenii.
Polityka spójności pozwala na finansowanie projektów w bardzo wielu dziedzinach.
Na przykład w dziedzinie dostępu do szerokopasmowego Internetu. Dostęp ten lub jego brak w
znacznym stopniu wpływa na atrakcyjność obszarów górskich. Zapewnia na przykład lepsze
perspektywy rozwoju przedsiębiorstwom, a mieszkańcom daje możliwość kształcenia na odległość.
Program operacyjny „Abruzzes” (Włochy) stawia sobie za cel walkę z „cyfrowym wykluczeniem”) w
regionie górskim i odnosi się szczególnie do dostępu do Internetu dla przedsiębiorstw.
Projekt PADIMA (Project Against Depopulation In Mountain Areas) współfinansowany w ramach
Celu Europejska Współpraca Terytorialna zakłada współdziałanie partnerów z wielu Państw
Członkowskich zmierzające do wymiany doświadczeń i dobrych praktyk służących ograniczaniu
zjawiska wyludniania się obszarów (na przykład poprzez dywersyfikację lokalnej ekonomii).
13
http://ec.europa.eu/agriculture/publi/fact/leader/2006_fr.pdf
http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/2007/osc/l_29120061021fr00110032.pdf
15
http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/official/regulation/pdf/2007/general/ce_1083%282006
%29_fr.pdf
16
http://ec.europa.eu/regional_policy/country/prordn/pdf.cfm?gv_PGM=1189&lan=9
17
http://ec.europa.eu/regional_policy/country/prordn/pdf.cfm?gv_PGM=1258&lan=9
14
Inne polityki
Inne polityki również nie pozostają bez wpływu na obszary wiejskie. Na przykład polityka
transportowa (np. transgraniczne projekty kolejowe przechodzące przez góry), polityka ochrony
środowiska (np. zarządzanie odpadami) czy też polityka konkurencji (np. reguły dotyczące pomocy
publicznej).
Wpływ Traktatu Lizbońskiego
Wraz z Traktatem Lizbońskim spójność terytorialna stała się ogólnym celem politycznym UE
(Artykuł 3 TUE). Mimo to Traktat nie przynosi definicji tego pojęcia. Nie określa też jego implikacji
dla wdrażania polityk UE.
Tymczasem wpisanie spójności terytorialnej do Traktatu mogłoby sprzyjać koordynacji wszystkich
polityk mających wpływ na obszary wiejskie. Wymagałoby to bardziej zintegrowanego sposobu
zarządzania politykami europejskimi. Ułatwiłoby to interwencje podejmowane na poziomie
międzyregionalnym czy ponadnarodowym.
Wpływ Europy 2020
Europa 2020 ma na celu wspomaganie trwałego rozwoju opartego na wiedzy i sprzyjającego lepszej
spójności społecznej i terytorialnej. Przewiduje ona między innymi rozwój dostępu do Internetu na
terenie UE, w tym na terenach wiejskich. Zakłada się, że każde Państwo Członkowskie powinno
przystosować cele tejże strategii do własnej sytuacji.
Mimo to, sposób, w jaki dostosowanie to będzie realizowane nie został jeszcze określony. Dlatego
niedawno sporządzona analiza 18 wykazuje, że obszary górskie powinny utożsamiać swój wkład z
priorytetami Europy 2020. Powinny także rozwijać argumentację uzasadniającą dostosowywanie jej
celów do własnej specyfiki.
STANOWISKA ORGANÓW I INSTYTUCJI UE
Organa UE
Komitet Ekonomiczno-Społeczny (CESE) i Komitet Regionów (CdR) wielokrotnie opowiadały się za
ustanowieniem zintegrowanej polityki europejskiej obszarów górskich respektującej zasadę
subsydiarności19. W szczególności Avis Komitetu Regionów z 2008 roku 20zawiera wniosek
18
http://www.espon.eu/export/sites/default/Documents/Projects/TargetedAnalyses/ESPONTEDI/revised_DFR09-04-2010.pdf
19
EKES: Opinia z inicjatywy własnej EKES za polityką na rzecz obszarów górskich, JO UE 88/C175/16, 1988.
Opinia nt. Łuku Alpejskiego: szansa na rozwój i integrację, 1996. Opinia na temat przyszłości polityki na rzecz
obszarów górskich Unii Europejskiej, ECO/090, 2002. KR: Sprawozdanie pt. Wspólnotowe działania na rzecz
obszarów górskich, 2003. Opinia z inicjatywy własnej Za Zieloną księgą: ku polityce UE na rzecz gór: europejska
wizja masywów górskich, 2008.
dotyczący opracowania Zielonej Księgi w sprawie przyszłości polityk europejskich dla gór będącej
podstawą nowej europejskiej polityki na rzecz masywów górskich.
