Barometr Rozwoju Małopolski 15 (115)
Transkrypt
Barometr Rozwoju Małopolski 15 (115)
Barometr Rozwoju Małopolski analizy i wydarzenia tygodnia Nr 15 (115)/2011 (4.04.2011-10.04.2011) ANALIZA TYGODNIA IS Jak zacząć kolejne podejście „na szczyt” ustawy górskiej? Charakterystyka problemu Z racji swojej wyraźnej odrębności geograficznej, jak również przez charakterystyczną odmienność społeczno-gospodarczą, góry od zawsze stanowiły obszar wyraźnie odróżniający się od pozostałych regionów Polski. Dodatkowo, przez wzgląd na wysoką wartość kulturową i przyrodniczą, jaką tereny te stanowią dla reszty kraju, władze centralne od dłuższego czasu podejmują próby stworzenia regulacji prawnych, które umożliwią optymalne wykorzystanie i rozwój gór, zarówno przez ich mieszkańców, jak i przyjeżdżających turystów. Mimo długotrwałych dyskusji, w Polsce do tej pory nie uchwalono jednak „prawa górskiego”. Prześledźmy problemy, jakie pojawiają się przy tworzeniu takiej ustawy. Tereny górskie należy traktować specyficznie przede wszystkim ze względu na wyraźne odrębności i utrudnienia, jakie występują tu dla rozwoju rolnictwa. Wśród problemów, z którymi mierzyć muszą się w górach rolnicy, wymienić można m.in. krótszy okres wegetacji uprawianych roślin, trudne warunki atmosferyczne (niskie temperatury i obfite opady), słabe gleby czy wreszcie nachylenie leżących na stokach pól. Wszystkie wymienione czynniki sprawiają, że większość gospodarstw rolnych z tych terenów nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, bez dodatkowej, zewnętrznej pomocy. Innymi spornymi zagadnieniami dla ustawodawstwa, dotyczącego terenów górskich są turystyka i narciarstwo – do tej pory w Polsce nie stworzono „prawa szlaku” czy też „prawa śniegu”, które ustanowiłyby zasady korzystania i udostępniania gruntów prywatnych na potrzeby turystów przy jednoczesnym poszanowaniu praw mieszkańców gór. Dodatkowo, nie bez znaczenia pozostaje kwestia troski o unikatową górską przyrodę, której ochronę również zagwarantować próbuje się na drodze ustaw. Przypomnijmy, że część z omawianych tu kwestii znalazła się w przygotowanej, ale zawetowanej przez prezydenta ustawie o regionach górskich z 2001 r.. Komu zależy na prawie górskim? Skomplikowana sieć powiązań interesów różnych „aktorów” bezpośrednio zainteresowanych obszarami górskimi sprawia, że w łatwy sposób możemy zidentyfikować potencjalne grupy i miejsca konfliktów. Właściciele ziem na terenach górskich (szczególnie widoczne jest to na Podhalu) podkreślają nienaruszalność prawa własności, będącego fundamentem funkcjonowania gospodarki wolnorynkowej, dodatkowo zabezpieczanej przepisami polskiej konstytucji. Mieszkańcy gór ziemię użytkują najczęściej na potrzeby rolnictwa lub też innej działalności, z reguły związanej z branżą turystyczną. Barometr Rozwoju Małopolski analizy i wydarzenia tygodnia Nr 15 (115)/2011 (4.04.2011-10.04.2011) Z kolei „turyści”, „narciarze”, ludzie przebywający w górach rekreacyjnie, podkreślają prawo do powszechnego korzystania z unikatowych walorów przyrodniczo-kulturowych, jakie posiada region. Argument tej strony opiera się na traktowaniu obszarów górskich jako dobra przynależnego całemu narodowi, co pociąga za sobą postulat swobodnego korzystania z ich dobrodziejstw przez wszystkich. Jest też władza publiczna (w tym władza centralna i samorządowa), do obowiązku której należy traktowanie obszarów górskich jako dobra wspólnego. Władze, zapewniając odpowiednią ochronę środowisku naturalnemu, walorom krajobrazowym i dziedzictwu kulturowemu regionu, muszą zadbać zarówno o umożliwienie korzystania z terenów górskich wszystkich ludziom (obywatelom Polski i cudzoziemcom), jak i zagwarantować mieszkańcom gór ochronę podstawowych praw, które przysługują im m.in. na podstawie konstytucji RP. Ewentualna ustawa górska powinna proponować rozwiązania oparte o zasadę zaufania, gdyż tylko wtedy będą one do zaakceptowania przynajmniej przez demokratyczną większość. Jaka ustawa? Analiza sposobu podejścia do obszarów górskich, stanowiących ok. 8% powierzchni Polski, wymaga postawienia ważnego pytania: przedmiotem działania, którego szczebla polityki państwa powinny stać się obszary górskie? Z jednej strony aktywność gospodarcza i społeczna na tak znacznym obszarze państwa powinna zostać uregulowana na poziomie centralnym, z drugiej tereny górskie znajdują