D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

Sygn. akt: III AUa 131/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 listopada 2013 r.
Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący: SSA Lucyna Guderska
Sędziowie: SSA Jacek Zajączkowski (spr.)
SSA Anna Szczepaniak-Cicha
Protokolant: st.sekr.sądowy Kamila Tomasik
po rozpoznaniu w dniu 5 listopada 2013 r. w Łodzi
sprawy M. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.
o emeryturę,
na skutek apelacji wnioskodawcy
od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim
z dnia 20 listopada 2012 r., sygn. akt: V U 940/12,
oddala apelację.
Sygn. akt III AUa 131/13
UZASADNIENIE
Decyzją z dnia 28 sierpnia 2012 roku, organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do emerytury, gdyż wnioskodawca
nie udokumentował wymaganych przepisami 15 lat pracy w warunkach szczególnych.
W odwołaniu wniesionym od powyższej decyzji w dniu 4 września 2012 roku, M. B. podniósł, że przez cały sporny
okres tj. od dnia 1 grudnia 1971 roku do dnia 1 stycznia 1989 roku pracował jako mechanik samochodowy w kanałach
remontowych w pełnym wymiarze godzin. W konsekwencji wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa
do emerytury.
Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.
Wyrokiem z 20 listopada 2012 roku Sad Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim oddalił odwołanie.
Sąd Okręgowy ustalił, że: M. B., urodzony (...), legitymuje się na dzień 1 stycznia 1999 r. okresem ubezpieczenia
w wymiarze 28 lat, 6 miesięcy i 24 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Ubezpieczony nie pozostaje w
zatrudnieniu oraz wniósł o przekazanie środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym na dochody
budżetu państwa.
W okresie od 19 lipca 1971 roku do 31 grudnia 1992 roku wnioskodawca był zatrudniony w Miejskim Przedsiębiorstwie
(...) w Ł. na następujących stanowiskach:
• w okresie od 19 lipca 1971 roku - montera samochodowego-ucznia;
• w okresie od 1 grudnia 1972 roku - montera samochodowego;
• w okresie od 1 marca 1977 roku - montera napraw pojazdów samochodowych;
• w okresie od 1 stycznia 1986 roku - mechanik pojazdów samochodowych- brygadzista.
Miejskie Przedsiębiorstwo (...) w Ł., posiadało 3 zajezdnie autobusów i na każdej z nich był warsztat. Na dwóch z
takich zajezdni pracował wnioskodawca. M. B. zajmował się naprawą silników autobusów typu: J., S., I., przy czym
wykonywał prace zarówno w kanale, jak i poza nim- na hali. Praca wnioskodawcy, podobnie jak innych mechaników,
składała się z trzech etapów, a mianowicie: wymontowania silnika z autobusu, następnie ewentualnie jego naprawy
i następnie wmontowania naprawionego silnika do samochodu. Wymontowywanie silnika było skomplikowanym
procesem, który odbywał się w kanale; czasem etap ten zajmował wnioskodawcy 5, 6, a czasami nawet 8 godzin
pracy. Wnioskodawca razem z 2-3 innymi pracownikami rozkręcał śruby i wymontowywał silnik, przy czym część prac
wykonywał będąc w kanale, a część na powierzchni. Pracownicy dzielili się zakresem prac przy demontażu silnika, tak,
aby jeden z nich nie przebywał wyłącznie w kanale, a pozostali poza nim. Po wymontowaniu silnika wnioskodawca
razem z innymi pracownikami-mechanikami wynosił go na wózkach, podnośnikach i innych urządzeniach na hale
i tam, dokonywał naprawy sam „na gorąco", a gdy awaria silnika była wymagalna specjalistycznej naprawy, dana
część wysyłana była do producenta. W ramach swojej pracy wnioskodawca około 85-90 % czasu spędzał w kanale
wymontowując silniki, naprawiając je i montując w pojeździe ponownie, a około 10-15% czasu spędzał poza kanałem
wykonując łatwiejsze naprawy silników i urządzeń.
Tak samo praca wnioskodawcy wyglądała zarówno od 1979 roku, kiedy został mistrzem- ślusarzem narzędziowym,
jak i w 1982 roku kiedy został brygadzistą. Wnioskodawca w dalszym ciągu pracował bowiem w kanale, przy
czym zwiększyła się jeszcze jego odpowiedzialność, albowiem poza odpowiedzialnością z własną pracę był również
odpowiedzialny za prace innych pracowników.
Pracodawca nie wystawił wnioskodawcy świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub w
szczególnym charakterze.
W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Okręgowy, powołując się na treść art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998
roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 roku Nr 153,
poz. 1227, ze zmianami) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, ze
zmianami), uznał odwołanie M. B. za bezzasadne.
Sąd podkreślił, że praca mechanika samochodowego w kanałach remontowych jest wymieniona w załączniku do
wskazanego wyżej rozporządzenia. Niemniej jednak, aby praca ta uprawniała do emerytury w obniżonym wieku
emerytalnym musi być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.
