Dwor w Kacicach
Transkrypt
Dwor w Kacicach
DWÓR W KACICACH Fot. Jan Biczysko Należy przypuszczać, że kiedy opat Piotr w 1222 roku przybył z zakonnikami z Lubiąża do Kacic, to wybudowano dla cystersów przynajmniej najpotrzebniejsze pomieszczenia, a więc dormitorium, pokój dla ksiąg i mury izolujące teren klasztoru od otoczenia. Źródła, zawierające informacje o początkach klasztoru cystersów w Kacicach zebrał J. Laberschek w Słowniku historyczno-geograficznym ziem polskich w średniowieczu1. Poświadczają one istnienie w Kacicach murowanej kaplicy. Dokument z 1376 roku podaje imię Henryka, kapelana z Kacic2. Długosz potwierdza w Liber beneficiorum, że w roku 1470 po cystersach została w Kacicach murowana kaplica [aedicula]3. Akta wizytacji diecezji krakowskiej, dokonanej w latach 1595-1599 z polecenia Jerzego kardynała Radziwiłła, biskupa krakowskiego, zawierają stwierdzenie: capella murata S. Agnetis in antiquo monasterio4. W roku 1748 o kaplicy cystersów zaświadcza dokument z wizytacji biskupa Załuskiego: 1 J. Laberschek, Kacice, s. 349-352. Tamże, s. 351. 3 Tamże, s. 351. 4 Tamże, s. 351. 2 capella murata i curia, ubi quondam manasterium Clarae Tumbae erat5. Podobne informacje z lat 1788-92 zawierają Materiały do Słownika historyczno-geograficznego województwa krakowskiego w dobie Sejmu Czteroletniego.6 Inne źródło stwierdza, że siedziba cystersów w Kacicach mieściła się w kaplicy romańskiej, o żebrowym sklepieniu i ciosowych murach7. Kaplica zatem w Kacicach istniała, nie ma jednak pewności, w którym znajdowała się miejscu. Zachowana do dziś budowla to pozostałość villi Erazma Ciołka, opata mogilskiego w latach 1522-1546. Opat wzniósł ją dla zakonników z Mogiły, którzy mieli doglądać odnowionego folwarku8. Budynek posiadał renesansową zabudowę, a jego postać obecna ma dziewiętnastowieczny charakter. Fot. 3. Obecny widok tzw. villi Erazma Ciołka w Kacicach. Jej właścicielem jest od 1991 roku p. Wiesław Wolny, który prowadzi tam prace konserwatorskie. 5 Tamże, s. 351. Tamże, s. 351. 7 Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, oprac. J. Lepiarczyk, s. 222. 8 J. Kłoczkowski; Prowincja polska cystersów w świetle akt kapituł generalnych tego zakonu w XV wieku [w:] Polska w świecie. Studia z dziejów kultury polskiej, Warszawa 1972, s. 184-185. 6 Badania przeprowadzone w XX wieku podważają te ślady romańskich ciosów w piwnicy oraz półkolistego romańskiego portalu, które miałyby dowodzić istnienia w tym miejscu najdawniejszej kaplicy cystersów. Wprawdzie półkolisty portal się zachował, ale nie jest on romański, natomiast w piwnicach nie ma murów ciosowych9. Jednak, jak twierdzi M. Zdanek, nie ma powodu podważać istnienia romańskiej kaplicy, skoro jest ono bogato udokumentowane w źródłach10. Na razie być może jedynym jej śladem jest romański krzyż, o którym przypuszcza się, że pochodzi z Kacic, a który znajduje się obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie11. 9 T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982, s. 26. M. Zdanek, W sprawie procesu fundacyjnego, s. 96-97. 11 T. Chrzanowski, M. Kornecki, Sztuka, Kraków 1982, s. 27. 10