Komisja Europejska
W Zielonej Księdze w sprawie spójności terytorialnej21 Komisja podkreśliła, że władze publiczne
mogą pomagać różnym obszarom lepiej wykorzystywać własne atuty. Aby skuteczniej rozwiązywać
problemy napotykane na tych terenach konieczne są zintegrowane rozwiązania wykraczające poza
podejście czysto sektorowe.
Zdaniem Komisji22, specyfika obszarów górskich może zostać uwzględniona w polityce spójności na
lata 2007-2013.
W styczniu 2010 roku, w trakcie przesłuchania23 w Parlamencie Europejskim, p. Hahn, nowy
Komisarz ds. Polityki Regionalnej, stwierdził, że nie przewiduje on tworzenia specjalnego programu
dla terenów górskich. Jego zdaniem elastyczny charakter polityki spójności już dziś pozwala na
podejmowanie interwencji w elastyczny i dostosowany do potrzeb sposób.
Rada UE
Zgodnie z raportem Prezydencji Rady 24(2008), delegacje Państw Członkowskich uznają, że
„geografia ma znaczenie”. Z jednej strony obszary górskie borykają się z ograniczeniami w rozwoju, z
drugiej zaś mają w swym zasięgu wiele specyficznych możliwości.
Jednak dla wielu delegacji samo geograficzne położenie nie uzasadnia w wystarczającym stopniu
alokacji dodatkowych środków strukturalnych. Ich zdaniem chodziłoby raczej o lepsze
wykorzystywanie możliwości, jakie stwarza polityka spójności, tak by wdrażać strategie rozwoju
uwzględniające szczególne położenie tych obszarów.
Chodzi zatem o „pełne wykorzystywanie istniejących możliwości”, co nie zawsze ma miejsce.
Parlament Europejski25
Parlament Europejski wielokrotnie dawał wyraz swemu poparciu dla idei tworzenia działania UE na
rzecz obszarów górskich, czy to w formie „wspólnotowego planu działania”26 (199827), „globalnej
20
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2008:257:0036:0040:FR:PDF
http://ec.europa.eu/regional_policy/consultation/terco/paper_terco_fr.pdf
22
http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/06/1193&format=HTML&aged=1&language=F
R&guiLanguage=en
23
http://www.europarl.europa.eu/hearings/static/commissioners/cre/hahn.pdf
24
http://ec.europa.eu/regional_policy/consultation/terco/pdf/1_eu/1_french_fr.pdf
25
Działalność „Intergrupy 174” poświęcona specyficznym terytoriom, do których zaliczają się regiony górskie,
zainaugurowana została w lutym 2010 roku. Cel, jaki przyświeca grupie, to przyczyniać się do lepszego
uwzględniania wyzwań stojących przed tymi obszarami w politykach Unii Europejskiej.
26
Studium z 1998 roku wykonane dla Dyrekcji Generalnej Etudes PE posłużyło za podstawę do przygotowania
tej rezolucji. Przedstawiała ona rację bytu zintegrowanego podejścia wobec obszarów górskich w skali UE:
istnienie problemów o wymiarze europejskim (wspólne dziedzictwo, przepływ migracyjny, kwestie transportu,
21
strategii trwałego rozwoju UE” (200128) czy wreszcie „Zintegrowanej europejskiej strategii” (200829).
Ta ostatnia powinna również sprzyjać trwałemu rozwojowi regionów granicznych UE. Krajowe
programy działania byłyby opracowywane w oparciu o tę strategię.
Parlament Europejski dwukrotnie wzywał Komisję do przedstawienia dokładnej definicji regionów
górskich (w 200130 i 200931 r.), co ułatwiłoby wypracowywanie działań na ich rzecz.
W 2003 r.32 PE wyraził pragnienie, aby specyfika obszarów górskich została uznana w ramach polityki
spójności i aby w Traktacie Konstytucyjnym poruszono problem ich sytuacji.
W 2009 r.33 Parlament Europejski uznał, że Zielona Księga w sprawie spójności terytorialnej
uwzględnia wyzwania stojące przed regionami górskimi.
W opinii PE środki związane ze spójnością terytorialną powinny pozwolić regionom cierpiącym z
powodu niekorzystnych warunków geograficznych kompensować te ostatnie, a także w większym
stopniu wykorzystywać własne atuty. Skorzystałaby na tym UE jako całość.