W ocenie Sądu pierwszej instancji z materiału dowodowego sprawy, a w szczególności z zeznań świadków H. S.
oraz W. P. wynika, że praca jaką wykonywał wnioskodawca w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w Ł. na stanowisku
mechanika samochodowego nie była świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w kanale remontowym. Poza
pracami naprawczymi wykonywanymi w kanale, polegającymi na wymontowywaniu silników samochodowych, ich
naprawie i wmontowywaniu ich do pojazdów, wnioskodawca wykonywał również prace naprawcze poza kanałem
samochodowym, na hali. Były to proste naprawy, nie wymagające fachowej, specjalistycznej wiedzy. Naprawy te
zajmowały wnioskodawcy ok. 1,5 do 2 godzin dziennie, co stanowiło około 10-15 % pracy wnioskodawcy poza kanałem
samochodowym. Okoliczności te potwierdza nadto w swych zeznaniach sam wnioskodawca, który zeznał, że tego
rodzaju naprawy silników poza kanałem miały miejsce i oszacował, iż tego rodzaju napraw było około 5 w miesiącu.
Nadto zeznający w sprawie świadkowie zeznali, że pracownicy dzielili się zakresem prac przy demontażu silnika, tak,
aby jeden z nich nie przebywał wyłącznie w kanale, a pozostali poza nim.
Z tych też względów, Sąd Okręgowy uznając wniesione odwołanie za niezasadne utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy
na podstawie art. 47714 § 1 k.p.c. i oddalił odwołanie wnioskodawcy.
Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżył M. B. apelacją w całości, zarzucając:
• naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. § 2. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze (Dz. U. 1983 r. Nr 8 poz. 43), poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że świadczenie
pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy polegać musi na wykonywaniu wszelkich
czynności w sytuacji bezpośredniego narażenia na szkodliwe czynniki dla zdrowia, także w sytuacji, gdy do ich
prawidłowego wykonania konieczne jest wykonanie także innych czynności, nie mających charakteru pracy w
warunkach szkodliwych, co skutkowało brakiem uznania, że wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych
warunkach w okresie od 1 grudnia 1971 roku do 1 stycznia 1989 roku, ze względu na fakt wykonywania prac
także poza kanałem samochodowym w wymiarze od ok. 1,5 do 2 godzin codziennego wymiaru czasu pracy, co w
konsekwencji doprowadziło do:
• naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 1998 r. Nr 162 poz. 1118 z późn. zm.) oraz § 2 i
3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, skutkującego ich niezastosowaniem i
odmówieniem wnioskodawcy prawa do emerytury w sytuacji gdy ukończył on 60 rok życia oraz wykazał 25 letni
okres składkowy i nie składkowy, w tym okres co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.
Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, poprzez uwzględnienie odwołania i zmianę
zaskarżonej decyzji ZUS z dnia 28 sierpnia 2012 roku i orzeczenie, że M. B. przysługuje prawo do świadczenia
emerytalnego. Nadto wniósł o zasądzenie od ZUS na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania, w tym kosztów
zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych za obie instancje.
W uzasadnieniu skarżący podniósł, że fakt nieprzebywania w kanałach remontowych przez cały dzień pracy wynikał z
fizycznej niemożliwości bezustannego wykonywania pracy w kanale. Nadto wskazał, ze nie wszystkie prace związane
z tokiem produkcyjnym i naprawą silników mogły być wykonywane w kanałach naprawczych.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja M. B. nie odnosi skutku, gdyż rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji odpowiada prawu.
W niniejszej sprawie skarżący nie sformułował zarzutu naruszenia przepisów postępowania, a jedynie zarzut
naruszenia przepisów prawa materialnego. Sąd Apelacyjny podziela zatem ustalenia faktyczne Sądu pierwszej
instancji i przyjmuje je za własne do rozpoznania sprawy na etapie postępowania apelacyjnego.
Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił roszczenie wnioskodawcy przez pryzmat art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998
roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2009r., Nr 153, poz.
1227 ze zm.) oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego
pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).
Zawarty w przepisach przejściowych ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych przepis art. 184 dotyczy tych ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, którzy
w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) osiągnęli:
1/ okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wymagany w przepisach
dotychczasowych do nabycia emerytury w wieku niższym, niż 65 lat w przypadku mężczyzn;
2/ okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).
Zgodnie z § 4 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze prawo do takiej emerytury nabywa w wieku 60 lat mężczyzna,
który przez okres co najmniej 15 lat wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A,
stanowiącym załącznik do owego rozporządzenia. Natomiast w myśl § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 roku - okresy pracy uzasadniające prawo do świadczenia emerytalnego to okresy, w których praca w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywana jest stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.
