ocena częstości występowania i położenia zatrzymanych kłów w

Implantoprotetyka
2009, tom X, nr 3 (36)
Anna Janas,Tomasz Nowak, Grażyna Grzesiak-Janas
Ocena częstości występowania i położenia
zatrzymanych kłów w szczęce i żuchwie
Estimation of the frequency`s occurrence and localization
of the impacted canines in upper and lower jaw
Streszczenie
Wstęp
Zębem zatrzymanym jest każdy stały ząb, prawidłowo zbudowany, który pozostaje w kości szczęki lub żuchwy, po okresie
fizjologicznego wyrzynania. Zatrzymane stałe górne kły stanowią około 50% wszystkich zatrzymanych stałych zębów.
Celem pracy była ocena częstości występowania i położenia zatrzymanych kłów w szczęce i żuchwie.
Materiał obejmuje 213 pacjentów leczonych w latach 2000-2009 w Zakładzie Chirurgii Stomatologicznej UM w Łodzi
z powodu zatrzymanych kłów. Przeanalizowano karty ambulatoryjne i zdjęcia radiologiczne, potwierdzające zatrzymanie kłów.
Zatrzymanie kłów górnych stwierdzono w 85,45% przypadków, zaś dolnych u 14,55% badanych. Zatrzymanie kłów powierzchowne obserwowano u 11,27%, pośrednie w 41,31%
osób, zaś głębokie dotyczyło 47,42% badanych
Kły ulegają zatrzymaniu znacznie częściej w szczęce niż
w żuchwie. Zatrzymane kły występują częściej u kobiet niż
u mężczyzn.
Zębem zatrzymanym jest każdy stały ząb, prawidłowo zbudowany, który pozostaje w kości szczęki lub żuchwy, po okresie
fizjologicznego wyrzynania [1]. Ząb niewyrznięty może być
całkowicie lub częściowo otoczony kością. Zatrzymane stałe
górne kły stanowią około 50% wszystkich zatrzymanych stałych
zębów.
Celem pracy była ocena częstości występowania i położenia
zatrzymanych kłów w szczęce i żuchwie.
Impacted tooth is each permanent tooth, regularly developed, which is retained in upper or lower jaw, after the
period of it`s eruption. Impacted permanent canines represent about 50% of all impacted permanent teeth.
The aim of the study is to assess frequency`s occurrence and
localization of the impacted canines in upper and lower jaw.
The material covers 213 patients treated in the Department of Oral Surgery, Medical University of Lodz, between
2000-2009, because of impacted canines. Medical history
and x-rays, confirming the presence of canine impaction,
were analysed.
Impacted superior canines were observed in 85,45% of the
cases, while inferior canines in 14,55% patients. Supercifial
impaction was found in 11,27%, indrirect in 41,31% persons,
and deep in 47,42% patients.
Canines are impacted more frequently in maxilla than in
mandible, and are observed more often in females.
-
-
-
-
-
Abstract
Zakład Chirurgii Stomatologicznej Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 6 UM
w Łodzi
Kierownik: prof. dr hab. Grażyna Grzesiak-Janas
Słowa kluczowe
zatrzymane kły, położenie
44
Key words
impacted canines,
localization
Materiał i metoda
Materiał obejmuje analizę przypadków 213 pacjentów (155
kobiet i 68 mężczyzn) leczonych w latach 2000-2009 w Zakładzie Chirurgii Stomatologicznej UM w Łodzi, z powodu
zatrzymanych kłów. Przeanalizowano karty ambulatoryjne,
książki operacyjne, zdjęcia radiologiczne, potwierdzające zatrzymanie kłów. Wiek chorych wahał się od 15 do 70 lat.
W przypadku zdiagnozowania wcześniej zatrzymanych
kłów wykonywano badanie palpacyjne wyrostka zębodołowego szczęki (kły górne), bądź części zębodołowej żuchwy
(kły dolne), celem wstępnej oceny położenia zatrzymanego
kła. Natomiast u pacjentów niezdiagnozowanych wcześniej,
zwracano uwagę na występowanie pierwszych objawów
mogących sugerować istnienie tej patologii, tj.: obecność
przetrwałego kła mlecznego, bądź brak stałego kła w łuku zębowym, po okresie fizjologicznej wymiany uzębienia (Ryc. 1).