się na obszarach konkretnych województw i to ich władze powinny najlepiej wiedzieć, jakie działania należy podjąć, aby najpełniej wykorzystać potencjały rozwojowe regionu. Siłą rzeczy aktywność na obszarach górskich musi łączyć w sobie instrumenty właściwe dla polityki regionalnej, jak też dla szeregu polityk sektorowych. Pozostawienie działania na omawianych obszarach w domenie kompetencji regionalnych z aktywnym wsparciem państwa w przypadku współpracy makroregionalnej (kilku województw) wydaje się zatem słusznym rozwiązaniem. Warto w tym miejscu zauważyć inicjatywy podejmowane na tym polu już wcześniej – przyjęty w 1993 r. „Memoriał Górski” czy „Rezolucja Górska” z 1994 r., stanowią przykłady aktywnego udziału władz regionalnych w kształtowaniu „polityki górskiej”, która, w myśl wspomnianych dokumentów, opierać powinna się zarówno na działaniach na poziomie centralnym, jak i lokalnym. Kolejnym zagadnieniem, które wymaga rozstrzygnięcia jest pytanie o to, jak wysoko położone tereny możemy zaliczyć do omawianych obszarów. Pewne rozwiązanie w tej kwestii zaproponowano w aktualnym projekcie „Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju” (KPZK) z 25 stycznia br1. Obszary górskie znalazły się tam wśród obszarów szczególnego zjawiska w skali makroregionalnej, które z punktu widzenia przestrzeni oddziałują ponadlokalnie, a najczęściej ponadregionalnie. W KPZK proponuje 1 Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Projekt dokumentu rządowego przeznaczony do konsultacji, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 25 stycznia 2011 r., s. 176-177. Barometr Rozwoju Małopolski analizy i wydarzenia tygodnia Nr 15 (115)/2011 (4.04.2011-10.04.2011) się, aby strategia rozwoju przygotowana przez ministra właściwego ds. rozwoju regionalnego oraz plan zagospodarowania przestrzennego obszarów górskich przygotowany wspólnie przez jednostki samorządu terytorialnego wyznaczyły, które konkretnie obszary potrzebują wsparcia. Wnioskować można z tego, że delimitacja będzie w dużej mierze prowadzona na poziomie regionalnym, przy współpracy z poziomem centralnym. Rozwiązanie to jest krokiem w słusznym kierunku, o tyle, o ile uniknie się dzięki niemu sporów, o to, które obszary są górskimi, a które już nie. Niezwykle istotnym zadaniem ustawy jest zagwarantowanie powszechnego korzystania z funkcji turystycznej i rekreacyjnej terenów górskich przy jednoczesnej ochronie prawa własności właścicieli ziem na tych terenach. Stąd wynika postulat, aby na poziomie ustawy uregulowano ogólne zasady zawarte w instytucjach, tj. „prawo szlaku” czy „prawo śniegu”. Mają one określać zasady korzystania z cudzych terenów dla celów wyznaczania szlaków turystycznych oraz tras rekreacyjnych zarówno dla sportów zimowych, jak i letnich. Uzasadnione jest zatem, aby ogólne reguły prawne zakładające poszanowanie własności prywatnej znalazły się w odrębnym akcie prawnym. Szczegóły stosowania wspomnianych instytucji prawnych powinny natomiast zostać uregulowane w odrębnych ustawach dotyczących ochrony przyrody, turystyki, rolnictwa. W internecie przeczytać można dotychczas sformułowane postulaty zmian prawnych, które umożliwić mają dostęp do terenów górskich dla uprawiania sportu, turystyki i rekreacji. Istotną kwestią, do której powinny znaleźć się w ustawie odwołania, jest ochrona krajobrazu terenów górskich. Z tym zagadnieniem wiążą się rozwiązania umożliwiające skuteczną ochronę terenów górskich przed skutkami powodzi, a także zapewnienie zasad zrównoważonego współdziałania różnych branż w sektorach gospodarki dla zachowania walorów uzdrowiskowych i kulturowych omawianych obszarów. Trwa dyskusja, w jaki sposób wyznaczane powinny być granice terenów przyrodniczych objętych szczególną ochroną. Na stronie Sejmu dostępny jest obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie przyrody, który uzależnić ma zmiany granic parków narodowych od zgody lokalnych samorządów Zagadnieniem, o którym nie można zapominać jest konieczność uregulowania w ustawie górskiej zasad ochrony specyfiki rolnictwa na terenach górskich. Do niekorzystnych czynników wspomnianych na początku analizy dochodzi także szybsza eksploatacja maszyn rolniczych. Stąd też ważne jest, aby na poziomie ustawy zauważyć niekorzystne położenie terenów rolniczych w górach opierając się na dokumentach strategicznych odnoszących