Niewątpliwie w załączniku do cytowanego wyżej rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w wykazie A
dziale XIV punkcie 16 jako prace w szczególnych warunkach wymienione są prace wykonywane w kanałach
remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. Problem w sprawie sprowadza się więc
do ustalenia czy wnioskodawca zatrudniony w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w Ł. na stanowiskach montera
samochodowego-ucznia, montera samochodowego, montera napraw pojazdów samochodowych oraz mechanika
pojazdów samochodowych - brygadzisty, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, świadczył pracę przy naprawie
pojazdów mechanicznych w kanałach remontowych.
Analizując powyższe zagadnienie nie można tracić z pola widzenia faktu, że prawo do emerytury w wieku niższym
od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze jest ściśle
związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy.
Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia
się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej
niż inni ubezpieczeni. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko wyrażone w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie
z którym nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i
w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym,
innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie
na organizm pracownika. Jednakże od tej reguły istnieją odstępstwa. Pierwsze z nich dotyczy sytuacji, kiedy
inne równocześnie wykonywane prace stanowią integralną część większej całości dającej się zakwalifikować pod
określoną pozycję załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku. Drugie odstępstwo dotyczy przypadków,
kiedy czynności wykonywane w warunkach nie narażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia mają
charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny (por.: wyrok SA w Lublinie z dnia 13 grudnia 2012 roku, sygn. akt III
AUa 1022/12, opubl. LEX nr 1237291, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2012 roku, sygn. akt II UK 103/11,
opubl. LEX nr 1130388).
Sąd Apelacyjny podziela opinię Sądu pierwszej instancji, że zatrudnienie M. B. w Miejskim Przedsiębiorstwie (...)
w Ł. od 1 grudnia 1971 roku do 1 stycznia 1989 roku nie miało charakteru zatrudnienia w szczególnych warunkach.
Powyższa konkluzja wynika z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie w postaci zeznań wnioskodawcy
i świadków H. S. i W. P., jak również dokumentacji osobowej wnioskodawcy. Świadek H. S., zatrudniony w
Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w latach 1965-1993, zeznał, że wnioskodawca wykonywał naprawy zarówno w
kanale remontowym, jak i poza nim. Ubezpieczony pracował przy naprawie i wymianie silników. Naprawa silnika
odbywała się poza kanałem – na hali. Jednocześnie świadek określił, że praca poza kanałem remontowym zajmowała
wnioskodawcy około 10-15% czasu pracy. Świadek W. P. również zeznał, że ubezpieczony dokonywał naprawa silników
poza kanałem. Według tego świadka praca w kanale zajmowała wnioskodawcy około 6 godzin dziennie, natomiast
resztę czasu wnioskodawca spędzała poza kanałem.
Z powyższych zeznań wynika więc, że M. B. nie zajmował się, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, naprawą
pojazdów mechanicznych w kanałach remontowych. Część napraw była bowiem wykonywana poza kanałem, a
czynności te nie łączyły się funkcjonalnie z naprawami wymagającymi pracy w kanale remontowym, jak i nie stanowiły
innej pracy wykonywanej w szczególnych warunkach w myśl cytowanego rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego
1983 roku. Zresztą z zeznań samego wnioskodawcy wynika, że część napraw wykonywał poza kanałem remontowym.
Wnioskodawca oszacował, że takich napraw było około 5 w miesiącu.
Wnioski wynikające z osobowych źródeł dowodowych dają podstawę do twierdzenia, że w okresie zatrudnienia
w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w Ł. od 1 grudnia 1971 roku do 1 stycznia 1989 roku M. B. nie świadczył
pracy w szczególnych warunkach. Również dokumentacja pracownicza ubezpieczonego nie daje podstaw do uznania
szczególnego charakteru zatrudnienia M. B.. W zaświadczeniu z 19 marca 2012 roku pracodawca nie uznał
szczególnego charakteru ubezpieczonego.
W okolicznościach rozpoznawanej sprawy z całokształtu materiału dowodowego wynika, że w trakcie zatrudnienia w
Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w Ł. od 1 grudnia 1971 roku do 1 stycznia 1989 roku wnioskodawca nie świadczył pracy
w warunkach szczególnych, gdyż poza czynnościami wykonywanymi w kanałach remontowych (montaż, demontaż
silnika) wykonywał także naprawy poza tym kanałem. Rację ma skarżący, że nie wszystkie czynności mogą być
wykonywane w kanale remontowym. Niemniej jednak, aby czynności wykonywane poza kanałem nie wykluczały pracy
w szczególnych warunkach muszą one stanowić integralna część (immanentną cechę) większej całości dającej się
podporządkować pod odpowiedni punkt załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku, albo mieć charakter
incydentalny. Taka sytuacja nie zachodziła w niniejszej sprawie. Powyższe przesądza, że prawidłowe jest stanowisko
Sądu pierwszej instancji, który doszedł do przekonania, iż M. B. nie wykonywał, stale i w pełnym wymiarze czasu
pracy, pracy w warunkach szczególnych.
W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny w Łodzi, działając na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.