Góry i zrównoważony rozwój

Góry i zrównoważony rozwój
Z punktu widzenia zasad zrównoważonego rozwoju obszary górskie stanowią prawdziwe
wyzwanie dla decydentów i społeczeństw. Przyczynia się do tego różnorodność funkcji pełnionych
przez ekosystemy górskie, stwarzanie wielu możliwości, ale i ograniczeń dla działań człowieka.
Woda
Góry są obszarem źródłowym dla rzek, pełniąc kluczową rolę w gospodarowaniu zasobami wody w
skali kontynentalnej i globalnej. Z uwagi na surowy klimat retencjonują duże ilości wody w postaci
stałej. Charakter obiegu wody w górach ma także znaczenie dla częstości hydrologicznych zdarzeń
ekstremalnych na przedpolu gór.
Bioróżnorodność
Z uwagi na duże gradienty środowiskowe wynikające z piętrowego zróżnicowania klimatu oraz
złożonej budowy geologicznej góry stanowią rezerwuar bioróżnorodności. Zachowaniu cennych
ekosystemów i małym stopniu ich przekształcenia przez człowieka sprzyja także niedostępność wielu
rejonów górskich. Od wielu lat najcenniejsze obszary obejmowane są ochroną prawną.
Działalność człowieka
Góry były i są obszarem aktywnie zagospodarowywanym przez człowieka. Niegdyś najważniejsze
były rolnictwo, leśnictwo i górnictwo. Dziś góry stanowią region szybkiego rozwoju usług
turystycznych, czemu sprzyja atrakcyjność krajobrazu i różnorodne możliwości uprawiania sportów,
przede wszystkim zimowych.
Marginalizacja
Setki lat obecności człowieka w górach doprowadziły do wykształcenia się specyficznych krajobrazów
kulturowych oraz lokalnych społeczności kultywujących własne tradycje. Jednakże góry w wielu
regionach świata tracą znaczenie ekonomiczne wskutek ograniczonej dostępności i peryferyjnego
położenia. Sprzyja to ich powolnemu wyludnianiu i zanikowi wartościowych krajobrazów.
Zrównoważony rozwój obszarów górskich wymaga uwzględnienia zachowania najważniejszych funkcji
przyrodniczych o często ponadlokalnym znaczeniu, przy jednoczesnym stworzeniu racjonalnych
możliwości rozwoju dla społeczności zamieszkujących góry. Jak trudne jest to zadanie świadczą
liczne konflikty pomiędzy różnymi wizjami rozwoju obszarów górskich.
W Karpatach Polskich do najgłośniejszych sporów ostatnich lat należą te o przyszłość sportów
narciarskich (głównie w Tatrach) oraz konflikty wokół budowy zbiorników wodnych na rzekach
karpackich (Zbiornik Czorsztyński). Po jednej stronie stoją racje ekonomiczne, po drugiej – wymogi
ochrony przyrody. Nieco na uboczu pozostaje natomiast powolny proces zaniku krajobrazów
kulturowych i związanej z nimi bioróżnorodności, wynikający ze stopniowej rezygnacji z działalności
rolniczej. Jest on natomiast jednym z istotniejszych dyskursów prowadzonych obecnie w Alpach.
Więcej na ten temat znajdziesz np. w raportach Europejskiej Agencji Środowiska m.in. Europe's
ecological backbone: recognising the true value of our mountains (2010).