się do zagospodarowania przestrzennego. Szczegółowe uregulowania powinny znaleźć się jednak w odpowiednich aktach z zakresu prawa rolnego. Próby regulacji kwestii rolnictwa górskiego podejmowano m.in. już w latach 80., a szczegółowe omówienie problemu znaleźć można m.in. tu. Podsumowanie Góry i obszary bezpośrednio do nich przyległe są terenami wyjątkowymi nie tylko z racji swoich walorów geograficznych, ale także odrębności społecznej i kulturowej. Ustawa odnosząca się wyłącznie do obszarów górskich będzie docenieniem owej wyjątkowości Barometr Rozwoju Małopolski analizy i wydarzenia tygodnia Nr 15 (115)/2011 (4.04.2011-10.04.2011) oraz gwarantem ich ochrony przed gorszym usytuowaniem z punktu widzenia gospodarki na tle pozostałej części kraju. Jednak każde rozwiązanie prawne powinno być poprzedzone staraniami w celu odbudowania wątłego zaufania społecznego. Bez tej zasady żaden konsensus między zainteresowanymi stronami, kluczowy w przypadku tak drażliwej kwestii, jaką jest uregulowanie korzystania z obszarów górskich, nie zostanie osiągnięty. Opracowanie: Michał Dulak, Agata Wosik WYDARZENIA TYGODNIA Europejski poparł przyznanie środków z Funduszu Solidarności na pokrycie szkód związanych z zeszłorocznymi powodziami w Europie Środkowo-Wschodniej. Łącznie 6 krajom (Polsce, Słowacji, Węgrom, Czechom, Chorwacji, Rumunii) zostanie wypłacona kwota 182 mln euro. Polska otrzyma z tej puli aż 105,5 mln euro, czyli około 422 mln zł. Rekompensaty zostały przyznane przez Komisję Europejską już w ubiegłym roku, ale były blokowane przez niektórych ministrów finansów krajów członkowskich. W całej Polsce straty przyniesione przez ubiegłoroczną powódź oszacowano na około 2,9 mld euro. Parlament I Europejskie pieniądze dla powodzian Wojewoda małopolski zapowiada, że Małopolska będzie chciała pozyskać z tego dofinansowania około 120 mln zł. Przypomnijmy, że w ubiegłym roku na usuwanie skutków powodzi przekazano samorządom województwa małopolskiego ok. 480 mln zł, z czego najwięcej wydano na odbudowę lokalnych dróg i mostów (217 mln zł). W tym roku w budżecie przewidziano ok. 280 mln zł na dalsze usuwanie ubiegłorocznych szkód. Średnia małopolski jest wyższa niż średnia krajowa zarówno jeżeli chodzi o czas pracy (o 24 min.) jak i o średnią płacę (o 37,62 zł) i wynosi kolejno: 41,1 godz. i 3241,3zł. Małopolska znajduje się na 5 miejscu co do wysokości średniej płacy i na 8 miejscu co do średniotygodniowego czasu pracy. Od województwa z tradycyjnie najwyższą średnią płacą, mazowieckiego, różni ją 1021,5zł. Od drugiego w rankingu województwa śląskiego średnia płaca w Małopolsce różni się o 199 zł. Różnica w płacach pomiędzy województwami, abstrahując od zawsze wybijającego się województwa mazowieckiego ze stolicą jako kołem zamachowym rozwoju, wynosi aż 657,04 zł, natomiast średniotygodniowy czas pracy różni się o 4,4 godziny. Średnia płaca i czas pracy w Małopolsce na tle pozostałych województw Barometr Rozwoju Małopolski analizy i wydarzenia tygodnia Nr 15 (115)/2011 (4.04.2011-10.04.2011) Brak jest widocznej korelacji pomiędzy średnią płacą a czasem pracy - długość pracy nie przekłada się wyraźnie na wysokość zarobków. Jak wynika z danych wysokość zarobków jest determinowana miejscem zatrudnienia (województwo); tradycyjny podział na Polskę A i B jest widoczny. Źródło: Raport i badanie firmy Sedlak&Sedlak Rozpoczynają się prace nad powiększeniem Strefy Aktywności Gospodarczej w Tarnowie z 68 do 104h (w tym 21,26 ha należących do Tarnowskiego Klastra Przemysłowego - partnera projektu) . Inwestycja będzie również polegać na połączeniu istniejącej sfery z nowo uzbrojonymi terenami pod inwestycje przemysłowe i usługowe. Całkowita wartość projektu wynosi 27 mln zł. Dotychczas w SAG zainwestowali, np. BECKER Farby Przemysłowe Sp. z o.o., SUMMIT Packaging Polska Sp. z o.o., BERENDSEN Textile Service Sp. z o.o. Strefa Aktywności Gospodarczej w Tarnowie opracował zespół: Michał Dulak, Maciej Gomółka, Magdalena Jagła, Łukasz Leszczyński, Barbara Łącka, Anna Kraczka, Hanna Przeniosło, Wojciech Przybylski, Aneta Sieradzka, Aleksandra Skworzec, Urszula Stasiak-Jaśkiewicz, Łukasz Wiślicki, Agata Wosik opieka merytoryczna: Bożena Pietras-Goc koordynacja: Magdalena Jagła Copyright by Katedra Analiz Regionalnych Klubu Jagiellońskiego Rynek Główny 39/9, 31-013 Kraków www.kj.org.pl ● [email protected]