W przypadku stwierdzenia takich objawów zalecano wykonanie diagnostyki radiologicznej, celem postawienia rozpoznania i określenia położenia zatrzymanego kła oraz zakwalifikowania chorego do odpowiedniej metody leczenia
(Ryc. 2).
W grupie badanej stwierdzono obecność 242 kłów zatrzymanych (210 górnych i 32 dolnych), gdyż w 29 przypadkach
występowały one obustronnie. U 122 pacjentów przebieg
Przebieg i powikłania
Przebieg bezobjawowy
Bóle neuralgiczne
Torbiele zawiązkowe
Resorpcja korzeni zębów
sąsiednich
Obecność przetrwałych
kłów mlecznych
Razem
Liczba
przypadków
122
4
40
50
2
17
13
5
63
26
242
100
%
Tab. I. Powikłania towarzyszące zatrzymanym kłom w grupie badanej.
-
-
-
-
-
2009, tom X, nr 3 (36)
Implantoprotetyka
Ryc. 1. Pacjentka lat 15 z widocznym brakiem stałych kłów w łuku zębowym,
po okresie fizjologicznego wyrzynania.
Ryc. 4. Pacjentka lat 55 – pośrednie położenie zatrzymanego zęba 23.
Ryc. 2. Pacjentka lat 15, na zdjęciu pantomograficznym stwierdzono obustronne
zatrzymanie kłów górnych.
Ryc. 5. Pacjentka lat 15 z widocznym głębokim położeniem zęba zatrzymanego
– transmigracja kła.
Ryc. 3. Pacjentka lat 63, na zdjęciu pantomograficznym widoczny zatrzymany ząb
23 położony powierzchownie.
Ryc. 6. Pacjentka lat 48 – śród-operacyjna ocena położenia zatrzymanego kła.
choroby był bezobjawowy, w 4 przypadkach zatrzymany zębom
towarzyszyły bóle neuralgiczne, u 40 chorych stwierdzono
obecność torbieli zawiązkowych, u 13 pacjentów obserwowano resorpcję korzeni zębów sąsiednich, zaś w 63 przypadkach
występowały przetrwałe zęby mleczne (Tab. I).
Zatrzymane kły były położone podniebiennie w 142 przypadkach, przedsionkowo u 60 pacjentów, zaś śródwyrostkowo
u 40 osób. W 104 przypadkach wykonano chirurgiczne usunięcie zatrzymanych kłów, 41 pacjentów leczono metodami
chirurgiczno-ortodontycznymi. Natomiast u 68 chorych nie
podjęto żadnego leczenia i zalecono wykonywanie okresowo
diagnostyki radiologicznej.
Na zdjęciu pantomograficznym umieszczonym w negatoskopie
Panoramic Dental firmy Ultra Viol, za pomocą linijki określano położenie i głębokość zatrzymanego kła według klasyfikacji
Mloska, która określa trzy typy położenia zatrzymanych kłów:
powierzchowny, pośredni i głęboki (Ryc. 3, 4, 5).
Położenie kła zatrzymanego określano jako powierzchowne,
jeżeli jego korona rzutowała się na okolicę szyjek zębów sąsiednich (Ryc. 3). W przypadkach, gdy korona zatrzymanego
kła rzutowała się na wysokości pomiędzy szyjkami, a wierzchołkami zębów sąsiednich, wtedy jego położenie określano jako pośrednie (Ryc. 4). Natomiast położenie głębokie
stwierdzano wówczas, gdy korona zatrzymanego zęba rzutowała się powyżej lub poniżej wierzchołków zębów sąsiednich (Ryc. 5).