Parlament Europejski z żalem przyjął fakt, że Zielona Księga nie proponuje rozwiązań sprzyjających
koordynacji polityk wspólnotowych mających przełożenie terytorialne. Parlament Europejski
zaproponował w związku z tym Komisji opublikowanie Białej Księgi w sprawie spójności
terytorialnej, proponując konkretne środki prowadzące do tego celu.
W odniesieniu do rolnictwa, przyszła WPR powinna, zdaniem PE 34, uwzględniać wielofunkcyjny
charakter rolnictwa górskiego (np. przyznawać odszkodowania z tytułu korzyści ekologicznych).
Parlament Europejski pragnąłby również, by produkty wysokiej jakości wytwarzane przez rolników
funkcjonujących na obszarach górskich były chronione i promowane.
Stanowisko najważniejszych grup interesu
Europejskie Stowarzyszenie Samorządowców i Parlamentarzystów z Terenów Górskich (AEM)35
reprezentujące około 12 000 gmin z 11 krajów proponuje36 wypracować europejskie podejście do
masywów górskich.
itd.), konieczność zwiększenia koherencji działań UE podejmowanych w ramach polityk sektorowych mających
przełożenie na rozwój obszarów górskich, itd.
27
http://eur-lex.europa.eu/JOHtml.do?uri=OJ:C:1998:341:SOM:FR:HTML
28
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2002:072E:0354:0359:FR:PDF
29
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+TA+P6-TA-20080438+0+DOC+WORD+V0//FR
30
Por. przypis 17.
31
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+TA+P6-TA-20090163+0+DOC+PDF+V0//FR
32
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2004:076E:0111:0116:FR:PDF
33
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+TA+P6-TA-20090163+0+DOC+PDF+V0//FR
34
http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//NONSGML+TA+P6-TA-20080438+0+DOC+WORD+V0//FR
35
http://www.promonte-aem.net/
36
http://www.promonte-aem.net/opinion-de-laem/note-critique-sur-le-document-de-travail-de-la-dg-regio
AEM sugeruje, by stworzyć wielopoziomowy system zarządzania angażujący wszystkie
zainteresowane podmioty. Te ostatnie dostosowałyby europejskie strategie do makroregionalnych
kontekstów lub pilotowały ich wdrażanie w zależności od europejskich celów określanych przez Radę
i Parlament Europejski.
Zdaniem Euromontana37, europejskiego stowarzyszenia na rzecz rozwoju obszarów górskich, w skład
którego wchodzi 72 członków z 17 państw, obszary górskie należy uznać za odrębne obszary rozwoju
gospodarczego i to pomimo ich wewnętrznego zróżnicowania. Poza tym, społeczeństwo powinno
wynagradzać pozytywne efekty zewnętrzne społeczności górskich.
Euromontana zaproponowała także 15 działań38 służących wzmacnianiu spójności terytorialnej. Jest
pomiędzy nimi propozycja przyjęcia polityki adresowanej do regionów o szczególnych cechach
geograficznych.
Podstawowe teksty
Zielona Księga w sprawie spójności terytorialnej39, COM(2008)616 wersja ostateczna plus załączniki
Obszary górskie w Europie40 / Nordregio, 2004
New Insights into Mountain Farming in the EU, Commission Staff Working Document41,
SEC(2009)1724 wersja ostateczna i załączniki
Territorial Diversity Targeted Analysis 201342/2/8/ESPON, 2010.
Territories with Specific Geographical Features43, P. Montfort, DG Regio Working Paper no 02/2009
Wyłączenie odpowiedzialności i praw autorskich.
Ten briefing stanowi syntezę opublikowanej informacji na ten temat i nie odzwierciedla poglądów ani
autora, ani Parlamentu Europejskiego. Dokument ten jest przeznaczony wyłącznie do użytku
Deputowanych do Parlamentu Europejskiego oraz ich współpracowników w ramach pracy
parlamentarnej. Copyright © Parlament europejski, 2010. Wszystkie prawa zastrzeżone.
Tytuł mapki – strona 7/8:
37
http://www.euromontana.org/
http://ec.europa.eu/regional_policy/consultation/terco/pdf/4_organisation/114_euromontana_en.pdf
39
http://ec.europa.eu/regional_policy/consultation/terco/paper_terco_fr.pdf
40
http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/studies/study_en.htm
41
http://ec.europa.eu/agriculture/publi/rurdev/mountain-farming/working-paper-2009-text_en.pdf
42
http://www.espon.eu/export/sites/default/Documents/Projects/TargetedAnalyses/ESPONTEDI/revised_DFR09-04-2010.pdf
43
http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/work/2009_02_geographical.pdf
38
Granice gmin górskich w Europie. Na zielono kryteria topograficzne, na niebiesko kryteria
klimatyczne.
Źródło: Nordregio, 2004.