W kilku przypadkach zakwalifikowanych do leczenia chirurgicznego, bądź chirurgiczno-otrodontycznego, dodatkowo
oceniano położenie śródoperacyjnie, po uwidocznieniu zatrzymanego zęba (Ryc. 6).
w w w. i m p l a n t o p r o t e t y k a . e u
45
Implantoprotetyka
2009, tom X, nr 3 (36)
Wyniki
Największą część spośród badanych stanowiły osoby w wieku powyżej 40 lat – dokładnie 36,15% spośród nich, w tym 37,93 % mężczyzn i 35,49% kobiet. Około ¼ badanych stanowiły osoby w
wieku od 15 do 19 lat tj. 25,35%, w tym 22,41% mężczyzn oraz
26,45% kobiet. Pacjenci w wieku od 20 do 29 lat to 17,84%
ogółu uczestników badania, w tym 12,07% mężczyzn i 20,00%
kobiet. Osoby w wieku od 30 do 39 lat stanowiły 20,66% ogółu badanych pacjentów, z czego 27,59% to mężczyźni a 18,06%
kobiety (Ryc. 7). Różnice w rozkładzie zmiennej wieku w badanej grupie pacjentów według płci nie były znamiennie statystycznie (NS).
Do zatrzymania kłów górnych doszło w 85,45% przypadków,
zaś dolnych u 14,55% badanych. Położenie powierzchowne zatrzymanych zębów stwierdzono u 11,27% badanych ogółem,
w tym u 8,62% mężczyzn i 12,26% kobiet. Natomiast położenie pośrednie wystąpiło w przypadku 41,31% ogółu badanych,
w tym 39,66% mężczyzn i 41,94% kobiet, zaś głębokie dotyczyło 47,42% pacjentów, z czego 51,72% mężczyzn i 45,80%
kobiet. Obserwowane niewielkie dysproporcje według płci
chorych nie są istotnie statystycznie (NS).
-
-
-
-
-
Dyskusja
Zęby zatrzymane są najczęściej wykrywane wówczas, kiedy
stają się przyczyną powikłań zapalnych, nerwobólu typu neuralgii nerwu trójdzielnego i tworzenia torbieli zawiązkowych,
Nieraz ujawnia się obecność zębów zatrzymanych w czasie
przypadkowego badania radiologicznego, ponieważ bezobjawowo mogą tkwić w kości przez wiele lat [2]. W materiale
własnym na podstawie badania rtg stwierdzono obecność zatrzymanych kłów, które nie powodowały dolegliwości.
Powikłania zapalne, w zależności od umiejscowienia zęba zatrzymanego, mogą mieć różny obraz kliniczny. Częściowo zatrzymany górny kieł ułożony podniebiennie bywa przyczyną
zapalenia okostnej lub ropnia podniebienia twardego, zaś ułożony wargowo może powodować proces zapalny w okolicy
dołu nadkłowego. Wówczas usunięcie zęba zatrzymanego jest
bezwzględnie wskazane po całkowitym ustąpieniu ostrych objawów zapalnych. Wyjątek stanowią te zęby zatrzymane, które
mają szansę na wyrznięcie się po leczeniu chirurgicznym lub
skojarzonym chirurgiczno-ortopedycznym [3].
Zęby zatrzymane są najczęściej niedostępne do badania klinicznego, dlatego tak ważną metodą diagnostyczną jest badanie rentgenowskie. Potrzeba i zasadność wykonywania zdjęć
przeglądowych twarzoczaszki została udowodniona i opisana
przez wielu autorów [4, 5]. W naszych badaniach do zdiagnozowania, określenia położenia zatrzymanych kłów i jego stosunku do zębów sąsiednich użyto zdjęć pantomograficznych.
W przypadku zatrzymanego kła, który zazwyczaj ułożony jest
skośnie – korzeń ku tyłowi i górze, zaś korona ku środkowi
i przodowi, wskazane jest określenie jego stosunku do jamy
nosowej, zatoki szczękowej oraz korzeni zębów siecznych
i przedtrzonowych.
Ocena częstości występowania zatrzymanych kłów w szczęce jest zróżnicowana. Autorzy [6, 7] przedstawiają dość różne wyniki, w których odchylenia w obliczeniach są znaczne i
wahają się od 0,92% do 3%. Rzadziej dochodzi do zatrzymania
kłów w żuchwie, których częstość występowania jest określana od 0,1% do 0,35% [8]. Z przedstawionych danych nale-
46
Ryc. 7. Struktura badanych pacjentów według wieku.
ży wnioskować, iż zatrzymane kły w szczęce występują około
dziewięciokrotnie częściej niż zatrzymane kły dolne, co jest
zgodne z naszą obserwacją, bowiem liczba zatrzymanych kłów
górnych w grupie badanej była około sześciokrotnie wyższa
od kłów dolnych.
W piśmiennictwie jest niewiele prac omawiających analizę
pozycji przestrzennej położenia zatrzymanych kłów. Często
używa się ogólników i niejednoznacznych określeń tj. położenie korzystne lub niekorzystne [9]. Inni autorzy [10] oceniają położenie zatrzymanych kłów górnych jako podniebienne,
śródwyrostkowe lub policzkowe i wskazują na najczęstsze
ich zatrzymanie od strony podniebiennej. W przedstawionym
materiale własnym najczęściej stwierdzono położenie głębokie zatrzymanych kłów w 45,80% przypadków u kobiet oraz
w 47,42% u mężczyzn. Trudno jest odnieść wyniki tych danych
z doniesieniami innych autorów, gdyż w dostępnym piśmiennictwie nie znaleziono publikacji omawiających to zagadnienie.
Wnioski
Kły ulegają zatrzymaniu znacznie częściej w szczęce niż w żuchwie. Zatrzymane kły częściej występują u kobiet niż u mężczyzn. Nie stwierdzono występowania zależności pomiędzy
położeniem zatrzymanych kłów a płcią pacjentów. Zarówno
u kobiet, jak i u mężczyzn zatrzymane kły były położone najczęściej głęboko.
Piśmiennictwo
1. Barykul T., Erdem E., Dolanmaz D., Alkan A.: Impact tooth
in mandibular fracture line: treatment with closed reduction.
Aurix Nasus Larynx. 2006, 33, 277-281.
2. Dobroczyńska-Krefta B., Gałkowska E., Szyszkowska A.:
Wybrane przypadki zębów zatrzymanych. Mag. Stomat.,
2007, 3, 74-76.
3.Janas A., Grzesiak-Janas G.: Technika laserowa zastosowana
w chirurgicznym odsłonięciu zębów zatrzymanych. Acta BioOpt. Inf. Med., 2003, 9,147-149.
4.Różyło T.K.: Przydatność zdjęć radiologicznych do diagnostyki
schorzeń czaszki twarzowej. Czas. Stomat., 1981, 1, 39-45.
5. Mlosek K.: Skuteczność diagnostyczna pantomografii. Czas.
Stomat., 1978, 31, 924-941.
6. Dachi S.F., Howell F.V.: A survey of 3,874 routine full mounth
radiographs. Oral Surg. Med. Oral Pathol., 1961, 14, 11651169.
2009, tom X, nr 3 (36)
Implantoprotetyka
Adres do korespondencji:
Zakład Chirurgii Stomatologicznej
Uniwersytecki Szpital Kliniczny Nr 6
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
92 – 213 Łódź, ul. Pomorska 251
-
-
-
-
-
7. Zahrani A.A.: Impacted cuspids in a Saudi population: Prevelance etiology and complications. Egyp. Dent. J., 1993, 39, 367
-374.
8. Buyukkurt M., Aras M. H., Caglaroglu M., Gungormus M.:
Transmigrant mandibular canines. J. Oral Maxillofac. Surg.,
2007, 65, 2025-2029.
9.Adamczyk H., Kucfir D.: Występowanie zębów zatrzymanych
i nadliczbowych. Czas. Stomat., 1982,35, 847-851.
10.Budzyńska A., Syryńska M.: Wskaźniki zatrzymanych kłów
górnych korzyści praktyczne. TPS, 2008, 4, 52-56.
w w w. i m p l a n t o p r o t e t y k a . e u
47